Το Αρχαίο Γυμνάσιο των Μεγάρων.

Το ορόσημο για τον παγκόσμιο πολιτισμό και ειδικότερα για την εκπαίδευση αποτελούν οι 6ος, 5ος και  4ος π.Χ. αιώνες της κλασικής Ελλάδας.

Από τον 6° αιώνα π.Χ. είχαν ιδρυθεί τα γυμνάσια και καθιερώθηκε η σωματική άσκηση ως μέσο αγωγής. Καθώς δεν υπήρχε πόλη στην αρχαία Ελλάδα χωρίς γυμνάσιο, διαμορφωμένο χώρο δηλαδή, αποκλειστικά αφιερωμένο στη σωματική άσκηση των πολιτών. Όπου στη θεωρία αλλά και στην πράξη στόχευαν να δημιουργήσουν όσο το δυνατό τον άριστο πολίτη. Σύμφωνα με την αυτή αρχαία ελληνική άποψη, η περιποίηση και η καλή κατάσταση του σώματος είχε πολύ μεγάλη επίδραση στις πνευματικές δραστηριότητες και στο χαρακτήρα των πολιτών. Για τούτον ακριβώς το λόγο, η φυσική άσκηση συγκροτούσε το μισό τουλάχιστο μέρος του κάθε συστήματος εκπαίδευσης που εφαρμοζόταν στις ελληνικές πόλεις/κράτη και συστηνόταν από τους Έλληνες φιλόσοφους. Ένα σχολείο που ασκούσε μόνο το μυαλό και παραμελούσε το σώμα των μαθητών ήταν αδιανόητο για τους αρχαίους Έλληνες. Ο Έλληνας γονέας αισθανόταν ότι το να αναθρέψει τους μελλοντικούς πολίτες της πόλης σωστά ήταν τόσο βαθειά μέσα στα καθήκοντά του προς την πόλη, όσο και το να είναι έτοιμος να πεθάνει γι αυτήν ώστε έκανε στόχο ζωής με σπουδή και τα δύο. Άλλωστε περικλείει τη μέγιστη εκπαιδευτική αλήθεια το Ελληνικό ρητό: ‘’νους υγιής εν σώματι υγιεί’’. Και τη σπουδαία αυτή διαπίστωση των αρχαίων Ελλήνων, επιβεβαιώνουν σήμερα οι επιστημονικές έρευνες μέσα από τις οποίες καταδεικνύεται η απόλυτη συσχέτιση του υγιούς σώματος με το υγιές μυαλό!
Αναμφίβολα, η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη ενός δυναμικού πολιτιστικού συνεχούς, που συνδέει το παρελθόν με το μέλλον, καθώς επεκτάθηκε στην ευρωπαϊκή ήπειρο και τις κτήσεις της.
Οποιαδήποτε βέβαια μελέτη των επιδράσεων της αρχαίας ελληνικής εκπαίδευσης στο σύγχρονο κόσμο απαιτεί ιδιαίτερη γνώση του ίδιου του αντικείμενου της εκπαίδευσης, έτσι όπως αναπτύχθηκε στις διαφορετικές πόλεις/κράτη της ελληνικής επικράτειας. 
Στην αρχαία Μεγαρίδα χώρα, μέχρι σήμερα, μας είναι άγνωστο το ακριβές εκπαιδευτικό σύστημα που λειτουργούσε. Όμως, από τις σκόρπιες αρχαίες φιλολογικές αναφορές μπορούμε να συνάγουμε κάποια συμπεράσματα και αυτά μάλλον αυθαίρετα όπως, π.χ.:  την αναφορά του Θέογνη (περίπου, το 548 π.Χ.), όπου σε σχόλιο του σχετικά με την ανατροφή του, μας αποκαλύπτει ότι ανήκει στην τάξη των αριστοκρατών και πως χάρη σε αυτή του την ιδιότητα, έμαθε ως παιδί να μην αναζητά τιμές, δόξα και πλούτο χρησιμοποιώντας άδικα μέσα ( στιχ.25-27 ).
