Τετάρτη 31 Οκτωβρίου 2012

Η θεά Αθηνά (προστάτης?) της Ακροπόλεως του Αλκάθοου.


Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου, η οποία παρουσιάζεται  πολυδιάστατη και  πολυσήμαντη, με τα σύμβολα και τις διάφορες λατρευτικές προεκτάσεις που της απέδιδαν, συμπυκνώνει κατά τον καλύτερο τρόπο τις αρχές όλης της λατρείας που της έδειχναν οι αρχαίοι Έλληνες.
Πηγή εικόνας: http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Athena_Parthenos.aspx



‘’ […]Στην κορυφή της ακρόπολης έχουν χτίσει ναό της Αθηνάς. Το άγαλμα της είναι όλο επιχρυσωμένο, εκτός από τα πόδια και τα χέρια αυτά και το πρόσωπο είναι από ελεφαντόδοντο. Υπάρχει εδώ και άλλο ιερό της Αθηνάς της επονομαζόμενης Νίκης και άλλο της (Αθηνάς) Αιαντίδας. Οι εξηγητές των Μεγαρέων παρέλειψαν να πουν κάτι γι' αυτό, αλλά θ' αναφέρω όσα υποθέτω ότι συνέβησαν. Ο γιος του Αιακού Τελαμώνας πήρε γυναίκα του την Περίβοια, την κόρη του Αλκάθοου. Πιστεύω λοιπόν ότι ο Αίαντας, όταν κληρονόμησε τον θρόνο του Αλκάθοου, έφτιαξε το άγαλμα της Αθηνάς.’’ (Παυσ. Α’ 42, 4.)
Τρείς τόπους λατρείας για την θεά Αθηνά αναφέρει ο Παυσανίας κατά την περιήγησή του στα Μέγαρα, μάλιστα και οι τρείς βρισκόντουσαν στην Ακρόπολη του Αλκάθοου. Ένα ναό με επιχρυσωμένο άγαλμα της θεάς Αθηνάς, όπου τα άκρα και το κεφάλι ήταν από ελεφαντόδοντο, ένα ιερό της Αθηνάς της επονομαζόμενης Νίκης (τα ιερά στην αρχαία Ελλάδα δεν είχαν σκεπή) και ένα ακόμα ναό της Αθηνάς Αιαντίδας.
Οι δύο Ακροπόλεις των Μεγάρων καταθέτουν πολλές ενδείξεις με τα στοιχεία που παρέχουν για τα χρονικά διαστήματα που οικοδομήθηκαν και αυτές πιθανότατα να ήταν: της Μεσοελλαδικής και της ΥΕ περιόδου.
Η εξέλιξη της πανάρχαιας Ακρόπολις της Καριάς σχετίζεται άμεσα με τους Κρήτες. Οι Κρήτες- Μινωίτες λάτρευαν κυρίως τη Μεγάλη Θεά, δηλαδή την έννοια μιας μεγάλης γυναικείας θεότητας, Μητέρας-Θεάς, Μητέρας-Γης, με διάφορες υποστάσεις και διαφορετικούς τίτλους και ονομασίες όπως αυτή είχε εξαπλωθεί στις χώρες της Μεσογείου ήδη από τη Νεολιθική εποχή, καθώς το μυστήριο της ζωής και της δημιουργίας, έννοιες σύμφυτες με τη γέννηση του θρησκευτικού αισθήματος, συνδέθηκαν εξαρχής με τη γυναικεία φύση.
Η Μεγάλη Θεά συνοδεύεται από έναν άνδρα, τον πάρεδρό της. Ο ρόλος του δεν είναι σαφής: πότε είναι συνομιλητής, πότε σύζυγος και πότε γιος της. Η ελλιπέστατη πληροφόρησή μας δεν επιτρέπει τον καθορισμό της προσωπικότητας του άρρενα μινωικού θεού. Ίσως η σημασία του να μην ήταν υποδεέστερη, όπως άλλοτε είχε υποστηριχθεί, γιατί μετά από τις νέες ανακαλύψεις στο ιερό της Κάτω Σύμης Βιάννου και στο Ιδαίον Άντρον, ο αρσενικός θεός αναφαίνεται ως μία σημαντική μορφή του μινωικού πανθέου.
