Κυριακή 17 Νοεμβρίου 2013

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΟΡΟ ΤΗΣ ΤΡΑΤΑΣ ΤΟΥ 1901 - 1903 ΚΑΙ 1911


Φίλος της σελίδας μας έστειλε τέσσερις φωτογραφίες (μέθοδος “stereografh”), από το χορό της Τράτας.
Γνωρίζουμε βέβαια πως οι ίδιες φωτογραφίες έχουν δημοσιευτεί από καιρό στο διαδίκτυο και στους διάφορους ηλεκτρονικούς ιστότοπους που πραγματεύονται αγοροπωλησίες παλαιών φωτογραφιών.
Εμείς τις αναρτούμε στο blog της Μεγαρίδας καθώς δεν έχει/παρουσιάζει κανέναν κερδοσκοπικό χαρακτήρα, πέρα από την εθελοντική καταγραφή της Μεγαρικής Ιστορίας.

Μέγαρα, τρίτη ημέρα του Πάσχα 1901



        Μέγαρα, τρίτη ημέρα του Πάσχα 1901



Μέγαρα, τρίτη ημέρα του Πάσχα 1903

Μέγαρα, τρίτη ημέρα του Πάσχα 1911



Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2013

ΙΕΡΟ ΑΡΤΕΜΗΣ ΣΩΤΕΙΡΑΣ
















Πρόσφατες ανασκαφές έφεραν στο φως, πολύ πιθανόν, το αρχαίο ιερό της Άρτεμης Σωτείρας όπου εκεί μέσα βρισκόταν και το πρωτότυπο χάλκινο άγαλμα της θεάς (*). Αντίγραφό του ίδιου αγάλματος βρισκόταν στη Μεγαρική κώμη και λιμάνι Πάγαι (σημερινό Αλεποχώρι).
Στη συμβολή των οδών Θεαγένους και Οδυσσέως στη δυτική πλευρά της Ακροπόλεως της Καρίας, ανακαλύφθηκε από την αρχαιολογική σκαπάνη σημαντικός χώρος των αρχαίων Μεγάρων.
Ο φυσικός βράχος είχε ισοπεδωθεί κατά τους αρχαίους χρόνους και επάνω του έχει ανοικοδομηθεί κάποιο περίλαμπρο κτίσμα καθώς καταμαρτυρούν τα ευρεθέντα οικοδομικά κατάλοιπα.   
Την θέση του ιερού της Αρτέμιδος μας την παρουσίασε ο αρχαιολόγος Ι. Τραυλός, το 1938, όταν κατά προσέγγιση χαρτογράφησε τον χάρτη των Μεγάρων όπως περίπου θα εμφανιζόταν τους κλασικούς χρόνους.  

Σημείωση:
Παυσανίας, Αττικά 40: 2,3 ‘’….Κοντά σ' αυτή την πηγή (εννοεί ο Παυσανίας την Κρήνη του Θεαγένους) υπάρχει αρχαίο ιερό. Στην εποχή μας βλέπει κανείς εκεί αγάλματα Ρωμαίων βασιλέων και ένα χάλκινο άγαλμα της Άρτεμης της επονομαζόμενης ΣωτείραςΓι' αυτό τον λόγο κατασκεύασαν το άγαλμα της Σωτείρας Άρτεμης. Εδώ υπάρχουν και αγάλματα των λεγόμενων δώδεκα θεών, που λένε πως είναι έργα του Πραξιτέλη. Η Άρτεμη όμως είναι έργο του Στρογγυλίωνα.’’

Το σχεδιάγραμμα του αρχαιολογικού χάρτη των Μεγάρων από τον Ι. Τραυλό.



Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου 2013

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΣΤΑΝΗΣ (Λιάντρος) Ο ΛΑΟΦΙΛΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΡΩΝ



Ο Λιάντρος* (όπως τον αποκαλούσαν με σεβασμό και αγάπη οι Μεγαρείς, από το τοπικό οικογενειακό του παρανόμι), ήταν ο άνθρωπος που για δεκαεπτά χρόνια περίπου, ηγήθηκε σημαντικών δημοτικών έργων και άλλαξε την εικόνα του έως τότε αγροπτινοτροφικού Δήμου της Αττικής.
Ο Δήμαρχος Γιώργος Καστάνης, υπήρξε ο Δήμαρχος που ανέλαβε το αιρετό αξίωμα του πρώτου πολίτη στον Δήμο Μεγαρέων μετά από τον καταστροφικό σεισμό του 1981.
Ο Γιώργος Καστάνης απεδείχθη μεγάλος αγωνιστής και νικητής της ζωής. Ήταν ο άνθρωπος που λάτρεψε τον τόπο του και απέδωσε τα μέγιστα στους συντοπίτες του. Υπήρξε ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ που αρνήθηκε με σθένος τη βουλευτική θέση, στο ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ, επί Κυβέρνηση του Κων. Μητσοτάκη, για να συνεχίσει το πολύ επιτυχημένο αναπτυξιακό έργο του στο Δήμο Μεγαρέων.
Ο Λιάντρος γεννήθηκε στα Μέγαρα όπου τελείωσε τα πρώτα δώδεκα χρόνια των σπουδών του στο Δημοτικό και Γυμνάσιο της πόλης, ενώ της ανώτερες σπουδές του τις έλαβε στην Αθήνα (τα καλοκαίρια, σχεδόν όλων των χρόνων που διήρκεσαν οι σπουδές του, εργαζόταν σκληρά σε διάφορα χειρωνακτικά επαγγέλματα).


Συνεχίζεται…. 

Σημείωση
*Ζώντας στα Μέγαρα κατά μεγάλες χρονικές περιόδους, από το 1962 έως και σήμερα, παρακολούθησα το Δήμο Μεγαρέων να αλλάζει και να εξελίσσεται. Έζησα/βίωσα το πώς ένας τόπος που οι σύγχρονοι Έλληνες τον γνώριζαν μόνο για τα πτηνοτροφικά του προϊόντα μεταμορφώθηκε σε αξιόλογο κόμβο της Ενέργειας, της θερινής κατοικίας του κουρασμένου πρωτευουσιάνου, του Πολιτισμού, της Ιστορίας… Βίωσα τους ανθρώπους που αναρριχηθήκαν στο Δημοτικό θώκο, στο αξίωμα του πρώτου πολίτη.  Έτυχε να γνωρίζω και την οικογένεια του Γιώργου Καστάνη (Λιάντρου) από τότε που ο Γιώργος ήταν γυμνασιόπαιδο. Ωστόσο ο Λιάντρος έφυγε νωρίς για τους άλλους κόσμους. Η καρδιά του (αυτή η μεγάλη καρδιά που χωρούσε και συγχωρούσε όλους) τον πρόδωσε!
Έτσι, θα προσπαθήσω να γράψω όσα προσωπικά γνώρισα αλλά και αποδεδειγμένες αλήθειες από τις μαρτυρίες Μεγαρέων πολιτών για τα έργα και τις ημέρες του πιο λαοφιλές Δημάρχου των Μεγαρέων. Ξέρω πως θα είναι δύσκολο να διαχωρίσω τα προσωπικά αισθήματα για τον άνθρωπο Λιάντρο, από την πραγματικότητα, όμως θα προσπαθήσω η αλήθεια και η ουδετερότητα να γίνουν σύμμαχοι της γραφής μου.
Με απέραντη εκτίμηση προς τον Μεγαρικό λαό και την τοπική ιστορία.
Άννα Μάθεση                  

Σάββατο 31 Αυγούστου 2013

Η ΤΑΠΗΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΑ ΜΕΓΑΡΑ



Ένα σημαντικό αλλά άγνωστο κομμάτι της πρώιμης ελληνικής βιομηχανίας και ειδικότερα της ταπητουργίας, αναπτύχθηκε στα Μέγαρα από τους αδελφούς Βάτο και Χάττο Βαϊανοί, με περίπου 60 αργαλειούς και απασχολούσαν γύρω στις 80 εργάτριες.  Καθώς οι Μεγαρίτισσες ήταν έμπειρες υφάντριες που ύφαιναν στους παραδοσιακούς αργαλειούς μοναδικά χαλιά διαχρονικής αξίας. Τα χαλιά που υφαίνονταν στη ταπητουργία Μεγάρων, ήταν ονομαστά και κοσμούσαν όλα σχεδόν τα αρχοντόσπιτα. Και η Μεγαρική ταπητουργία άρχισε να φημίζεται για τα χαλιά -αριστουργήματα, που φιλοτεχνούνταν στους αργαλειούς της.
Έτσι, στις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα (1914), οι αδελφοί Βαϊανοί δημιούργησαν το δεύτερο ταπητουργικό εργοστάσιο της Ελλάδας, ‘’Ανατολικών και Μεγαρικών ταπήτων’’ στα Μέγαρα. Ο κυριότερος αγοραστής της παραγωγής των χαλιών αυτών υπήρξε η Ευρώπη (Παρίσι, Βιέννη, Λονδίνο). Διότι τα ‘’τούρκικα’’ χαλιά ήταν ένα από τα δύο - τρία εξαγώγιμα προϊόντα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Την λεπτή όμως αυτή τέχνη κρατούσαν στα χέρια τους Έλληνες και Αρμένιοι, γιατί οι Τούρκοι ήταν ανίκανοι να επιδοθούν σε τέχνη που απαιτούσε επιδεξιότητα και υπομονή, όπως  αναφέρει ο Morgentau. Ενώ οι τιμές των χαλιών ήταν: 600 δρχ. το τ.μ για τα Ουσάκ, 650 δρχ. για τα Γιάρδες, 750 δρχ. τα Σπάρτα, 1200 δρχ. τα Περσικά, 2.000-2500 δρχ. για άλλες εξαιρετικές ποιότητες όπως ήταν τα πολυμορφικά σχέδια των μεγαρικών χαλιών.
Μετά όμως από την Μικρασιατική καταστροφή (1922), η βιομηχανία της ταπητουργίας μεταφέρεται όλη στην Νέα Ιωνία της Αττικής και οι Αφοι Βαϊανοί, από τα Μέγαρα μεταφέρουν εκεί το εργοστάσιο τους.
Ήδη στην περιοχή της Νέας Ιωνίας το 1926 υπήρχαν 80-100 εργοστάσια εφοδιασμένα με πάνω από 3000 αργαλειούς που παρήγαγαν 300.000 τεμ. το χρόνο, αξίας 2 1/2 εκατ. δολαρίων.
Το 1924 η Ελληνική Εριουργία συμπράττει στην ανώνυμη εταιρεία «Ελληνική Ταπητουργία Α.Ε.» του Ι. Φουστάνου, που υπήρξε συνεχιστής της πρώτης ταπητουργικής προσπάθειας του Ραϋμόνδου Δούγκαν, από το 1912. Το εργοστάσιο της εταιρείας, με σύγχρονες προδιαγραφές, εγκαταστάθηκε σε  ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά οικόπεδα της Ν. Ιωνίας στο σημερινό οικοδομικό τετράγωνο 150. Η δεύτερη μεγάλη  επιχείρηση  υπήρξε η «Ανατολική Ταπητουργία,» που  εγκαταστάθηκε στο γειτονικό οικόπεδο της Ελληνικής Ταπητουργίας   και μαζί με την «Ελληνική Ταπητουργία» θεωρούνται συνώνυμες της ιστορίας του χαλιού στην Ελλάδα. Οι ιδρυτές της ,αδελφοί Βάτος και Χάττος Βαϊανοί, ήταν από τους πρώτους που ίδρυσαν μετά τον Δούγκαν ταπητουργικό εργοστάσιο ανατολικών ταπήτων, το 1914, στα Μέγαρα και όπως αναφέρει ο Ν. Μικέλης (το 1922) «μέχρι δε σήμερον είναι οι μόνοι σχεδόν συστηματοποιήσαντες και οδηγήσαντες εις βιομηχανικήν οδόν το είδος τούτον της χειροτεχνίας.»
Έτσι η Ταπητουργία το 1927 θεωρήθηκε εθνική Βιομηχανία εξ’ αιτίας της ανάπτυξης που είχε πάρει.