Ακόμη την παρουσία του Ηρόδικου στα Μέγαρα, ο οποίος ήταν φιλόσοφος, αθλητής, παιδοτρίβης, διατροφολόγος, ιατρός (και μάλιστα στην ειδική κατηγορία των γυμναστών – γιατρών) του 5ου αιώνα π.Χ.  Σύμφωνα με την αναφορά του Στράβωνα, ( 7, 313). Δεν θα πρέπει να ξεχνούμε τους Μεγαρείς αρχαίους Ολυμπιονίκες, τον Όρσιππο κ. α.  Θα πρέπει βέβαια να μνημονεύσουμε και την ύπαρξη της φημισμένης Μεγαρικής φιλοσοφικής σχολής με ιδρυτή τον μαθητή του Σωκράτη, τον Ευκλείδη. 
Συμπεράνουμε έτσι ότι στα αρχαία Μέγαρα η εκπαίδευση ήταν υψηλά ανεπτυγμένη και ένα βασικό μέλημα όλων.  
Ο περιηγητής Παυσανίας υποδεικνύει τον τόπο του γυμνασίου στην αρχαία πόλη των Μεγάρων γράφοντας:
Αρχαίο κείμενο:
(Παυσ. Αττ.: 44.2) ‘’ἐκ δὲ τῆς ἀγορᾶς κατιοῦσι τῆς ὁδοῦ τῆς Εὐθείας καλουμένης… ἔστι δὲ ἐν τῷ γυμνασίῳ τῷ ἀρχαίῳ πλησίον πυλῶν καλουμένων Νυμφάδων...’’
Μετάφραση:
(Παυσ. Αττ.: 44.2) ‘’Κατεβαίνοντας από την αγορά και ακλουθώντας την λεγόμενη Ευθεία οδό …στο αρχαίο γυμνάσιο κοντά στις πύλες των λεγόμενων Νυμφαδών… ‘’
Μας δείχνει έτσι, ο Παυσανίας, το τόπο που υπήρξε το γυμνάσιο στα Μέγαρα και μάλιστα το αναφέρει ως ‘’ΑΡΧΑΙΟ’’,  κάτι δηλαδή πολύ παλιό για την εποχή του(150-160 μ.Χ)! Όπου θα πρέπει να ήταν ένας υπαίθριος χώρος κατάλληλα διαμορφωμένος σε γυμνάσιο. Διότι οι πρώτοι χώροι άθλησης στην αρχαία Ελλάδα ήταν κατά κανόνα υπαίθριοι. Μόλις από τον 6ο αι. π.Χ. και εξής αρχίζουν να διαμορφώνονται οι ειδικές εγκαταστάσεις της φυσικής αγωγής, τα γυμνάσια, οι παλαίστρες, τα λουτρά και τα στάδια.
Από την αρχαία γραμματεία φανερώνεται ότι αρχικά τα γυμνάσια αποτελούσαν χώρους αναψυχής με κήπους και φυσική βλάστηση, όπου οι νέοι συνδύαζαν την άθληση του σώματος με την στρατιωτική εκπαίδευση και την πνευματική εκγύμναση, παρακολουθώντας την διδασκαλία φιλοσόφων και άλλων εξεχόντων προσωπικοτήτων του καιρού τους, με αποτέλεσμα να εξελιχθούν σταδιακά σε σπουδαία πνευματικά κέντρα.
Απ’ όσο γνωρίζουμε ήταν εγκατεστημένα εκτός των ορίων της πόλεως, πλησίον συνήθως των καλύτερων προαστίων της, σε ελεύθερους χώρους κοντά στα νερά των ποταμών, τα οποία ήταν απαραίτητα για την τροφοδοσία και διατήρηση των κήπων και των αλσών όπου οι νέοι ασκούνταν και αναπαύονταν.
Έτσι και στα αρχαία Μέγαρα, το γυμνάσιο βρισκόταν στα νότια όρια της πόλης και πλησίον ενός ποταμού (του σημερινού χειμάρρου Μαγκαφθάρη) που τότε θα πρέπει να είχε συνεχόμενη ροή υδάτων.

Στη φωτογραφία εμφανίζετε με μαύρο τόξο, κατά προσέγγιση, η περιοχή που υπήρξε το αρχαίο γυμνάσιο στα Μέγαρα με βάση την αναφορά του Παυσανία(Παυσ. Αττ.: 44.2).

Πηγές:
Θέογνις ( στιχ.25-27 )
Παυσανίας. Αττικά. (44,2)
Στράβων. ( 7, 313)    
Το Γυμνάσιο της Αμφίπολης (Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ - Εκπαίδευση και Πολιτισμός)1999.
Freeman K. J. Schools of Hellas, MacMillan and Co, (London, 1908).
Jaeger, W., Paideia, The Ideals of Greek Culture, Oxford University Press, (Oxford, 1945).