Έτσι, στην Ακρόπολη της Καρίας δεν δημιουργήθηκαν ‘’τυχαίας σύμπτωσης’’ οι δύο ναοί (Κόνιου Δία -Μέγαρο Δήμητρας), που αντιπροσωπεύουν αντίστιχα την Μεσοελλαδική περίοδο με τους Κάρες και τους Κρήτες – Μινωίτες.
‘’[…] καθώς ανεβαίνει κανείς στην ακρόπολη, που ονομάζεται ακόμα Καρία από τον Κάρα, τον γιο του Φορωνέα, συναντά […] και ναό του Κονίου Δία, χωρίς σκεπή. […] Εκεί είναι και το λεγόμενο μέγαρο της Δήμητρας. Λένε πως το έφτιαξε ο Κάρας, όταν βασίλευε.’’ (Παυσ. Α’ 40, 6.)
Ενώ η μετέπειτα Ακρόπολη του Αλκάθοου που συνδέεται με την ΥΕ περίοδο και όταν πλέον οι Μυκηναίοι εξελίχθηκαν πνευματικά και θρησκευτικά γνωρίζοντας από πολύ κοντά τον ίδιο τους τον γεωγραφικό χώρο, ώστε επηρεάσθηκαν από αυτόν όχι μόνο στα καλλιτεχνικά θέματα, αλλά γενικότερα στο όλο σύστημα της οργάνωσης της κοινωνικοοικονομικής τους ζωής.  Διότι στην Κρήτη η θρησκεία ήταν βαθιά ριζωμένη και, καθώς φαίνεται, με τελετουργικό ήδη διαμορφωμένο την εποχή που ο μυκηναϊκός πολιτισμός ήταν ακόμη στα σπάργανα. Η θυσία ζώων και η ακόλουθη τελετουργική κατανάλωση του κρέατος των σφαγίων (sa-pa-ke-te-ri-ja) έγιναν δύο σημαντικά λατρευτικά έθιμα στο μυκηναϊκό κόσμο. 
Η λατρεία της Αθηνάς  a ta na po ti ni ja  = Ποτνία (Αθηνά), άρχισε την Μυκηναϊκή εποχή. Μάλιστα, ταυτίζεται με την εποχή του Κέκροπα στην Αθήνα και από εκεί λέγεται πως εξαπλώθηκε σ' όλη την Ελλάδα.
Οι τρεις τόποι λατρείας της Αθηνάς στην Ακρόπολη του Αλκάθοου σαθώς και παραπέμπει στην ΥΕ περίοδο (Μυκηναϊκή) καθώς σ' αυτήν την θεά απέδιδαν την εφεύρεση του αρότρου, το ζέψιμο των αλόγων και των βοδιών. Μα και της κάθε τέχνης θεωρείται προστάτιδα η Αθηνά γιατί σύμφωνα με τη μυθολογία, τούτη η θεά δίδαξε όλες σχεδόν τις τέχνες στους ανθρώπους. Τους έδειξε ακόμα να κάνουν νήμα το μαλλί και να υφαίνουν, το κέντημα και την υφαντική. Σε παλιότερα αγάλματα η Αθηνά κρατάει τη ρόκα.  Ήταν επίσης προστάτιδα των αγγειοπλαστών,  των υποδηματοποιών,  των χτιστών.  Βοήθησε στην ανακάλυψη της χρυσοχοΐας, της γλυπτικής, της αρχιτεκτονικής. Το επίθετο της " Εργάνη Αθηνά" δείχνει τη φροντίδα της για κάθε τέχνη. Το ίδιο και τα επίθετα "Καλλλιέργος και Μηχανίτις".  Ήταν φυσικά και προστάτιδα της ιατρικής που λατρευόταν με το όνομα " Αθηνά Υγεία ".
Ο ναός της Αθηνάς Αιαντίδας που κατά τον Παυσανία θα πρέπει να έκτισε ο Αίαντας όταν διαδέχτηκε τον Αλκάθοο και έγινε βασιλιάς των Μεγάρων, πιθανόν να σχετίζεται, βάση του μύθου, με την ΥΕ ΙΙΙΑ εποχή.