Πηγή στοιχείων:  http://www.viokliron.gr/

Τετάρτη 26 Ιουνίου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 7ον )

Σχεδιάγραμμα από τις ανασκαφές του Δ. Φίλιου το 1880.


Συνεχίζει ο Δ. Φίλιος: 
Το στρώμα λ.χ. των πλύνθων το δια του αρθμού VIII σημειωθέν δηλεί έτι 7 δομοί ήσαν αναγκαίοι ενταύθα (οίτινες και εξέλιπον τις οίδε πως) ίνα υψωθή η θεμελιώσις μέχρι του επιπέδου του στρώματος του σημειωθέντος δια του αρθ. Ι, ενώ τρεις έτι μόνο ήρκουν επιτιθέμενοι επί του προς ανατολάς δια του αριθ. IV σημειωθέντες ίνα επίσης υψωθή μέχρι του αυτού σημείου, αλλά ο αυτός αριθμός IV δεικνύει ενταύθα ότι κατά τούτο το μέρος ήτο και ο κατώτατος δομός  ο και μόνος σωζόμενος, ενώ ο αριθ. IV προς βοράν δηλοί ότι εξέλιπον εντεύθεν τρεις δομοί, όχι μόνο ότι δεν σώζονται και άλλοι υπ’ αυτόν μέχρι του στερεού εδάφους. Των δε σωζομένων δόμων άλλαι μεν πλίνθοι είναι παρά μήκος τεθειμέναι, άλλαι δε φορμηδών, αλλά κατά τρόπον δυσκόλως δυνάμενον να περιγραφή και έτι δυσκολώτερον δι’ απλού σχήματος να δηλωθή και κατά μεν τας θέσεις τας δια των γραμμάτων α και β σημειωθείσας η γη φαίνεται ούσα στερεά και ουδόλως παράδοξον να επέκειντό ποτε επ’ αυτής πλίνθοι, αφού μάλιστα κατά το μέσον του οικοδομήματος ουδ’ αναγκαία ήτο […] Προς ανατολάς δε τούτων των ερειπίων σώζονται τα λείψανα κυκλωπείου τινός τοίχου, α βλέπει ωσαύτως επί του διαγράμματος ο αναγνώστης (Πιν, 5, αριθ.4) σεσημειωμένα.
Το οικοδόμημα εφέρετο από βορράν και όχι προς ανατολάς και δυσμάς απόκλισιν (NNE - SSO) Η προς βορράν και όχι προς ανατολάς διευθυνσις αυτού δεν είναι βεβαίως ισχυρός λόγος να υποθέσουμε ότι δεν ήτο Ναός και ο Κραναίας Αθηνάς (1), την αυτή είχε προς άρκτον κλίσιν, μάλλον λοιπόν ο τρόπος της οικοδομίας του και προ πάντων ο τόπος εν ω είναι ωκοδιμημένον, μας αποτρέπουσι από ταύτης της υποθέσεως, αλλ’ ούτε Πύργος βεβαίως ήτο δια τους αυτούς λόγους. Πύργος ενταύθα θα ήτο τι αληθώς όλως σχολαίον και ανωφελές πράγμα. Και όμως ως Πύργος υπολαμβάνετο υπό των νεωτέρων κατοίκων των Μεγάρων και το μέρος καλείται και νυν έτι Πύργος του Γληγόρη, πράγμα όπερ τότε πρώτον έμαθον, όταν η σκαφή ήδη είχεν αποκαλ’υψει τα πλείστα των ερειπίων του. Κατά το λέγειν των γεροντοτέρων κατοίκων των Μεγάρων, ους λαβών εκ της ονομασίας αφορμήν ηρώτησα, το οικοδόμημα εσώζετο όχι προ πολλών ετών, προ τεσσαράκοντα μόλις ( περίπου έως το 1843), εις 1,50 -2, 00 Γ.Μ. υπέρ το σημερινό έδαφος και ην καταφανές αν δε αι πληροφορίαι αυταί δεν είναι όλως κεναι, άπορον τη αλήθεια πως δεν είχεν ελκύσει την προσοχήν των επισκεφθέντων  και γραψάντων περί Μεγαρίδος κατά την παρούσαν ή και τας παρελθούσας εκατονταετηρίδας (2).    Αλλ’ ίσως τα αρχαία θεμέλια απεκρύπτοντο τότε υπό νεωτέρων κτισμάτων (σώζονται και νυν επ’ αυτού εκ ασβεστοκτίστων τοίχων λείψανα) και ίσως εντεύθε εγεννήθη και το νεώτερο όνομα του τόπου, εκ πυργοειδούς δηλ. οικίσκου Γρηγορίου τινός επί των αρχαίων θεμελίων ποτέ κτισθέντος(3).
Αλλ’ αν ούτε Ναός, ούτε Πύργος ήτο το οικοδόμημα τι άρασφε ηδύνατο να ήναι; Εδήλωσα ήδη αρχόμενος του περί αυτού λόγου ότι τα ερείπιά του περιβάλλουσι πέριξ τάφοι, κείται δηλ. εν μέσω νεκροπόλεως. Ήτο λοιπόν αρά γε και αυτό τάφος, ήτοι Μαυσωλείον επισήμου τινός ανδρός; Η έννοια επέρχεται εις τον νουν παντός εξετάζοντος το πράγμα, ταύτης δε πιθανής φαινομένης έτι πιθανωτέρα φαίνεται ούσα η υπόθεσις ότι η σκαπάνη ήνεγκεν εις φως τα λείψανα του μνημείου του Τηλεφάνους(4).  
    


Σημειώσεις δικές μας:

(1) Κραναία Αθηνά είναι ένας πανάρχαιος ναός στην Ελάτεια, στις πλαγιές του βουνού Καλίδρομος στη σημερινή Φθιώτιδα. Στην αρχαία εποχή ήταν μέρος λατρείας των Λοκρών, προς τιμή της θεάς Αθηνάς, κόρης του Δία. Χτίστηκε ο ναός αμέσως μετά από τον κατακλυσμό, γνωστό ως κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Είναι δωρικού ρυθμού. Ερείπια σώζονται μέχρι σήμερα. Αναφέρει ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας στα Φωκικά, πως στο ναό αυτόν υπηρετούσαν μόνο νεαρά αγόρια μέχρι την εφηβεία τους.

(2) Σε τούτο το σημείο, ο Δ. φίλιος αναφέρεται στους ξένους περιηγητές που από τον 16ον αιώνα μ.Χ. επισκέπτονταν τη Μέγαρίδα, ιδιαίτερα τα Μέγαρα, για να ανακαλύψουν την πανάρχαια ιστορία της.

(3) Δυστυχώς και σήμερα -2013-, επάνω στο πανάρχαιο οικοδόμημα και στον Μυκηναϊκό τοίχος, που ο Δ. Φίλιος αναφέρει σαν κυκλώπειο, υπάρχει σύγχρονη οικοδομή!


(4) Ενώ σε μικρή απόσταση, μόλις 100μ. περίπου (από την ανασκαφή του 1880 και στο σημερινό οικοδομικό τετράγωνο Αφοί Λουκά), πριν από λίγα χρόνια είχαν ανακαλυφθεί αρκετοί αρχαίοι τάφοι από την αρχαιολόγο κ. Αυγερινού. Ένας ξεχωριστός περιείχε αρχαίους αυλούς έτσι επίσημα πια η Αρχαιολογική υπηρεσία κατέδειξε το συγκεκριμένο ταφικό μνημείο σαν το μνήμα του Τηλεφάνους. Όμως το πανάρχαιο οικοδόμημα που ανακάλυψε ο Δ. Φίλιος ακόμα δεν έχει ταχτοποιηθεί!!!   Αν τοποθετήσουμε τώρα και τις δικές μας απόψεις… πιθανόν αυτό το οικοδόμημα (αφού περιστοιχιζόταν και από Μυκηναϊκά τοίχοι), να ήταν το ηρώο του Μεγαρέα Άλυκου και που από τούτο πείρε την ονομασία η πέριξ περιοχή Λιακοί…  (δες πληροφορίες εδώ:  http://tamegara.blogspot.gr/2013/02/blog-post_8393.html )

Δευτέρα 17 Ιουνίου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 6ο )

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΤΗΛΕΦΑΝΗ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ‘’ΠΥΡΓΟΣ ΓΛΗΓΟΡΗ’’;


Αυτή είναι η σημερινή εικόνα που παρουσιάζει η θέση της ανασκαφής του μεγαλειώδη αρχαίου οικοδομήματος που ανακάλυψε και ερεύνησε ο Δ. Φίλιος.


