Πανδίων

Αρχιτεκτονικό μέρος από τον θησαυρό των Μεγαρέων στην Αρχαία Ολυμπία.  

Στο γενεαλογικό δένδρο των μυθικών βασιλιάδων της Αθήνας υπάρχουν δύο Πανδίωνες . ο Α’ και ο Β’. Ο Πανδίων Ι, είχε πατέρα τον Εριχθόνιο, ενώ παιδιά του ήταν ο Ερεχθεύς, η Φιλομήλα και η Πρόκνη.  Η Πρόκνη είχε παντρευτεί τον Τηρέα που ο τάφος του βρισκόταν στην αρχαία Αγορά των κλασικών Μεγάρων κοντά στο ηρώο του Πανδίων. Μάλιστα, κατά των Παυσανία, η Μεγαρική ιστορία αναφέρει ότι ο Τηρέας ήταν βασιλέας στη Μεγαρική πόλη Παγές(1).

Ο Πανδίων ΙΙ, είχε παντρευτεί κατά τον μύθο, την Πυλία, κόρη του Μεγαρέα βασιλιά Πύλα. Και είχαν αποκτήσει τέσσερεις γιούς,  τον Αιγέα, τον Παλλάδα, τον Νίσο και τον Λύκο. Όταν οι Μητιονίδες εξόρισαν τον Πανδίων ΙΙ αυτός εγκαταστάθηκε στο βασίλειο των Μεγάρων, διότι ο βασιλιάς Πύλας αυτοεξορίστηκε (για το θάνατο του θείου του) στη Μεσσηνία και ίδρυσε τη πόλη Πύλο.      

Αρκετοί  ωστόσο μελετητές πιστεύουν ότι ο Πανδίων ΙΙ (Β’), ήταν μόνο ένας ‘’αριθμός’’ που επινοήθηκε από τους αρχαίους για να καλύψει το κενό στο χρονολόγιο των μυθικών ηγεμόνων της Αθήνας αλλά και παράλληλα να ‘’στρεβλώσουν/αλλιώσουν’’ τη Μεγαρική ιστορία.

Από την εποχή του Πεισίστρατου και του φίλου του, του Σαλαμίνιου Σόλωνα, υπήρξαν ήδη έντονα οι διαστρεβλώσεις στις ιστορικές πτυχές που αφορούσαν την Μεγαρίδα χώρα. Και περίτρανο παράδειγμα σε αυτό το θέμα, πλειν όλων των άλλων, υπάρχει η αναφορά του Όμηρου, καθώς ο βασιλιάς της Πύλου Νέστωρας έλαβε μέρος στο τρωικό πόλεμο!  Δηλαδή ο Νέστωρας, την χρονική διάρκεια του τρωικού πολέμου ήταν βασιλιάς της Πύλου, της πόλης που είχε ιδρύσει ο Μεγαρέας βασιλιάς Πύλας… 

Καταλαβαίνουμε έτσι λοιπόν ότι ο Όμηρος οπωσδήποτε θα είχε ‘’τραγουδήσει’’  και τη συμμετοχή των Μεγαρέων στο τρωικό πόλεμο (εφόσον ήταν απ' τα πανάρχαια χρόνια, Ελληνική χώρα, αλλά και πως προϋπήρξε της Πύλου). Και πολύ πιθανόν οι Αθηναίοι ιστορικοί τον 6ο αι. π.Χ., με εντολή του Πεισιστράτου που έκαναν την συρραφή των Ομηρικών έργων να αλλοίωσαν τα αποσπάσματα στα Ομηρικά Έπη, για τη Μεγαρίδα.  

Ο Παυσανίας, τον Πανδίων ΙΙ πάλι, τον αποκαλεί: ότι ήταν ο πατέρας της Πρόκνης και της Φιλομήλας , οι οποίες υπήρξαν, κατά τους μύθους, οι κόρες του Πανδίονα Ι ! Και το οποίο σχόλιο από τα Αττικά του Παυσανία (2), παρέχει βάσιμες υποψίες ώστε να γίνεται φανερή η υποστήριξη περί της άποψης αυτής.

Έτσι ψάχνοντας ο ιστορικός μελετητής, τους αρχαίους συγγραφείς για τον Πανδίων, με έκπληξη θα συναντήσει τρία πρόσωπα με το όνομα Πανδίων, αλλά και το πιο συγκλονιστικό της ιστορίας είναι πως και οι τρεις σχετίζονται άμεσα με τη Μεγαρίδα χώρα!

Ας δούμε ποιοι ήταν και πως σχετίζονται με την Μεγαρίδα: 

1. Ο Πανδίων Ι, είχε κόρη την Πρόκνη  που είχε παντρευτεί τον Τηρέα που βασίλευε στο Μεγαρικό επίνειο του Κορινθιακού, τις Πάγες.

