Ο Μεγαρέας Σουσαρίων, πατέρας της Αττικής κωμωδίας.

Κωμωδός του 6ου - 5ου π.Χ. αι.

Στην Δυτική Αττική και συγκεκριμένα στη Μεγαρική Χώρα ήταν που γεννήθηκε η Αρχαία Κωμωδία (η κωμωδία όλου του Δυτικού πολιτισμού ώστε πάνω σ' αυτήν αναπτύχθηκαν όλες οι κατοπινές διαδρομές της κωμωδίας έως τις ημέρες μας), καθώς με τον σκωπτικό -μετρικό τύπο της- με βεβαιωμένη καταγωγή απ’ τα Μέγαρα και μεταφορέα της τον κωμικό ποιητή Σουσαρίωνα (κατά το τρίτο έτος της Ν΄ Ολυμπιάδας 578 π.Χ.) ήταν που φανερώθηκε  μέσω της Ικαρίας (Δήμου της αρχαίας Αττικής), στον οποίον Δήμο ήταν ιδιαίτερα αναπτυγμένη η λατρεία του Διονύσου και του Απόλλωνα. Έτσι, ο Μεγαρέας Σουσαρίων, κωμικός ποιητής του 6ου π.Χ. αιώνα, θεωρείται ο πατέρας της Αρχαίας Αττικής Κωμωδίας. Ήταν γιος του Φιλίνου κάτοικου της κώμη Τριποδίσκου, της Μεγαρικής χώρας. Εγκαταστάθηκε μεγάλος στη κώμη Ικαρία (σημερινό Διόνυσο Αττικής), όπου έβαλε στους Διονυσιακούς χορούς τα σκωπτικά αυτοσχέδια δίστιχα των Μεγάρων. Είναι αυτός που επινόησε την κωμωδία (αναφορά από το Πάριο Μάρμαρο). Και την πρώτη παράσταση την έδωσε το 570 π.Χ. με Χορό Ικαρίων πολιτών.

Χάρτης της κλασικής εποχής: Αττική -Μεγαρίδα. Με σημειωμένες τις πόλεις που γεννήθηκε και έδρασε ο Σουσαρίων.

Ο Σουσαρίων που καταγόταν από Μεγαρική κώμη, όπως είδαμε, αλλά τον έλεγαν και Ικάριο γιατί εργάστηκε στο δήμο της Ικαρίας.  Αν κι είχε ήδη δώσει τον  μετρικό τύπο στις ιαμβικές αυτές παραστάσεις του κώμου κι είχε κάνει προμελετημένες συνθέσεις αντί των αυτοσχεδιασμάτων, του Χορού και του Κορυφαίου. Δεν φαίνεται όμως ν’ ανταποκρίθηκε το νέο είδος της ψυχαγωγίας του Σουσαρίωνα, στις απαιτήσεις του  Αττικού κοινού. Μόνο μετά από 80 χρόνια, το 480 π.Χ., κατά τη Σούδα, εμφανίζεται σαν κωμικός ο Χιωνίδης και να είναι ο συνεχιστής της κωμωδίας του Μεγαρέα Σουσαρίωνα.

Τι είναι όμως η Αρχαία Αττική Κωμωδία;

Η Αρχαία Αττική Κωμωδία διακωμωδούσε όχι μόνο γενικά χαραχτήρες αλλά πιο συχνά "ειδικά" ορισμένα πρόσωπα και μάλιστα επώνυμα. Κι ακόμα υπήρχαν φορές που ξεπερνούσε το μέτρο της ευπρέπειας και της ντροπής,  ήταν όμως μεγαλότεχνη και σκληρή μάστιγα για τους πολιτικούς της εποχής.  Απ’  τα κύρια χαρακτηριστικά της κωμωδίας αυτής είναι η κλίση της για την προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών, αλληγορίες κι η χρησιμοποίηση ζώων για πρόσωπά της, όπως ο Πλούτος, η Ειρήνη, η Διαλλαγή (ανταλλαγή), η Πυτίνη  (μποτίλια),  οι Βάτραχοι,  οι Σφήκες κ.ά.  Στην Κωμωδία διακρίνονται τα ίδια περίπου μέρη της

Τραγωδίας, δηλαδή ο Πρόλογος, η Πάροδος (του Χορού), τα Επεισόδια  (σκηνές διαλογικές), τα Στάσιμα κι η Έξοδος. Ένα απ’ τα τραγούδια του Χορού που είναι χαρακτηριστικά της Αρχαίας Κωμωδίας είναι η Παράβασις που γίνεται στη μέση περίπου του Δράματος και θυμίζει τον  αρχαίο Κώμο, ένα πανάρχαιο έθιμο με χορούς και μεταμφιέσεις που ήταν μέρος,  όπως έχουμε αναφέρει,  της ιεροτελεστίας στα κατ’  Αγρούς Διονύσια για τον τρύγο και τη γονιμότητα. Κατά την Παράβαση  (που ήταν ένα είδος Ιντερμέτζο) ο Χορός σταματούσε ξαφνικά την εξέλιξη του δράματος, εγκατέλειπε τη θεατρική του υπόσταση και παράβαινε   (μεσολαβούσε) στο κοινό για να μεταφέρει ένα κήρυγμα του ποιητή για την πολιτική κατάσταση, τα κοινωνικά ήθη ή ακόμα και για τους αντίπαλούς του.