Ο αρχαιολόγος και έφορος της Αρχαιολογικής Εφορίας της Ελευσίνας, Δημήτρης Φίλιος, ανέσκαψε μαζί με άλλους αρχαιολόγους, την δεκαετία του 1880, στα περισσότερα τότε γνωστά αρχαιολογικά σημεία των Μεγάρων. Για τις αρχαιολογικές του αυτές έρευνες συνέταξε και τα ανάλογα δελτάρια με σχέδια και χάρτες προς την υπηρεσία του, αλλά παράλληλα και μία πολυσέλιδη έκθεση/άρθρο για το επίσημο έντυπο, της Αρχαιολογικής Εφημερίδας.
Εμείς σας παρουσιάζουμε στο αφιέρωμα ‘’ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ’’ και σε συνέχειες, τα περισσότερα εκείνα σημεία που αναδύουν την πανάρχαια και περίτρανη Μεγαρική ιστορική πορεία στο χρόνο.
Τα ευρεθέντα στοιχεία που παρουσιάζει αλλά και που κατονομάζει τον τότε Δήμαρχο Μεγαρέων (Γκίκα), τυμβωρύχο, είναι παραπάνω από σοκαριστικά!!!
Σχεδόν όλες οι τοποθεσίες που ερευνήθηκαν εκείνη την εποχή έδωσαν πλούσιο αρχαιολογικό υλικό ώστε θα μπορούσαν τα Μέγαρα σήμερα, να κατείχαν μια σημαντική θέση στους προορισμούς των παγκόσμιων αρχαιολατρών και όχι μόνο!
Η αδράνεια όμως και η κακή διαχείριση των μετέπειτα Δημοτικών Αρχών αφάνισαν στην κυριολεξία τις αρχαιολογικές αυτές τοποθεσίες που καταμαρτυρούσαν την περίλαμπρη ιστορία!!!
Ποιος, άραγε από τους Μεγαρείς, γνωρίζει ότι ανακαλύφθηκαν στα Μέγαρα θολωτοί τάφοι; Ποιος Μεγαρέας γνωρίζει την τοποθεσία ‘’ΠΥΡΓΟΣ ΓΛΗΓΟΡΗ’’ και πως εκεί υπήρξε, πολύ πιθανών, το μεγαλοπρεπέστατο Ηρώο που έχτισε η Κλεοπάτρα πάνω στον τάφο του πρώτου μουσικού (αυλήτη) της Ελλάδας, στη κλασική εποχή καθώς αυτός ήταν ο Μεγαρικός εξ Σάμου Τηλεφάνης;      

Γράφει ο Δ. Φίλιος:

Σελ. 49-52.
Παρετήρησα δηλαδή ότι κατά την εκεί πλησίον κοίτην μικρού χειμάρου, ένεκα του οποίου και η σιδηρά και η αμαξιτός οδός έχουσιν, ανά μίαν εκατέρα, λιθίνην γέφυραν, πωριναί τινες πλίνθοι, δύο ή τρεις αφαίνοντο κατά τινα τάξιν τεθειμέναι και οιονεί λιθόστρωτον αποτελούσαι και παρήγγειλά τινας των σκαφέων να καθαρίσωσι το μέρος αποκομίζοντες εις αυτό το ρεύμα τα χώματα. Και κατ’ αρχάς μεν ουδέν το άξιον λόγου υπάρχον εφαίνετο, αλλά της σκαφής προχωρήσασης απεκαλύφθησαν τα εδάφη της κατασκευής ικανώς μεγάλου οικοδομήματος, ου έχει προ οφθαλμών το διάγραμμα ο αναγνώστης των γραμμών τούτων υπό του Καβεράου εκπονηθέν (Πιν. 5, αριθ. 3)
–Δυστυχώς, δεν μπορέσαμε να ανακαλύψουμε τον πίνακα που αναφέρει ο Δημήτρης Φίλιος και που τον είχε σχεδιάσει ο Καβεράου-.
Συνεχίζει ο Δ. Φίλιος την έκθεση των αρχαίων ανακαλυφθέντων: Το οικοδόμημα είχε μήκος 23 περίπου Γ.Μ>, διότι και το προς μεσημβρίαν λάξευμα του βράχου είχε ποιηθή εξεπίτηδες κατά την γνώμη μου προς εισδοχήν πωρίνων πλίνθων, είχεν εν όλω εμβαδόν περί τα 210 Γ.Μ., ένεκα δε του ανισουψούς και επικλινώς προς το ρεύμα φερομένου βραχώδους εδάφους, ανιψούσης, ως εικός, ήτο και η θεμελίωσης αυτού ούτως, ώστε ενώ προς μεσημβρίαν λ.χ. δια καταθέσεως ενός και μόνου δομού πλίνθων ηδράζετο αύτη επί του βράχου, προς βορράν κατά το ρεύμα πολλαχού εχρειάσθησαν οκτώ δομοί πλίνθωνίνα η θεμελίωσις επί του στερεού εδάφους ιδρασθή. Η θέαν κατ’ ακολουθίαν των νυν σωζομένων λειψάνων είναι τις κλιμακωτή, διότι δεν εσώθηκαν, ως είκος, πανταχού ολόκληρα τα θεμέλια και τούτο κυρίως εδηλώθη δια των λατινικών αριθμών, δι’ ων τα διάφορα στρώματα των πλίνθων εσημειώθησαν.   

Μόλις λίγο πιο πάνω από αυτό το ‘’ταπεινό’’ γεφυράκι ανακαλύφθηκε το οικοδόμημα που στην συνέχεια του αφιερώματος θα διαπιστώσουμε πως ο Δ. Φίλιος πιθανολογεί πως ήταν ο τάφος του Τηλεφάνη.  



Συνεχείζεται…   

Τρίτη 28 Μαΐου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 5ο)










ΕΤΕΡΟΣ ΛΑΞΕΥΜΕΝΟΣ ΘΟΛΩΤΟΣ ΤΑΦΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΜΑΡΜΑΡΑ.


Σελ. 47, 48: […] Προς βορράν και εις απόστασην 5-6 λεπτών της ώρας από του ιερού (ο Δ. Φίλιος ‘’ιερό’’ εννοούσε στη θέση Μάρμαρα το αρχαίο οικοδόμημα που οι περισσότεροι αρχαιολόγοι πιστεύουν πως είναι το ιερό του Αφεσίου Διός), και αφού διέλθη τις μικράν τινα χαράδραν βλέπει επί οροπεδίου ουχί μεγάλης εκτάσεως λείψανα, εδώ και εκεί αρχαίων κτισμάτων(1) και παρ’ αυτών δεξαμενήν εν τω βράχω επίσης λελαξευμένης, μείζονα όμως της του ιερού και κάλλιον διατηρούμενην. Μαρτύρια ταύτα ότι το μέρος και πάλαι δεν ήτο ακατοίκητον. Αν όμως εχρησίμευον και ταύτα ως εξαρτήματα του ιερού ή τα ορώμενα είναι μάλλον λείψανα κώμης τινός των Μεγαρικών επέχω νάποφανθώ γνώμην, πάρατηρών τούτο μόνον ότι τα ερείπια δεν μοι εφάνησαν πολλά. Τούτων δε εν ιδίως είλκυσε την προσοχή μου και παρήγγειλα τους σκαφείς να καθαρίσωσιν αυτό από των επικείμενων προ πάντων λίθων και των καλυπτόντων αυτό προ πάντων υπό τους λίθους ολίγων χωμάτων. Τούτο δε γενομένου εδείχθη το κτίσμα οίον εν τω διαγράμματι εικονίζεται (Πιν. 5, αριθ.2). Αι τέσσαρες αυτού πλευραί ουδέν άλλο είναι ή ο βράχος αυτός εις σχήμα τοίχου λαξευθείς (2), κατά δε την μεσημβρινοδυτικήν γωνίαν υπάρχουσιν επίσης εν τω βραχώδει εδάφει λελαξευμέναι βαθμίδες και κατά την θέσιν την σημειωθείσαν δια του διαγράμματος α υχούτε και νυν επί βάσεως(3) εδραζομένη πωρίνη πλίνθος δίκην στήλης ύψους 2,30 Γ. Μ. περίπου. Αντιστοίχου στήλης κατά το μεσημβρινόν μέρος δεν ευρέθησαν ίχνη, καίπερ ανασκαφθέντος όλου του εμβαδού του κτίσματος εις το προσήκον βάθος. Αλλ’ ίσως πρέπει να δεχθώμεν ότι όμοια στήλη ίστατο ποτέ και κατ’ εκείνο το μέρος. Το κτίσμα αναντιρρήτως έχει τινά προς τάφον ομοιότητα, και κατά την γνώμην μου μόνον τάφος ή το ορθότερον καλούσι και νυν οι Μεγαρείς τους τοιούτους τάφους, ταφείον ήτο. Αλλά και τίνων χρόνων άδηλων. Ουδέν ευρέθη εν αυτώ ούτε κτέρισμα, ούτε άλλο οιονδήποτε αντικείμενον, πιθανώτατα διότι ο τάφος είχε προανοιχθή και ερευνηθή εκπαλαί. Τάφοι όμως τοιούτοι εν βράχω λελαξευμένοι υπάρχουσι και άλλοι πολλοί εν τη Μεγαρίδι[…]

Σημειώσεις του Δ. Φίλιου:
1. Πρβλ. Αρχ. Εφημ. 1887, σελ. 212.
2. Το έδαφος είναι και εδώ οίον αλλαχού δηλ, (…..δυσανάγνωστη λέξη) υποκάτω εις βάθος 2,00 Γ.Μ. υπό το σημερινόν έδαφος, επάνω δε βράχια παραχθέντα αναμφιβόλος ως ανωτέρου (σελ. 27) α. κ. Lapsius λέγει.
3. Η βάσις έχει μήκος 0, 85, πάχος, ήτοι ύψος 0, 30 και πλάτος όσον και η επ’ αυτής τετράγωνος στήλη, ήτοι 0,50, περίπου. Το όλον λοιπόν ύψος της στήλης μετά της βάσεως είναι 2,30 ενώ ο υψηλότερος τοίχος έχει ύψος μόλις 2,00 Γ.Μ., δεν κείται δε, ως βλέπει ο αναγνώστης και εν τω διαγράμματι, η στήλη κατά το μισόν του πλάτους κτίσματος.


Από τις ανασκαφές του Δ. Φίλιου στη θέση Μάρμαρα του Καβαλλάρη.

Το σχεδιάγραμμα των ανασκαφέντων αρχαίων κτισμάτων στη θέση Μάρμαρα.




Κυριακή 26 Μαΐου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 4ο)



Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΙΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΡΩΝ

Με τον κόκκινο κύκλο, κατά προσέγγιση, σημειώνεται η αρχαία νεκρόπολη των Μεγάρων που πρώτος ο αρχαιολόγος Δ. Φίλιος αποκάλυψε.


Νοτιοδυτικά και αμέσως έξω από την τοιχισμένη πόλη –κράτος των αρχαίων Μεγάρων, δεξιά του πανάρχαιου δρόμου προς την Κόρινθο, οι Μεγαρείς είχαν την νεκρόπολή τους. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει κατά καιρούς φέρει στην επιφάνια πολλούς και σημαντικούς τάφους στην αυτή περιοχή. Η συστηματική αρχαιολογική έρευνα από τις τελευταίες ήδη δεκαετίες του 19ου μ.Χ. αιώ., αποκάλυψε ότι οι Μεγαρείς (πιθανών ακόμα κι από την Μυκηναϊκή περίοδο, λόγω που στην ίδια περιοχή εκεί ανεγερθεί το ηρώο/μνήμα του Μεγαρέα ήρωα Άλυκου, παρά τους αρχαίους συγγραφείς) διέθεταν οργανωμένη νεκρόπολη. 