2. Ο Πανδιών ΙΙ υπήρξε βασιλιάς των Μεγάρων.

3. Ο Πανδίων, το τρίτο πρόσωπο, ήταν ένας αχαιός πολεμιστής, σύντροφος του Τεύκρου (αδελφός του Αίαντα και που όπως γνωρίζουμε ο Αίας και ο Τεύκρος είχαν Μεγαρική καταγωγή), που κρατούσε το τόξο του στο Τρωικό πόλεμο.

Τη θέλει να "κρύψει" ο αθηναϊκός αρχαίος μύθος περί του Πανδίων ένα και δύο, των βασιλέων της Αθήνας;

Ο Εριχθόνιος (βασιλιάς της Αθήνας) είχε γιό τον Πανδίων Ι, ο οποίος γέννησε τον Ερεχθεύς, ο Ερεχθεύς τον Κέκροψ και ο Κέκροπας τον Πανδίων ΙΙ.

Στο πρώτο μέρος για τον Πανδιών, γνωρίσαμε πως αρκετοί μελετητές πιστεύουν ότι ο Πανδίων ΙΙ, ήταν ανύπαρκτο πρόσωπο, δηλαδή, ένας μόνο ‘’αριθμός’’ που επινοήθηκε έτσι από τους αρχαίους για να καλύψει το κενό στο χρονολόγιο των μυθικών ηγεμόνων της Αθήνας αλλά και παράλληλα να ‘’στρεβλώσουν/αλλιώσουν’’ τη Μεγαρική ιστορία.

Αν ακολουθήσουμε τώρα τον ιστορικό Ηρόδοτο ( Ιστορίαι 2,145 ), θα ανακαλύψουμε από την αναφορά του για την χρονολογία του Τρωικού πόλεμου, πως έγινε περίπου το 1250 π.Χ. Η αυτή όμως πιθανή χρονολογία μπορεί κάλλιστα να σχετιστεί και με τους τρεις Πανδιώνες. Δηλαδή, τον αχαιό πολεμιστή, και τους δύο βασιλιάδες…. Ο Πανδίων ο πρώτος κατά προσέγγιση θα πρέπει να έζησε το 1350 π.Χ., ο δεύτερος Πανδίωνας (εάν ήταν υπαρκτός), περί τα 1250 π.Χ. και ο Πανδίων, ο φίλος του Τεύκρου γύρω στα 1150 π.Χ.  

Ας αναλογισθούμε όμως, ότι την αρχαία εποχή, ήταν σχεδόν αδύνατον τρείς σημαντικοί άνδρες να έχουν το ίδιο όνομα…

Από τον Αθηναϊκό μύθο των βασιλιάδων τους μαθαίνουμε πως: όταν   πέθανε ο Εριχθόνιος  βασιλιάς έγινε ο γιος του ο Πανδίονας.  Στα χρόνια της βασιλείας του ήρθαν  για πρώτη φορά στην Αττική  οι θεοί Δήμητρα και Διόνυσος, που έμαθαν τους Αθηναίους να καλλιεργούν τα σπαρτά και το αμπέλι καθώς και να βγάζουν το κρασί…

O Πανδίονας πήρε γυναίκα τη Ζευξίππη και έκανε μαζί της δυο κορίτσια, την Πρόκνη

και τη Φιλομήλα, και δυο δίδυμα αγόρια, τον Ερεχθέα και τον Βούτη. Η Πρόκνη

και η Φιλομήλα σχετίζονται κατά τη Μεγαρική παράδοση, με τη πόλη της Μεγαρίδας Παγές και τον βασιλιά τους Τηρέα.

Αν δεχθούμε, όσα λέγουν κάποιοι αρχαίοι και σύγχρονοι ιστορικοί μελετητές, δηλαδή, πως οι Αθηναίοι έφτιαξαν την ιστορία στα μέτρα τους. Τότε ο μύθος του Τηρέα, της Πρόκνης και της Φιλομήλας και που εξύμνησαν σχεδόν όλοι οι κλασικοί ποιητές. Μπορεί κάλλιστα να ερμηνευτεί πως: απέσπασαν με δόλο από τον Τηρέα τα αρχαία μυστήρια της καλλιέργειας οι κόρες του Πανδίωνα, και τα μετέφεραν στην Αττική.  Γι’ αυτό και τα Μυστήρια της Ελευσίνας άρχισαν να γίνονται την εποχή του βασιλιά Ερεχθέα, του γιού του Πανδίωνα!