Τα μέρη της Παράβασης είναι δυο:

1. Κυρίως Παράβαση

2. Ανταποκρινόμενα

Η Κυρίως Παράβαση.

Αποτελείται από τρία μέρη:

1. Κομμάτιον: Σύντομη Εισαγωγή. Τραγουδιόταν από ολόκληρο το Χορό ή απαγγελλόταν από ένα μέλος μόνο και εφιστούσε την προσοχή του κοινού γι’ αυτά που θα λέγονταν μετά.

2. Ανάπαιστοι: Κύριο μέρος σε αναπαιστικούς στίχους. Τους έλεγε ο Κορυφαίος του Χορού εξ ονόματος του ποιητή και περιείχε τα παράπονά του,  αν το έργο του δεν είχε βραβευτεί, υπερασπιζόταν τις προσβολές που του είχαν κάνει οι αντίπαλοί του,  τις ελπίδες του για την υποδοχή της Κωμωδίας του απ’ το κοινό και στο τέλος τα νέα της ημέρας, γνώμες για τα πολιτικά, σκώμματα κι ειρωνείες για γνωστές προσωπικότητες.

3. Πνίγος ή Μακρόν:  Φράση που έλεγε ολόκληρος ο Χορός με μια ανάσα και σε πολύ γρήγορο ρυθμό τόσο ώστε να πνίγονται αυτοί που τον έλεγαν γι’  αυτό και λέγεται έτσι. Αποτελούσε το αντίρροπο του Κομματίου 1 κι ήταν ένα είδος επιλόγου της Κυρίως Παραβάσεως (κάτι σαν όρκος, ευχή ή κατάρα).

Το Χορό της Αρχαίας Κωμωδίας τον αποτελούσαν 24 μέλη κι η Όρχησή του που είχε πολύ άσεμνο χαραχτήρα ονομαζόταν Κόρδαξ κι έχει μεγάλη αντίθεση με τη σεμνή της Τραγωδίας.  Η Κωμωδία διδασκόταν στα Λήναια και στα Μεγάλα Διονύσια.  Ο αριθμός των ποιητών που διαγωνίζονταν ήταν τρεις αλλά τον  4ο π.Χ.  αιώνα έγιναν πέντε.  Ο κάθε ποιητής διαγωνιζόταν μόνο μ’  ένα δράμα. Η γλώσσα που μεταχειρίστηκε η Αρχαία Κωμωδία ήταν η Αττική όπως κι η Τραγωδία κι ο στίχος του διαλόγου ήταν κυρίως το ιαμβικό τρίμετρο και το τροχαϊκό τετράμετρο.  Ο Κρατίνος έχει γλώσσα αρχαιοπρεπή όπως ο Αισχύλος, ενώ ο Αριστοφάνης μιμήθηκε τη χάρη του Ευριπίδη. Η κωμική γλώσσα έχει λεκτικό πλούτο,  χάρη κι ευκαμψία. Σ’ αυτή το Αττικό ιδίωμα διατηρείται περισσότερο παρά σε άλλα είδη της ποίησης και της πεζογραφίας. Στη Νέα Κωμωδία η γλώσσα κατέβηκε στο επίπεδο της καθημερινότητας, διατήρησε όμως τον Έμμετρο Λόγο.

Οι πιο σημαντικοί ποιητές της Αρχαίας Κωμωδίας είναι ο Κρατίνος κι ο Εύπολις. Εκείνος όμως που είναι αξεπέραστος για  πολλούς, και όμως αδιόρθωτος πλακατζής γι’ άλλους, είναι ο Αριστοφάνης (450-386 π.Χ.) που απ’ τις 40 Κωμωδίες του σωθήκαν μόνον έντεκα. Με το θάνατό του τελειώνει η πρώτη περίοδος της Κωμωδίας που λέγεται Αρχαία και κράτησε απ’ την 80η-94η Ολυμπιάδα (458- 404 π.Χ.), κι ανάδειξε 41 ποιητές απ’ τους οποίους οι 14 υπήρξαν πριν τον Αριστοφάνη κι έδωσε σε σύνολο 365 Κωμωδίες.