Δεξιά απ’ αυτές τις δύο γέφυρες  που είναι κατασκευασμένες στις αρχές του 19ου αι. μ.Χ. (στις παρυφές του λόφου Κουρκούρι, επάνω στο χάραγμα του αρχαίου δρόμου προς την Κόρινθο) την δεκαετία του 1880, ο Έφορος Αρχαιοτήτων Ελευσίνας ανάσκαψε τους θολωτούς τάφους. Επίσης, αμέσως δεξιά και πάνω από τη γέφυρα του σιδηρόδρομου (στη θέση ΠΥΡΓΟΣ ΓΛΗΓΟΡΗ) έφερε στην επιφάνεια Μαυσωλείο επιφανούς ανδρός.      


Καθώς φαίνεται πάλι, κατά τους Αχαϊκούς χρόνους άρχισε να κοσμείται με ηρώα και μαυσωλεία. Από τα διάφορα ευρήματα (κτερίσματα, θέση νεκρών, κ.λ.) κατά καιρούς φανερώνεται ό,τι συνεχόμενη ενταφίαση γινόταν στη νεκρόπολη για πάνω από 1000 χρόνια. Στην ίδια περιοχή (σημερινό οικοδομικό τετράγωνο Αφοί Λουκά), πριν λίγα χρόνια είχαν ανακαλυφθεί αρκετοί αρχαίοι τάφοι από την αρχαιολόγο κ. Αυγερινού. Ενώ την δεκαετία του 1880-1890, στον χώρο αυτόν, ο αρχαιολόγος Δημήτριος Φίλιος είχε ανασκάψει δύο θολωτούς τάφους και ένα Μαυσωλείο επιφανούς ανδρός, πιθανών του περίφημου αυλήτου Τηλεφάνους. Ο Τηλεφάνης έζησε και μεγαλούργησε τον 4ο π. Χ. αιώνα και θεωρούνταν μεγάλος μουσικός. Υπήρξε περίφημος αυλητής από τα Μέγαρα, επονομαζόμενος μάλιστα Μεγαρίτης ή Μεγαρικός. Φαίνεται πως ήκμασε την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με τον Παυσανία (Α', 44, 6), όμως, στον τάφο του, που στήθηκε από την Κλεοπάτρα, θυγατέρα του Φιλίππου του Αμύντα, στο δρόμο από τα Μέγαρα προς την Κόρινθο (στη νεκρόπολη των Μεγάρων, όπως πρώτος το 1887 ο Δ. Φίλιος ανακάλυψε), αναφέρεται ως Σάμιος: "ιούσι δε εκ Μεγάρων ες Κόρινθον άλλοι τέ εισι τάφοι και αυλητού Σαμίου Τηλεφάνους" (στο δρόμο από τα Μέγαρα προς την Κόρινθο υπάρχουν και άλλοι τάφοι και εκείνος του Σάμιου αυλητή Τηλεφάνη). Κατά τον Πλούταρχο (Περί μουσ. 1138Α, 21), "ο Τηλεφάνης εναντιωνόταν στη χρήση των "συρίγγων" (1) στον αυλό σε τέτοιο βαθμό, που ποτέ δεν επέτρεψε στους κατασκευαστές αυλών να τις υιοθετούν στο όργανό του και ακόμη αρνιόταν να παίρνει μέρος στα Πύθια γι' αυτό το λόγο".

Με κόκκινο κύκλο πάλι, σημειώθηκε η νεκρόπολη των Μεγάρων στα επίσημα αρχαιολογικά έντυπα των ευρωπαίων.   


Στην πρόσφατη δε, ανασκαφή (από την αρχαιολόγο κ. Αυγερινού) ανάμεσα σε πολλά άλλα ευρήματα, ανακαλύφθηκε ακόμη μια μαρμάρινη σφίγγα με κεφάλι ανδρός, ενώ λίγο πιο πέρα βρέθηκε και μια μικρή σαρκοφάγος που έγραφε το όνομα ‘’ΜΗΛΑΣ’’. Δυστυχώς, και αυτά τα αρχαία μνημεία (όπως είναι σύνηθες στα Μέγαρα) θαφτήκαν κάτω από τόνους τσιμέντου και άσφαλτο…

Σημείωση:

Με τον όρο σύριγγα, στην προκειμένη περίπτωση, πρέπει να εννοηθεί το επιστόμιο του αυλού με μονό γλωσσίδι (Σ.τ.ΣΛ. αλλά μάλλον η οπή κοντά στο επιστόμιο που βοηθούσε στην παραγωγή των αρμονικών). Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. λ. σύριγξ . Και για τον Τηλεφάνη, Dinse Antig. Theb. 44.

Από τις πρόσφατες  ανασκαφές της κ. Αυγερινού, στη νεκρόπολη.

Σάββατο 25 Μαΐου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 3ον)

Η ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΟΝ ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΓΑΛΙΛΑΙΟ




Ο Δημήτριος Φίλιος ενήργησε αρχαιολογικές ανασκαφές στα Μέγαρα την δεκαετία 1880-1890, ακόμα, και πέρα από τα σημεία ενδιαφέροντος που οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν. Έτσι, παράλληλα με την μεγάλη ανασκαφή στη θέση ‘’ΠΥΡΓΟ ΤΟΥ ΓΛΗΓΟΡΗ’’ (θα αναφερθούμε εν καιρώ για τη σπουδαιότητα της αυτής ανασκαφής στην αρχαία νεκρόπολη των Μεγάρων). Ο ίδιος αναφέρει ότι διενέργησε (κοντά στο εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννη του Γαλιλαίου - Χορευταρά) ανασκαφή, επειδή οι κάτοικοι των Μεγάρων του είχαν πει, πως τα παλαιότερα χρόνια υπήρξε εκεί υπόγειος χώρος όπου εάν το καλούσε η ανάγκη οι Μεγαρείς κρυβόντουσαν.     

Στις σελίδες 52, 53, ο Δ. Φίλιος γράφει:
[…] Ενώ δε ταύτα απεκάλύπτομεν ενταύθα, έτεροι σκαφείς ηρεύνων τον τόπον τον πέριξ του εκκλησιδίου του Αγίου Ιωάννου βορειοδυτικώς και εις απόστασιν 300 περίπου βημάτων από των προπόδων της δυτικής Ακροπόλεως των Μεγάρων κειμένου, διότι μοι είχον ειπεί ότι εκεί εκρύπτοντο υπό την γήν αρχαίου τινός κτίσματος τα ερείπια. Αλλ’ η διήμερος εκεί σκαφή ουδέν άλλο ήνεγκεν εις φως, η τοίχων τινών πηλόκτιστων και ασβεστοκτισμάτων τα λείψανα. Ερείπια πιθανώς μεγαλειτέρας τινός Βυζαντινής εκκλησίας, να σκάψωμεν δ’ ενταύθα περισσότερον ούτε δυνατό ήτο, ούτε αναγκαίον εκρίθη παρ’ εμού. […]  


Παρασκευή 24 Μαΐου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 2ον)

Εικόνα αρχαίου θολωτού τάφου (Πελάνα)



Συνεχίζουμε και ερευνούμε τις αναφορές του Δ.Φίλιου, από την Εφημερίδα της Αρχαιολογικής Εταιρίας του έτους 1890:
Επιλέχθηκε λοιπόν, τούτη η αναφορά, για να θαυμάσουμε έναν αρχαίο θολωτό τάφο των Μεγάρων όπως παραστατικά τον καταγράφει ο αρχαιολόγος Δ. Φίλιος, ο οποίος και πρωτοστάτησε στην ανασκαφή του.  

Το απόσπασμα της αναφοράς του Δ. Φίλιου για τον αρχαίο Μεγαρικό θολωτό τάφο.


Σελ, 48, 49: […]Ενταύθα λοιπόν κατά την θέσιν την καλουμένην Κουρκούρι η θέα τάφου τινός εν τω βράχω λελαξευμένου εφείλκυσε μάλιστα την προσοχή μου. Ο τάφος είχε προανοιχθή παρά τινος χωρικού εξ Ειδυλλίας κατοίκου νυν Μεγάρων και πάλιν εν μέρει επιχωσθή παρήγγειλα λοιπόν τους σκαφείς να καθαρίσωσιν αυτόν και αύθις εντελώς, να σκάψωσι δε και προς δυσμάς αυτού μέρος, όποθεν, ως εικάζον, εγίνετο εις αυτόν η κατάβασις. Ο καθαρισμός εγένετο και ο τάφος πρόκειται νυν εις τα όμματα πάντων καθ’ όλον του το σχήμα πλην εννοείται της στέγης του, ήτις κατά ανοίξαντα αυτόν το πρώτον τυμβωρύχον ην θολωτή ο τάφος ελαξεύθη επί του βραχώδους εδάφους, αλλ’ επειδή τούτο δεν είναι αληθής βράχος, αλλ’ εκ των βραχωδών εκείνων στρωμάτων των εκ των Kalk-Rollen συμπηχθέντων κατ’ ακολουθίαν όχι πολύ στερεόν, ηναγκάσθηκαν οι λαξεύσαντες αυτόν να επιρρώσωσι τας πλευράς του κτίσαντες, όπου ήτο ανάγκη τοίχους εκ πωρίνων πλίνθων και τούτους ύστερον επήλειψαν δια χρίσματος, απλού όμως και άνευ γραφών. Έθηκαν δε εν αυτώ και δύο ως φαίνεται λάρνακας, ων μόνο η ετέρα νυν σώζεται (1) προς δυσμάς είχον λαξεύσει εν αυτώ τω βράχω τας βαθμίδας της κλίμακος, δι’ ης κατήρχετο εις αυτόν, προσθέντες και τεχχνητάς βαθμίδας ώστε να λάβη και διατηρήση των βαθμίδων. Ο τάφος μας αναμιμνήσκει αναντιρρήτος τους γνωστούς εκείνους θολωτούς τάφους της Κορίνθου. Ενός των οποίων διεσώθησαν εν μέρει και αι τοιχογραφίαι και αντιγραφείσαι υπό του ζωγράφου κ. Λύτρα δαπάναις της Εταιρίας κατετέθησαν εν Κεντρ. Αρχ. Μουσείω προς ευκολωτέραν παρά των βουλομένων μελέτην. Αλλ’ ο Μεγάροις τάφος δεν έφερε, έφερε όμως και φέρει και νυν έτι ενιαχού ήλους κατά τους τοίχους αφ’ ων τις οίδε τίνα ανηρτώντό ποτέ κτερίσματα τοιαύτα. Είναι αληθές, δεν ευρέθησαν άξια λόγου κατά τον τυμβωρύχον και την πιστοποιούσαν τους λόγους του δημοτική αρχήν την και παρεμποδίσασαν τότε την παραιτέρω του τάφου καταστροφήν. Ευρέθησαν όμως, ως μοι είπον, χρυσά τίνα φύλλα εις στέφανον πιθανώς ανήκοντα. […] Περί ετέρου δε τινος τάφου, ον ο ίδιος ανεκάλυψα, εν τω βράχω λελαξευμένου (μ. 2,00, πλ. 0,50, βάθους 0,70) περιττόν να κάμω μακρότερον λόγον ενταύθα, ούτε αυτός καθ’ αυτόν, ούτε τα τρία όλως κοινά αγγεία τα εν αυτώ ευρεθέντα εισί άξια λόγου. Αλλ’ η έρευνα των εδώ τόπων μ’ έφερεν εις την ανακάλυψιν σπουδαιοτέρου τινός κτίσματος, περί ου και έρχομαι να κάμω λόγον. […]    

Συνεχίζεται... 


ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ

Το έντυπο που υπάρχει η πολυσέλιδη αναφορά για τις αρχαιολογικές ανασκαφές της τότε εποχής στη περιοχή των Μεγάρων.

Το απόσπασμα που σας παραθέτω. 


Σε πολυσέλιδο άρθρο  (ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΗ ΥΠΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ, ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΡΙΤΗ, 1890) και με τίτλο (ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ). Ο τότε Έφορος Αρχαιοτήτων της Ελευσίνας αρχαιολόγος/θεολόγος Δ. Φίλιος, παραθέτει  αναφορές για σημαντικές και σπουδαίες ανακαλύψεις που έγιναν επί των ημερών του στη περιοχή των Μεγάρων.
Έκτοτε, ο χρόνος κύλισε, τα περισσότερα ευρήματα καταστράφηκαν και όπως συνηθίζεται, χάθηκαν στη λησμονιά του χρόνου… Όπως καταλαβαίνεται, πέρασαν 123 ολάκερα χρόνια και κανένας δεν ενδιαφέρθηκε για τον ιστορικό πλούτο του περίλαμπρου πανάρχαιου κράτους των Μεγάρων! Ούτε καν να ασχοληθεί με τα πιο τρανταχτά, έντονα σημεία αυτής της μακραίωνης Μεγαρικής ιστορίας.  
Υπάρχουν πάρα πολλά και που θα ασχοληθούμε εν καιρώ μέσα από αυτήν την πολυσέλιδη έρευνα/αρθρογραφία του Δ. Φίλιου.
Σαν ελάχιστο δείγμα σας παραθέτω από το άρθρο, σελ. 26, της Αρχαιολογικής Εφημερίδας του 1890, την περιγραφή για τους Κουρμουλούς και τους προσωπικούς ενδοιασμούς που είχε ο Δ. Φίλιος. Δηλαδή εάν είναι όντως φυσικοί γήλοφοι είτε, η αρχαιολογία –εκείνη την εποχή- δεν είχε τα μέσα να ερευνήσει κατάλληλα.
Όπως και να έχει όμως, οι Κουρμουλοί φαίνεται πως πήραν το όνομά τους από την παραφορά της λατινικής λέξης tumulus (=τύμβος).   
Κάπως έτσι λοιπόν χάνεται η ιστορία…




[….] η δε έρευνα και τούτων εις το αυτό με ήγαγε συμπέρασμα, ότι δηλ. πάντες φυσικά ήσαν της γης υψώματα ει και, το ομολογώ, γεωλογικά τίνα φαινόμενα μοι ήσαν ακατάληπτα λ.χ. δεν ηδηνάμην να εξηγήσω τα εις την κορυφήν του μεγάλου Κουρμουλού υπάρχοντα και στρώμα πάχους, ήτοι βάθους, 2,00 Γ.Μ. αποτελούντα στρογγυλά χαλίκια εξ ασβεστόλιθου, ενώ το κύριον σώμα του λόφου εκ μαλακής τινος συνίστατο ύλης προς την κοινώς κιμιλίαν λεγομένην ομοίας (2), καθώς επίσης δεν ηδυνάμην να εννοήσω την κατά την κορυφήν του παρακείμενου ελλειψοειδούς λοφίσκου βραχοειδή (3) επιφάνειαν,  ενώ και τούτου το κύριον σώμα εκ της αυτής μαλακωτέρας ύλης απετελείτο. [… ]
                                                                            Εν Ελευσίνι τη 1η Απριλίου 1890.
                                                                                                 Δ. Φίλιος  



Οι σημειώσεις του άρθρου από τον Δ. Φίλιου :
(2) Την αυτήν γεωλογικήν σύστασιν έχουσιν, ως εκ συμπτώσεως ηδυνήθην να μάθω και οι λόφοι αμφοτέρων των Ακροπόλεων των Μεγάρων.
(3)Αύτη, ως φαίνεται, υπήρξε η αφορμή ίνα νομίση αυτόν ο Lolling (Αρχ. Εφημ. Ε, α, σελ. 208) ως καθ’ ολοκληρίαν εκ βράχου συνιστάμενον,όπερ όμως ήνεγκεν αυτόν εις το ορθόν συμπέρασμα ότε ο λοφίσκος εκείνος ην φυσικό ύψωμα γης. Τοιαύτη τις γεωλογική του εδάφους σύστασις είναι συχνοτάτη εν τοις Μεγάρων υψώμασι και δύναται ευκόλως ν’ απατήση και τον προσεκτικώτερον ενίοτε παρατηρητήν δυνάμενον να εκλάβη την βραχοειδή ταύτη επιφάνειαν και ως τείχους λείψανα, όταν το άλλο σώμα του υψώματος είναι καταφανές κατά την εκ της μαλακής εκείνης ύλης σύστασίν του.

Οι Κουρμουλοί, ένας σπάνιος τόπος που θα μπορούσε να προκαλέσει το ενδιαφέρον  εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων για να τον επισκεφτούν... Κανένας δεν ενδιαφέρθηκε... παρά μόνο οι διάφοροι βέβηλοι αρχαιοκάπηλοι και μηχανόβιοι...   


Συνεχίζεται….

Τετάρτη 22 Μαΐου 2013

Η ΟΧΥΡΟΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΜΕΓΑΡΩΝ





Η πανάρχαια πόλις-κράτος των Μεγάρων, από τα Μυκηναϊκά ήδη χρόνια, καθώς οι αρχαίοι συγγραφείς ομολογούν, ήταν οχυρωμένη. Ο Παυσανίας επίσης αναφέρει: ’’Αττικά, 41:6 Φαίνεται πως, όταν πέθανε ο Νίσος και τα πράγματα είχαν πάρει άσχημη τροπή για τους Μεγαρείς, ο Αλκάθους έφτασε από την Ήλιδα στα Μέγαρα. Απόδειξη είναι και το γεγονός ότι έχτισε απ' την αρχή τα τείχη, αφού τον αρχαίο περίβολο τον είχαν καταστρέψει οι Κρήτες…’’ 
Μάλιστα από τούτες τις αναφορές και τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, περί των οχυρώσεων, ο Αρχαιολόγος Ι. Τραυλός, το 1938, παρουσίασε κατά προσέγγιση τον χάρτη των Μεγάρων όπως περίπου ήταν τους κλασικούς χρόνους.
Στην εποχή μας, στο οικόπεδο της οδού Μυκηνών και στο αριθμό 142 (στους βόρειους πρόποδες της Ακρόπολης του Αλκάθοου), ανακαλύφθηκε πύργος πύλης της κλασικής οχύρωσης της πόλεως. Αν βέβαια, η αρχαιολογική ανακάλυψη αυτή, γινόταν σε οποιαδήποτε άλλη πόλη της πατρίδας μας ένα είναι σίγουρο ό,τι  για πολύ καιρό τα διάφορα επιστημονικά αρχαιολογικά έντυπα θα παρουσίαζαν με θαυμασμό το θέμα!
Όπως όταν βρέθηκε ο πύργος της πύλης των Αχαρνών στη διασταύρωση των οδών Αιόλου και Ευριπίδου των Αθηνών.Που είναι επισκέψιμη, επίσης τον χώρο επισκέπτονται αρχαιολάτρες και τουρίστες για να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική δομή. Αλλά μεγάλο βοήθημα είναι και η κατάλληλη ταμπέλα που έχει αναρτήσει ο Δήμος της Αθήνας για την ενημέρωση των επισκεπτών...
Στα Μέγαρα όμως, βρίσκεται εκεί βουβό το αρχαιολογικό εύρημα, πίσω από σκουριασμένες πρόχειρες περιφράξεις, ( όπωςμαρτυρούν οι φωτογραφίες ) μέσα σένα οικόπεδο γεμάτο αγριόχορτα στέκει το αρχαιολογικό σκάμα και περιμένει την ώρα που θα θαφτεί κάτω από τόνους τσιμέντο, όταν αποφασίσει ο ιδιοκτήτης να σηκώσει κάποιο οικοδόμημα.
Οι φωτογραφίες είναι από την χτεσινή μας επίσκεψη (21/5/2013) στον εγκαταλελειμμένο χώρο.
Πιθανών ο αρχαίος πύργος να ήταν μέρος αρχιτεκτονήματος που προστάτευε την πύλη των Παγών.      