Πως όμως τα μυστήρια είχαν έρθει στη Μεγαρίδα;    

Αν λάβουμε σαν δεδομένο ότι ο Κάρ /οι Κάρες βασίλεψαν στη Μεγαρίδα επί δώδεκα γενεές κυριεύοντας όλη τη Μεγαρίδα χώρα (από τον Ισθμό μέχρι το βουνό Κέρατα κι από τον Σαρωνικό μέχρι τον Κορινθιακό). Θα πρέπει να δεχθούμε ότι πριν από τους Κάρες, ζούσε/κυβερνούσε στη Μεγαρίδα ο λαός των Πελασγών ή Λελέγων, αλλά και μετά από την κυριαρχία αυτών ήρθαν στην εξουσία πάλι οι Λέλεγες. Ο Λέλεξ έγινε βασιλιάς των Μεγάρων δώδεκα γενεές μετά τον Καρ, μας λέει η παράδοση. Και αν δεχτούμε πάλι ότι οι Κάρες είχαν καταλάβει τη Μεγαρίδα, τότε θα πρέπει να δεχτούμε πως τουλάχιστον εκείνη την εποχή της κυριαρχίας τους δεν υπαγόταν η Μεγαρίδα στην Δωδεκάπολη Αττική. Ούτε βέβαια και τα Ελευσίνια Μυστήρια (εάν γινόντουσαν), είχαν τον χαρακτήρα της κλασικής εποχής.

Ποιοι ήταν όμως οι Κάρες;

Οι Κάρες κατά την ακμή τους υπήρξαν θαλασσοκράτορες με απόλυτη κυριαρχία στο Αιγαίο αλλά και εκτός αυτού. Όπως στον Εύξεινο Πόντο που στα παράλιά του έκτισαν τη Σαλμυδησσό και την Οδησσό. Στη θαλασσοκρατορία αυτή όμως πολύ γρήγορα την έχασαν  πρώτα από τους Κρήτες και κατόπιν (μέσα 2ης χιλιετηρίδας π.Χ.) την παρέλαβαν οι Αχαιοί.

Έτσι μπορούμε και να αιτιολογήσουμε εκείνο το κενό των δώδεκα γενεών στη Μεγαρική αρχαία παράδοση, όπου δεν γνωρίζουμε τα ονόματα των βασιλέων εάν βέβαια υπήρξαν. Γνωρίζουμε όμως ότι οι Κάρες λάτρευαν τον Ίμβραμο θεό της ευφορίας και της γονιμότητας αλλά και την θεά  Άρτεμη. Ο Ίμβραμος ήταν ο θεός που συμβόλιζε τη γονιμοποίηση της άγονης γης και ήταν ποτάμιος θεός, γιος του θεού Απόλλωνα. Είναι πολύ πιθανόν, να δίδαξε ο Καρ (οι Κάρες), στους αυτόχθονες Μεγαρείς τη λατρεία του Ίμβραμου αλλά και τα μυστήρια του, δηλαδή, την αγροτική τέχνη της καλλιέργειας. Διότι στην δεύτερη χιλιετία π.Χ. θα ήταν παιδαριώδες να πιστέψουμε ότι την θεότητα της καλλιέργειας την έλεγαν ‘’Δήμητρα’’.  Είναι γνωστό ότι οι Δωριείς εμφανίστηκαν μία χιλιετία αργότερα.  Γιατί το όνομά της, ‘’Δημήτηρ’’ προέρχεται από το Δη (δωρικό τύπο του Γη) και το μήτηρ ώστε το δωρικό όνομα, σημαίνει μητέρα γη. Ήδη επί Κέκροπος, όπως αφηγείται Ο "Απολλόδωρος "στην "Ιστορική Βιβλιοθήκη", εφάνει καλόν στους θεούς να καταλάβουν πόλεις σαν "πολιούχοι", στις οποίες θα ετιμάτο ο κάθε θεός ιδιαιτέρως…  Επί Κέκροπος, ήταν κατά την αθηναϊκή παράδοση που μοίρασε την Αττική σε δώδεκα πόλεις/περιοχές για να μπορεί να τους προφυλάξει από τους Κάρες… Και η Μεγαρίδα δεν ήταν στις περιοχές της Αττικής.

Έτσι εάν οι μύθοι φέρουν σπάργανα αλήθειας; Τότε ο Πανδίων που τιμόταν στην Αθήνα και στα Μέγαρα εξίσου, ήταν εκείνος που μετέφερε τα μυστήρια στην Αθήνα πέρνοντάς τα από τη Μεγαρίδα…    

Σημειώσεις:

(1) Παυσανίας. Αττικά, καφ. 41, στ. 8.  ‘’τούτου δέ ἐστιν οὐ πόρρω τάφος Τηρέως τοῦ Πρόκνην γήμαντος τὴν Πανδίονος. ἐβασίλευσε δὲ ὁ Τηρεύς, ὡς μὲν λέγουσιν οἱ Μεγαρεῖς, περὶ τὰς Παγὰς τὰς καλουμένας τῆς Μεγαρίδος’’ 

 Νεοελληνική μετάφραση:

‘’Εκεί κοντά είναι και ο τάφος του Τηρέα, που είχε παντρευτεί την Πρόκνη, την κόρη του Πανδίονα. Οι Μεγαρείς λένε ότι ο Τηρέας ήταν βασιλιάς στις λεγόμενες Παγές της Μεγαρίδας…’’

(2)  Παυσανίας. Αττικά, κεφ. 5, στ. 3: ‘’Κέκροπα δὲ καὶ Πανδίονα—εἶδον γὰρ καὶ τούτων ἐν τοῖς ἐπωνύμοις εἰκόνας—οὐκ οἶδα οὓς ἄγουσιν ἐν τιμῇ· πρότερός τε γὰρ ἦρξε Κέκροψ, ὃς τὴν Ἀκταίου θυγατέρα ἔσχε, καὶ ὕστερος, ὃς δὴ καὶ μετῴκησεν ἐς Εὔβοιαν, Ἐρεχθέως υἱὸς τοῦ Πανδίονος τοῦ Ἐριχθονίου. καὶ δὴ καὶ Πανδίων ἐβασίλευσεν ὅ τε Ἐριχθονίου καὶ ὁ Κέκροπος τοῦ δευτέρου· τοῦτον Μητιονίδαι τῆς ἀρχῆς ἐξελαύνουσι, καί οἱ φυγόντι ἐς Μέγαρα—θυγατέρα γὰρ εἶχε Πύλα τοῦ βασιλεύσαντος ἐν Μεγάροις—συνεκπίπτουσιν οἱ παῖδες. καὶ Πανδίονα μὲν αὐτοῦ λέγεται νοσήσαντα ἀποθανεῖν, καί οἱ πρὸς θαλάσσῃ μνῆμά ἐστιν ἐν τῇ Μεγαρίδι ἐν Ἀθηνᾶς Αἰθυίας καλουμένῳ σκοπέλῳ· ‘’

 Νεοελληνική μετάφραση:

‘’Ανάμεσα στους επώνυμους είδα κι ανδριάντες του Κέκροπα και του Πανδίονα, αλλά δεν γνωρίζω ποιους τιμούν. Γιατί ο πρώτος Κέκροπας που κυβέρνησε ήταν εκείνος που παντρεύτηκε την κόρη του Ακταίου και μεταγενέστερος εκείνος που μετοίκησε στην Εύβοια, γιος του Ερεχθέα, γιου του Πανδίονα κι εγγονού του Εριχθονίου. Και βασίλεψε κάποιος Πανδίονας, που ήταν γιος του Εριχθονίου, κι ένας άλλος Πανδίονας, γιος του Κέκροπα του δεύτερου. Αυτόν στέρησαν από την εξουσία οι Μητιονίδες κι όταν κατέφυγε στα Μέγαρα —γιατί είχε πάρει γυναίκα του την κόρη του Πύλα, του βασιλιά των Μεγάρων —έδιωξαν και τα παιδιά του. Λέγεται πως ο Πανδίονας αρρώστησε και πέθανε εκεί. Υπάρχει το μνημείο του στη Μεγαρίδα κοντά στη θάλασσα, στον βράχο που ονομάζεται της Αιθυίας Αθηνάς.’’

Βιβλιογραφία:

Παυσανίας. ‘’ΑΤΤΙΚΑ’’.

Ηρόδοτος.  Ιστορίαι 2,145

Παπαγεωργίου Σ.Ν. Ίμβρος: η ιστορία ενός ελληνικού νησιού, Αθήνα. 1994

Ιλιάδα. Ραψωδία Μ, στίχος 372

Strabo, Geographica, Matrix Verlag, Wiesbaden, 2005, ISBN 3-86539-051-X.

Απολλώνιος ο Ρόδιος, Επιτομή, 3.10.3.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών.

Άννα Ραμού – Χαψιάδη. ‘’Από τη Φυλετική κοινωνία στην Πολιτική’’.  1982

"Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου" τομ.10ος.

Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969

P.K. Marshall, ed. Hyginus: Fabulae 1993.

Ηροδότου, Ιστορίαι, Κλειώ (Βιβλίο Α'), Κεφάλαιο 59

Hyginus Mythographus.

Mythograph:  Ovid, Hyginus Mythographus, Fabius Claudius Gordianus Fulgentius.

Ὁμήρου Ὀδύσσεια. Κείμενο καὶ Ἔμμετρη Μετάφραση: Νίκου Καζαντζάκη και Ιωάννη Θ. Κακριδή.

Ηλεκτρονικές πηγές: http://translate.google.gr/translate?hl=el&sl=en&tl=el&u=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FPandion_II&anno=2

http://www.theoi.com/Text/HyginusFabulae1.html (δες, [45] XLV. Φιλομήλα).

https://www.facebook.com/note.php?note_id=356363687729806