Δευτέρα 13 Μαΐου 2013

ΜΕΓΑΡΙΤΙΚΟΣ ΜΑΗΣ




Στη πόλη των Μεγάρων και στις αρχές κάθε Μαΐου, ακούγονται στα διάφορα ‘’πηγαδάκια’’ οι φράσεις: ‘’πήγε η τάδε το Μάη στα πεθερικά της;’’ είτε: ‘’ήταν ωραίος ο Μάης που πήγε η τάδε στα πεθερικά;’’ ή, ‘’ποιος ήταν ο πιο ωραίος Μάης που πέρασε;’’ Εννοώντας βέβαια, εάν η τάδε αρραβωνιασμένη ακολούθησε το παμπάλαιο Μεγαρίτικο έθιμο, όπου θα πρέπει η κάθε αρραβωνιασμένη κοπέλα, τον πρώτο χρόνο του αρραβώνα της να πάει το ανθοστόλιστο στεφάνι με διάφορα άλλα δώρα στο σπίτι των πεθερικών της περνώντας με τις φίλες της από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης.  
Είναι ένα από τα ωραιότερα έθιμα και μια πανάρχαια παράδοση της Ελλάδας που αναβιώνει κάθε παραμονή Πρωτομαγιάς στα Μέγαρα. Καθώς βλέπεις παρέες – παρέες κοριτσιών (ντυμένες με τις Μεγαρίτικες φορεσιές) να περιδιαβαίνουν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένες με δώρα.   
Είναι πολύ δύσκολο να μπορέσει κάποιος να βρει τις ρίζες της παράδοσης ενός εθίμου αλλά και την αιτία που προκάλεσε το έθιμο, μιας και το ίδιο το έθιμο δείχνει να προέρχεται από τα βάθη των αιώνων. Και καθώς φαίνεται, οι παραδοσιακές γαμήλιες τελετές αποδείχτηκαν ανθεκτικές στις διαβρώσεις του χρόνου. Έτσι, αρκετά αρχαία στοιχεία τους επιβιώνουν στην εποχή μας, που δυστυχώς χαρακτηρίζεται από ραγδαίες εθιμικές αποσαθρώσεις και τελετουργικές απλουστεύσεις. Αναφορές για αυτά τα αρχαία προγαμιαία και γαμήλια έθιμα υπάρχουν στα έργα των ποιητών της αρχαίας Ελλάδος καθώς και σε ορισμένες απεικονίσεις επί των αγγείων.
Έτσι, στα Μέγαρα κάθε χρόνο, την παραμονή της πρωτομαγιάς, αναβιώνει το έθιμο του Μάη, καθώς πηγαίνει το Μαγιάτικο στεφάνι, μόνο με γυναικεία πομπή, και διάφορα άλλα συμβολικά δώρα η αρραβωνιασμένη κόρη στο σπίτι του αρραβωνιαστικού της. Το έθιμο αυτό θέλει την Μεγαρίτισσα αρραβωνιασμένη να είναι πεπλοφόρος και ντυμένη με την ξακουστή, πανέμορφη πλουμιστή Μεγαρίτικη στολή (τα Κατηφένια), να συνοδεύετε από τις φίλες της και να περνούν από τους κεντρικούς δρόμους των Μεγάρων. Δείχνοντας με καμάρι σε όλους την εκτίμηση που τρέφει η μέλλουσα νύφη για το καινούργιο της σπίτι, καθώς όλοι η συντροφιά κρατάει υπέροχα και διαλεκτά δώρα. Μπροστά πηγαίνει η νύφη, μαζί με την καλύτερη της φιλενάδα, κρατούν ένα μεγάλο πανέμορφο ανθοστόλιστο στεφάνι που θα κρεμαστεί στην εξώπορτα του μέλλοντα γαμπρού, ακολουθούν οι φίλες που κρατούν την καλάθα με την περίτεχνα ζυμωτή κεντημένη κουλούρα, τα ζωγραφισμένα αυγά και άλλα φαγώσιμα για την πεθερά, και ένα μικρό αγόρι (συνήθως στενός συγγενής) ντυμένος τσολιάς, να κρατά την κρυστάλλινη καράφα με εκλεκτό κρασί για τον πεθερό.        
Τούτη η Μεγαρική Μαγιάτικη παράδοση ομοιάζει κατά πολύ με την αναφορά της Σ΄ ραψωδίας - στίχοι 490496- της Ιλιάδας, που πολύ παραστατικά εξυμνεί μια ‘’προαύλια’’ γαμήλια πομπή: ‘’καθώς από τους δρόμους της πόλης περνούν οι συντροφιές που συνοδεύουν τις μέλλουσες νύφες, με λαμπάδες, με γαμήλια δώρα και τραγούδια, ενώ δυνατά ηχούν οι αυλοί και οι φόρμιγγες (αρχαϊκές λύρες), οι νέοι από τις διάφορες συντροφιές χορεύουν στροβιλιστά, και γυναίκες στέκονται όρθιες στα παράθυρα των σπιτιών όπου παρακολουθούν με θαυμασμό.’’
Στην αρχαία Ελλάδα το τελετουργικό του γά­μου συντελούταν σε τρεις φά­σεις, τα ‘’προαύλια’’ , τον ‘’κυρίως γάμο’’ και τα ‘’επαύλια’’, πληρο­φορία που διασώζει ο Πολυδεύκης (Ονομαστικόν Γ’ 39: ‘’η δε προ του γάμου θυσία προτέλεια και προαύλια ούτω δ’ αν καλοίτο και τα προ του γάμου δώρα [...] Προ­αύλια δε η προ του γάμου ημέρα και απαύλια η μετ’ αυτήν’’).
Την προηγουμένη του γάμου έπρεπε να τελεστούν τα προ­αύλια ή προτέλεια, τα οποία ξεκινούσαν με θυσίες. Πρώτα, η κόρη οδηγεί­ται από τους γονείς της στον ναό για να θυσιάσει στην Πολιάδα (Σουίδα: προτέλεια), μετά προσφέρονται θυσίες στον οικογενειακό βωμό και των δυο οίκων στους γαμήλιους θεούς (Πολυδεύκης, Ονομαστικόν Γ’ 38).’’ Η ατθίδα αφιερώνει στην Άρτεμη ή, στην Αθηνά ένα βόστρυχο από τα μαλλιά της και τα παιχνίδια που αγαπούσε ως παιδί (π.χ. ταμπούρλο, τόπι, κούκλες, κύμβαλο κτλ.’’). Στη συνεχεία, ακολουθούσε η τελετή της ‘’απολούσεως’’, του εξαγνισμού, με νερό που μεταφέρεται από την Καλλιρόη ή Εννεάκρουνο (Θουκυδίδης, 2.15) στη λουτροφόρο από την επιστήθια φίλη της κόρης, η οποία συνοδεύεται από κορίτσια και γυναίκες που κρατούν κεριά και από τον πιο στενό άρρενα συγγενή νεαρής ηλικίας που προπορεύεται όλων παίζοντας αυλό. 

Σάββατο 20 Απριλίου 2013

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΕΓΑΡΑ





Κατάλοιπο της παλαιοχριστιανικής πεντάκλιτης βασιλικής των Μεγάρων. Μέρος ημικυκλικής αψίδας. Ι. Ναός Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων. Μέγαρα.

Κίονας στο εσωτερικό του τάφου των Αγ. έξι Μαρτύρων. Ι. Ναός Αγίων Έξι Μαρτύρων. Μέγαρα.

Δύο αμφικιονίσκοι παραθύρου με τα αντίστοιχα επιμήκη επιθήματά τους (5ος αιώνας μ.Χ.), χωρίζουν τα δίλοβα παράθυρα στην αψίδα και στο βορινό τοίχος του Ι. Ναού των Αγίων Έξι Μαρτύρων. Μέγαρα. 





Η είσοδος του κιβωτιόσχημου τάφου εντός του Ι. Ναού των Αγίων Έξι Μαρτύρων. Μέγαρα.

Μέρος κίονα με ιωνικό κιονόκρανο (γ' τέταρτο 5ου αιω.) ώς βάση της αγίας Τράπεζας. Ι. Ναός Αγίων έξι Μαρτύρων. Μέγαρα.







Μας είναι άγνωστο (μέχρι σήμερα), πότε χρονικά διαδόθηκε ο χριστιανισμός στη Μεγαρίδα. Τα ιστορικά εκκλησιαστικά αρχεία όμως, αρχίζουν τις αναφορές για την επίσημη Επισκοπή Μεγάρων από την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου  (324 μ.Χ).
Οι τέσσερεις περίλαμπρες και μεγάλες Βασιλικές παλαιοχριστιανικές Εκκλησίες που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, κατά τις διάφορες οικοδομικές εργασίες στη πόλη των Μεγάρων, μαρτυρούν πως η χριστιανική κοινότητα στη Μεγαρίδα ήταν ακμάζουσα ήδη τον 4ον μ.Χ. αιώνα.
Οι αρχαιότερες Εκκλησίες που εντόπισε η αρχαιολογική ανασκαφή στη πόλη των Μεγάρων είναι:
1.) Υπό τις αρχαιολογικές ανασκαφικές επιβλέψεις, του αρχαιολόγου Π. Ζορίδη, βρέθηκε η παλαιοχριστιανική Βασιλική (κτίριο και Ιερό) πάρα πολύ μεγάλων διαστάσεων του 5ου αιώνα, στη σημερινή οδός των Αγ. Τεσσάρων Μαρτύρων, στο σημείο εκείνο όπου είχαν βρεθεί ο τάφος και τα λείψανα των Αγ. Μαρτύρων το 1754 μ.Χ.
2.) Όταν χτιζόταν το πρώτο γυμνάσιο Μεγάρων (αρχές του 1926), βρέθηκε άλλη παλαιοχριστιανική, πάλι ρυθμού Βασιλικής νότια του περιβόλου και που ο αρχαιολόγος Ι. Θρεψιάδης την τοποθέτησε στο β’ μισό του 4ου αιώνα.
3.) Στο πρόναο του Καθεδρικού Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μεγάρων, βρέθηκε Βασιλική του 4ου - 5ου αιώνα και τα δομικά της στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν για την ανοικοδόμηση του νέου Ναού των Αγίων Έξι Μαρτύρων κατά τα τέλη του 1800.
4.)Ενώ μια άλλη περίλαμπρη παλαιοχριστιανική Βασιλική του 5ου αιώνα, βρέθηκε στην αρχή της οδού Σιφνιδών. Η Περιοχή παλαιότερα δε, ονομαζόταν ‘’Παλαιοπαναγιά’’.  
Και στα ιστορικά παλαιοχριστιανικά εκκλησιαστικά αρχεία, υπάρχουν αναφορές για την Επισκοπή Μεγαρέων με τους άξιους και δραστήριους Επισκόπους που το ποιμενικό τους έργο είναι πραγματικά αξιομνημόνευτο.
1.) Το 342 μ.Χ., στη Σύνοδο της Σαρδικής ο Επίσκοπος Μεγαρέων εμφανίζεται για πρώτη φορά με την υπογραφή του στα πρακτικά της Συνόδου.
2.) Το 431 μ.Χ., στη Γ’ Οικουμενική Σύνοδο, ο Επίσκοπος Μεγαρέων Νικίας, βρίσκεται στην Έφεσο και συμμετέχει στην αυτή Σύνοδο. Η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος συνήλθε στην Έφεσο, στη βασιλική της Θεοτόκου, από τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β’. Συμμετείχαν 200 επίσκοποι (87ος υπογράφει τα πρακτικά ο Επίσκοπος Μεγάρων Νικίας), ανάμεσα στους οποίους ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας ως προεδρεύων. Καταδίκασε τις διδαχές του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Νεστορίου, ο οποίος υπερτόνιζε την ανθρώπινη φύση του Ιησού έναντι της θείας, υποστηρίζοντας ότι η Μαρία γέννησε τον άνθρωπο Ιησού και όχι τον Θεό. Παρόλο αυτά η σύνοδος διακήρυξε ότι ο Ιησούς είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, με πλήρη ένωση των δύο φύσεων και απέδωσε επίσημα στην Παρθένο Μαρία τον τίτλο ‘’Θεοτόκος’’.
3.) Το 451 μ.Χ.,  στη Δ’ Οικουμενική Σύνοδο, πάλι ο Επίσκοπος Μεγάρων Νικίας, υπό την Μητρόπολη Κορίνθου συμμετάσχει.  Η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος συγκλήθηκε από τον Αυτοκράτορα Μαρκιανό και τη σύζυγό του, Αυγούστα Πουλχερία το 451 στη Χαλκηδόνα. Αποτελούνταν από 650 επισκόπους (214ος  υπογράφει ο Επίσκοπος Μεγαρέων Νικίας), όπου καταπολέμησε τη διδασκαλία του Μονοφυσιτισμού, η οποία, με πρωτεργάτη τον αρχιμανδρίτη Ευτυχή, δίδασκε ότι η θεία φύση του Χριστού απορρόφησε πλήρως την ανθρώπινη. Το μεγαλύτερο μέρος των πιστών υιοθέτησε τις αποφάσεις της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου και αποδοκίμασε τις απόψεις του Μονοφυσιτισμού. Ένα άλλο μέρος πιστών, οι οπαδοί του Μονοφυσιτισμού , δεν αναγνώρισαν αυτές τις αποφάσεις και αποκόπηκαν από την Ορθόδοξη Εκκλησία.
4.) Το 458 μ.Χ. οι Επίσκοποι που έλαβαν μέρος στη Δ’ Οικουμενική Σύνοδο στέλνουν επιστολή επικύρωσης στον αυτοκράτορα Λέοντα Α’, υπέρ του κύρους της απόφασης της Συνόδου. Ο Επίσκοπος Μεγαρέων Νικίας υπογράφει στη 73η θέση.
5.) Το 535 μ.Χ. η Επισκοπή Μεγαρέων υπάγεται πλέον στη 12η θέση της Μητροπόλεως των Αθηνών. Καθώς έτσι αναφέρεται στο ‘’Συνέκδημο’’ του Ιεροκλή του Βυζαντινού, που ήταν γεωγράφος και ιστορικός.
6.) Το 553 μ.Χ. στη Ε’ Οικουμενική Σύνοδο συμμετέχει ο Επίσκοπος Μεγαρέων Διονύσιος.  Η Ε΄ Οικουμενική Σύνοδος έλαβε χώρα από τις 5 Μαΐου έως τις 21 Ιουνίου του 553 στην Κωνσταντινούπολη με τη συμμετοχή 165 επισκόπων, (64ος υπογράφει τα πρακτικά, ο Επίσκοπος Μεγαρέων Διονύσιος), υπό την προεδρία του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ευτυχίου. Την συγκάλεσαν ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α΄ και η σύζυγός του, Αυτοκράτειρα Θεοδώρα. Επαναβεβαίωσε τα ορθόδοξα δόγματα περί της Αγίας Τριάδας και του Ιησού Χριστού και καταδίκασε πλήθος μη ορθοδόξων συγγραμμάτων καθώς και ορισμένους συγγραφείς (Ευάγριο, Δίδυμο, Ωριγένη κ.α.).
7.) 733 μ.Χ. στους επισκοπικούς καταλόγους, ο Επίσκοπος Μεγαρέων παραμένει υπό την Μητρόπολη Αθηνών.  
Οι δύο παλαιοχριστιανικοί Ι. Ναοί-Μαρτύρια  της πόλης των Μεγάρων.
Στη θέση των τάφων είτε του τόπου που συνδεόταν με τη ζωή ή το μαρτυρικό θάνατο κάποιου Αγίου προσώπου, κτίζονταν περικαλλείς Ναοί από τον παλαιοχριστιανικό κόσμο. Τα Ιερά μνημεία αυτά, ονομαζόντουσαν μαρτύρια και γινόντουσαν γρήγορα πόλος έλξης πλήθους πιστών. Τέτοια μαρτύρια εκτός αυτών που συνδέονται με την επίγεια ζωή του Θεανθρώπου στο Ισραήλ, είναι του Αγίου Συμεών του Στυλίτη και του Αγίου Σεργίου στη Συρία, της Ι. Μονής του Σινά, του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη και της Αγίας Θέκλας στη Σελεύκεια. Τα Μέγαρα ακολουθώντας τη τάση της παλαιοχριστιανικής περιόδου λάτρεψαν τους τοπικούς Μάρτυρες και τους τίμησαν με ιδιαίτερα εντυπωσιακούς Ι. Ναούς από τα τέλη του 4ο αιώνα μ.Χ..
Στη πόλη των Μεγάρων έχουν επισημανθεί δύο σημαντικοί παλαιοχριστιανική χώροι, οι οποίοι με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα των εναπομεινάντων καταλοίπων μπορούν να αναχθούν στην σημαντικότερη περίοδο της ιδιαίτερης ακμής της χριστιανικής τέχνης στον ελλαδικό χώρο κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο. Ανακαλύφθηκαν στα Μέγαρα δύο ναοί-μαρτύρια όπου σε αυτά εναπόκειντο λείψανα των εννέα εκ των δέκα μαρτύρων, μια και το μαρτύριο του δέκατου μάρτυρα, του Αγίου Σαράντη, βρισκόταν εκτός της πόλης.  
Ο ένας Ναός- Μαρτύριο βρισκόταν στη θέση που σήμερα υψώνεται ο σύγχρονος τρουλαίος Ναός των Αγίων έξι Μαρτύρων και που εντοπίστηκαν να περικλείει δύο τάφους με τα Ιερά λείψανα των Άγιων πέντε Μαρτύρων. Ο πρώτος τάφος βρίσκεται μέσα στο σημερινό Ναό, στη βορειοδυτική γωνία, και είναι προσιτός με στενή κλίμακα. Έχει μήκος 1,10, πλάτος 0,65 και ύψος επάνω από την επίχωση 1 μ. Πρόκειται για κιβωτιόσχημο σκαμμένο κατασκεύασμα, στο κατώτερο γεμάτο επίχωση σήμερα, τμήμα του στο μαλακό βράχο. Το ανώτερο τμήμα του είναι κτισμένο με αργολιθοδομή και αρκετά βήσσαλα σε ύψος 1μ. περίπου. Στη νότια πλευρά ανοίγεται μικρό τετράπλευρο άνοιγμα. Εντός αυτού του τάφου βρέθηκαν τα λείψανα των Αγίων Βασιλείου και Δημητρίου. Ο δεύτερος τάφος εντός του οποίου βρέθηκαν τα λείψανα των υπολοίπων τριών Μαρτύρων, Σεραφείμ, Ιακώβου και Δωροθέου (το σημαντικότερο λείψανο απ’ τους τρεις νεοφανείς Μάρτυρες, τούτου του τάφου, ήταν η κάρα του Άγιου Μάρτυρα Ιακώβου που φυλάσσεται σήμερα στο Μητροπολιτικό Ναό των Μεγάρων), βρίσκεται έξω από το σύγχρονο Ι. Ναό των Αγίων Έξι, παρά τη νοτιοδυτική γωνιά, και επάνω του έχει κτιστεί μικρό προσκυνητάρι. Και ο δεύτερος αυτός τάφος είναι προσβάσιμος με κλίμακα κι είναι περισσότερο ευρύχωρος απ’ τον πρώτον 2,35 Χ 0,90 μ., και έχει ύψος 1,75 μ..Είναι δε κτισμένος ολόκληρος με αργολιθοδομή και άφθονο ασβεστοκονίαμα με πολλά βήσσαλα. Είχε πριν από τη τελευταία ‘’αυθαίρετη διαμόρφωση, τετράπλευρο άνοιγμα με εντόνως επικλινές προς το εσωτερικό κατώφλι.
Τα σημαντικά αυτά ευρήματα (μαζί με σωρία άλλων στη περιοχή των σύγχρονων Εκκλησιών: των Αγίων Τεσσάρων και Αγίων Έξι Μαρτύρων), οδηγούν σε ασφαλέστερα συμπεράσματα για την ύπαρξη παλαιοχριστιανικού Ναού. Και μάλιστα μιας ιδιαίτερα μεγάλης πεντάκλιτης βασιλικής με διάφορα προσκτίσματα(*) η οποία κατελάμβανε μεγάλη έκταση, επάνω σε αρχαιότερα κτίσματα των παλαιών Μεγάρων, δυτικά από το νεόδμητο Ναό των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων…  


Σημείωση:
(*) Το τεράστιο αυτό προσκυνηματικό συγκρότημα, του Ναού- Μαρτυρίου και των προκτισμάτων του, ιδρύθηκε τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου   αιων. μ.Χ. και ήταν σε πλήρη ολοκλήρωση, μέχρι το δεύτερο μισό του 5ου αιων.
Τα προσκτίσματα ήταν διάφοροι κοιτώνες, εστιατόρια και διάφοροι άλλοι εμπορικοί χώροι που εξυπηρετούσαν το μεγάλο πλήθος πιστών που έφθανε στη πόλη από μακρινά μέρη.      

Βιβλιογραφία:
F. Cabrol – H. Leclereg ‘’Megare’’ Βιέννη  1976.
Σ. Ευστρατιάδης. ‘’Αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας’’. Αθήνα. 1995
Χρυσόστομος Α. Παπαδόπουλος. ‘’Οι νεομάρτυρες’’. Αθήναις 1970
Δελτίο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρίας (ΧΑΕ). Τόμος ΚΓ΄ (2002)    
Παπαδόπουλος Χρυσόστομος, 'Ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος', εν Αθήναις 1920.
Vasiliev Α.Α., Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τόμ. Α', Μπεργαδής, Αθήνα 1954.
"Οικουμενικαί Σύνοδοι", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (ΘΗΕ), Τόμ. 09, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1966.
Βασιλικοπούλου-Ιωαννίδου Αγνή, Η Βυζαντινή Ιστοριογραφία (324-1204)-Σύντομη Επισκόπηση, Αθήνα 1982.
Σαββίδης Αλέξης, Τα Χρόνια Σχηματοποίησης του Βυζαντίου, 284-518 μ.Χ., Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1983.
‘’ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΔΕΚΑ ΜΑΡΤΥΡΕΣ’’, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δυτικής Αττικής, Μάϊος 1998.


Πέμπτη 14 Μαρτίου 2013

ΦΑΛΕΑΣ. ΝΟΜΟΘΕΤΗΣ, ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ (Μέρος 2ο - τελευταίο)


Από την αρχαία ιστορία της Χαλκηδόνας, στα ασιατικά παράλια του Βοσπόρου,τίποτα δεν υφίσταται, εκτός από τμήμα παραλιακού τείχους και κάποιοι τάφοι που βρέθηκαν σε ανασκαφές οικοδομών και κατά την διάνοιξη της σιδηροδρομικής γραμμής.
Πηγή εικόνας: http://www.agelioforos.gr/default.asp?pid=7&ct=1&artid=72935



Στελ. Γκίνης: Ο Φαλέας υπήρξε ένας φιλόσοφος που κουβαλούσε στο DNA του πολλά από τα  στοιχεία, εκείνων των συνεπιδρώντων κοινωνικών παραγόντων που αποτέλεσαν στη κλασική εποχή, την αρχαία πόλη - κράτος των Μεγάρων. Δηλαδή, είχε επηρεαστεί από τον σύνδεσμο των γραπτών και άγραφων, θεϊκών είτε ανθρώπινων, νόμων Δικαίου που δημιουργούσαν τη συλλογική συνείδηση των Μεγαρέων, η έκφραση της οποίας συνιστούσε τον πολιτισμό της πόλης – κράτους των Μεγάρων.
Τον 6ο αιώνα και τον 5ο αιώνα π.Χ. είχαμε ένα καθεστώς με συχνές πολιτικές αναταράξεις στο κράτος των Μεγάρων –μεταξύ ευγενών και λαϊκών τάξεων- για την γαιοκτησία. Όπου συνοδεύτηκε από σημαντικές μεταβολές στο περιεχόμενο, τη σύνθεση, τη λειτουργία, το ρόλο και τη μορφή της πόλης, διαμορφώνοντας άμεσα και το περιβάλλον υπό της φιλοσοφίας του μέτρου. Έτσι, αναγνωρίζουμε στο έργο του νομοθέτη, πολιτικού και φιλοσόφου Φαλέα την ιστορική μνήμη και μελέτη αυτής, του τόπου καταγωγής του. Ώστε νομοθετεί στην Χαλκηδόνα την πειθαρχία της φύσης στο πλαίσιο της διαλεκτικής σχέσης και αλληλεξάρτησης μεταξύ του περιβάλλοντος, του ανθρώπου, του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού. Αναμφίβολα, έτσι θεμελιωμένα κατά τις Μεγαρικές πολιτικοκοινωνικές αρχές.
Ερωτ.: Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Φαλέας, κατά κάποιο τρόπο, αντέγραψε την κοινωνικοοικονομική οργάνωση των Μεγάρων;
Στελ. Γκίνης: Κατά κάποιο τρόπο, ναι. Όμως στην αποικία της Χαλκηδόνας και στο νομοθετικό πλαίσιο της καινούργιας πόλις, προσπάθησε να είναι δίκαιος ως προς την κατανομή της γης και του πλούτου διότι η βάση της οικονομίας εξακολουθούσε να είναι αγροτική.  Απέφυγε σαφέστατα τις ταξικές διαφορές και τις όποιες επαναστάσεις γεννούνται από αυτές. Επίσης, εξέλιξε την φιλολαϊκή κοινωνικοπολιτική με το να προωθεί τους γάμους ανάμεσα στους πλουσίους και τους φτωχούς πολίτες.  
Τούτη λοιπόν η νέα ριζοσπαστική πολιτική του πρόδρομου του σοσιαλισμού, έφερνε τη συμφιλίωση του ανθρώπου με τη μοίρα του μέσα από την υποταγή στους απαρασάλευτους νόμους της φύσης, της ιδέας του Φυσικού Δικαίου που στηρίζεται στη διαχρονική και αμετάβλητη λογική του ανθρώπου και της φύσης.
Ερωτ.: Ωστόσο, παρά τη φιλολαϊκή νομοθετική και τους νόμους της φύσης με την πολιτική του Φαλέα και πιθανόν των διαθέσιμων αγαθών στη Χαλκηδόνα, δεν μπόρεσε η πόλις –κράτος να ‘’μακροημερεύσει’’.
Στελ. Γκίνης: Η γεωστρατηγική της θέση ειδικότερα μετά την κατάκτησή της από τους Πέρσες επί Δαρείου και τον σημαντικό ρόλο στον μετέπειτα Πελοποννησιακό πόλεμο, ανάγκασαν την πόλη να ταλαντευτεί αρκετές φορές μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης σε άκαρπες και οδυνηρές συμμαχίες, όπου και περιήλθε τελικά σε παρακμή.
Ερωτ.:  Η αρχαία Χαλκηδόνα μπορεί να μην ‘’άνθισε’’, όμως, το νομοθετικό φιλολαϊκό πολίτευμα του Φαλέα επέζησε των αιώνων!    
Στελ. Γκίνης: Μάλιστα και σαν παράδειγμα είναι ο Καρλ Μαρξ που έχει αντιγράψει κατά ένα μεγάλο μέρος την φιλοσοφία του αρχαίου Μεγαρέα νομοθέτη και πολιτικού Φαλέα! Ο Κ. Μαρξ είχε διαβάσει αρχαίους Έλληνες. Απόδειξη αυτού, είναι το διδακτορικό του που είχε ως θέμα τις σκέψεις του Επίκουρου και του Δημόκριτου . Ευτυχώς, πάλι που ο Αριστοτέλης έχει διασώσει τα βασικά χαρακτηριστικά του πολιτεύματος του Φαλέα, όπως την ισότητα περιουσιών, παιδείας κτλ.

                                                                       ΤΕΛΟΣ

Δευτέρα 11 Μαρτίου 2013

ΦΑΛΕΑΣ. ΝΟΜΟΘΕΤΗΣ, ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ (Μέρος 1ο )


 Η σημερινή πλούσια συνοικία της Κωνσταντινούπολης ‘’Kadikoy’’, είναι ανεπτυγμένη επάνω στην Μεγαρική αποικία και πόλις- κράτος της αρχαίας Χαλκηδόνας.
Πηγή εικόνας: http://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=26504


Ένας καλός φίλος και υποστηρικτής της προσπάθειας μας, περί της καταγραφής της μακραίωνης Μεγαρικής ιστορίας είναι ο ομότιμος καθηγητής Μετεωρολογίας, πρόεδρο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Μεγάρων, συγγραφέας, αρθρογράφος και μελετητής - ερευνητής της Μεγαρικής ιστορίας κος Στέλιος Γκίνης.
Η μακρόχρονη ενδελεχείς έρευνά του στην προϊστορία και την ιστορία των Μεγάρων αλλά και η μεγάλη αγάπη του για τον τόπο, πολλές φορές μας έχει καταπλήξει και παράλληλα συμπαρασύρει σε άγνωστες και ‘’αφανείς’’ διαδρομές της ιστορίας!
Σε πρόσφατη συνάντησή μας αναφέρθηκε στον Μεγαρέα νομοθέτη, πολιτικό και φιλόσοφο Φαλέα που η νομοθετική του δράση τον 5ο π.Χ. αιώνα, στο κοινωνικοπολιτικό στάτους της αρχαίας Χαλκηδόνας τον ανακηρύσσει πρώτον σοσιαλιστή στην πολιτική ιστορία.
Στελ. Γκίνης:  Ο Φαλέας ήταν νομοθέτης, φιλόσοφος και πολιτικός , ο οποίος έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. στη Χαλκηδόνα, όπως βέβαια θα γνωρίζεται, ήταν Μεγαρική αποικία. Και ότι έχει απομείνει για τον όντως πρωτοπόρο τούτον Μεγαρέα πολιτικό, προέρχεται από τα κείμενα του Αριστοτέλη και ειδικότερα από το έργο του Πολιτικά ( β, II ,7, 1266 α 40, 41, 1266 b 1-5 ).
Ο κύριος στόχος του Φαλέα υπήρξε η άμεση αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων με την ίση αναδιανομή του πλούτου σε όλους και η εξυγίανση της πολιτικής ζωής της Χαλκηδόνας. Θεωρούσε ότι η λύση για όλα τα δεινά μιας κοινωνίας είναι η ανακατανομή του πλούτου, καθώς οι ‘’ταξικές’’ διαφορές είναι υπαίτιες για τις έριδες μεταξύ των πολιτών και για την διαιώνιση των κοινωνικών προβλημάτων.
Ο πλούτος, υποστήριζε, έπρεπε να είναι κοινό αγαθό το οποίο να έχουν τη δυνατότητα να το απολαμβάνουν αδιακρίτως όλοι οι πολίτες . Για να το επιτύχει αυτό ο Φαλέας εφάρμοσε ένα πολύ πρωτότυπο μέτρο , το οποίο αναφέρει ο Αριστοτέλης στα κείμενα του και έχει ως εξής : " δοκεῖ γάρ τισι τὸ περὶ τὰς οὐσίας εἶναι μέγιστον τετάχθαι καλῶς· περὶ γὰρ τούτων ποιεῖσθαί φασι τὰς στάσεις πάντας. διο Φαλέας ο Χαλκηδόνιος τουτ' εισήνεγκεν πρώτος · φησί γαρ δειν ίσας είναι τας κτήσεις των πολιτών  τοῦτο δὲ κατοικιζομέναις μὲν εὐθὺς οὐ χαλεπὸν ὤιετο ποιεῖν, τὰς δ᾿ ἤδη κατοικουμένας ἐργωδέστερον μέν, ὅμως δὲ τάχιστ’ αν ομαλισθήναι τω τας προίκας τους μεν πλουσίους διδόναι μεν λαμβάνειν δε " 
Σε ελεύθερη μετάφραση:
‘’[…]Γι' αυτό ο Φαλέας ο Χαλκηδόνιος πρώτος εισηγήθηκε την εξίσωση των περιουσιών των πολιτών, που θα μπορούσε πολύ γρήγορα να επιτευχθεί , με το να δίνουν μόνο και να μην παίρνουν προίκα οι πλούσιοι , ενώ οι φτωχοί να παίρνουν μόνο και να μη δίνουν ."
Ουσιαστικά, πρόκειται για μια εξαιρετικά πρωτότυπη και ανατρεπτική ιδέα , που συγγενεύει με τις απόψεις του σοσιαλισμού για την ανακατανομή του πλούτου και τις ταξικές διαφορές .Συμπερασματικά, η πολιτική του Φαλέα ήταν φιλολαϊκή έτσι καθώς ήταν αναμενόμενο συγκέντρωσε γύρω του τα λαϊκά στρώματα και δυσαρέστησε τους εύπορους πολίτες.
Ερωτ.:  Ο Φαλέας, πως προκύπτει ότι ήταν Μεγαρέας;
Στελ. Γκίνης: Και μόνο που τον επέκρινε ο Αριστοτέλης δηλώνει την καταγωγή του! (Ο κύριος καθηγητής, σε αυτό το σημείο επισημαίνει χαριτολογώντας βέβαια, πως ο Αριστοτέλης με την παραμονή του στην Αθήνα, είχε επηρεαστεί από το γνωστό Αθηναϊκό ‘’μίσος’’ κατά των Μεγαρέων). Και συνέχισε. Επίσης αναφέρει ο Αριστοτέλης, πως οι φιλελεύθερες κοινωνικές χαρακτηριστικές προτάσεις του Φαλέα, για την αυτή μορφή της κυβέρνησης μίας πόλης-κράτους. Δηλαδή, αν ο υπάρχων πλούτος κατανεμηθεί με ίσα/ίδια μερίδια σε όλους τους πολίτες, θα προκαλέσει ‘’επανάσταση’’ στην ανώτερη –πλούσια- τάξη, που διατηρούν την περιουσία τους ως δικαίωμα ανώτερη τάξη. 
Αντ 'αυτού, θεωρεί και προτάσσει ο Αριστοτέλης ό,τι η κοινωνία θα πρέπει να εκπαιδεύσει τον πληθυσμό, έτσι ώστε οι επιθυμίες και η απληστία να τεθούν υπό έλεγχο, οι φτωχοί θα πρέπει να μάθουν να αποδέχονται τη κοινωνική τους θέση, και οι πλούσιοι, να εκπαιδευτούν ώστε να μην είναι πάρα πολύ άπληστοι. 

Συνεχίζεται…

Βιβλιογραφία:
Αριστοτέλους. Πολιτικά.