Πηγές:
Παυσανίας, Αττικά
Hood, S., (1971), ‘’The Minoans’’, London.
Σπ. Ιακωβίδης, ‘’Αι μυκηναϊκαί ακροπόλεις’’, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Αθηνών: Αθήνα 1973
Ντ. Βασιλικού, ‘’Μυκηναϊκός πολιτισμός’’, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ.152, Αθήνα 1995
Η. Μανιατέας - Ι. Τεγόπουλος (εκδ.), Ιστορία των Ελλήνων Ι. Προϊστορικοί χρόνοι, Εκδόσεις «Δομή» Α.Ε.: Αθήνα, σ. 344-609
Manning, Sturt W. et al.: Chronology for the Aegean Late Bronze Age 1700–1400 B.C., in: Science 312, 2006, S. 565-569

Τρίτη 30 Οκτωβρίου 2012

Τέσσερεις μυθολογικοί ήρωες της αρχαίας Ελλάδας, έχουν πατρίδα και τα Μέγαρα.


Αναζητώντας την ελληνική ιστορία, στα σωζόμενα συγγράμματα των αρχαίων, τις περισσότερες φορές θα ‘’σκοντάψεις’’ στη Μεγαρίδα και την πρωτεύουσά τους τα Μέγαρα. Καθώς η Μεγαρίδα χώρα, εκτός των άλλων μεγάλων μυθικών είτε ιστορικών γεγονότων, κατέχει κι ένα σημαντικό μερίδιο στη γέννηση των τεσσάρων σπουδαίων ηρώων της ελληνικής αρχαιότητας: Βελλεροφόντη, Θησέα, Αχιλλέα και Αίαντα.

Ας παρακολουθήσουμε πως εξελίσσεται η μυθολογική ιστορία.

Πρώτος που αναφέρεται ότι κατάγεται, "εκ μητρός του", από την πανάρχαια πόλη- κράτος των Μεγάρων, είναι ο Βελλεροφόντης.
Ο Βελλεροφόντης ήταν ο σημαντικότερος ήρωας των αρχαίων Κορινθίων (λέγεται ότι έζησε πραγματικά την προϊστορική εποχή). Γιος του βασιλιά της Κορίνθου Γλαύκου και της Ευρυνόμης, της θυγατέρας του Νίσου, βασιλέα των Μεγάρων.

Το κυκλαδικό πινάκιο με παράσταση του ήρωα Βελλεροφόντη* πάνω στο φτερωτό Πήγασο να σκοτώνει με το δόρυ του την τρικέφαλη Χίμαιρα. Η πολυχρωμία και η τεχνική της σύνθεσης μαρτυρούν επίδραση της μνημειακής ζωγραφικής. 7ος αιώνας π.Χ. (*Ο Βελλεροφόντης, ή Βελλεροφών, είναι ήρωας της Ελληνικής μυθολογίας. Αναφέρεται ως υιός του βασιλέα της Κορίνθου (ή Εφύρας) Γλαύκου (και επομένως εγγονός του Σίσυφου) και της Ευρυνόμης). Πηγή κειμένου, εικόνας: Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου


Ακολουθούν οι άλλοι τρεις πανελλήνιοι ήρωες.  
Ο Πύλας (βασιλιάς των Μεγάρων, περίπου 14ος – 13ος αι. π.Χ) είχε δυο παιδιά, τον Σκίρων και την Πυλία. Ο Σκίρων είναι προπάππους των ηρώων Αχιλλέα και  Αίαντα, ενώ η Πυλία υπήρξε γιαγιά του ήρωα Θησέα.
α) Η Πυλία κόρη του Μεγαρέα βασιλιά, παντρεύτηκε τον Πανδίονα και γέννησαν τον Αιγέα που υπήρξε πατέρας του Θησέα.
β) Ο Σκίρων γιός του Μεγαρέα βασιλιά, παντρεύτηκε τη Χαρικλώ, κόρη του Κυχρέα που ήταν βασιλιάς της Σαλαμίνας (και ο αρχαίος μύθος θέλει να ήταν μισός άνθρωπος και μισός φίδι). Ο Σκίρωνας και η Χαρικλώ έκαναν την Ενδηΐδα που με την σειρά της παντρεύτηκε τον Αιακό και έκαναν δυο γιούς: τον Πηλέα πατέρα του Αχιλλέα και τον Τελαμώνα πατέρα του Αίαντα.

Θησέας. Πηγή εικόνας: http://www.mythologia.8m.com/thiseas.html

1.  Θησέας.
Ο Θησέας ήταν γιός του Αιγέα που γεννήθηκε στα Μέγαρα από τον Πανδίονα και τη Πυλία όπου ήταν κόρη του βασιλιά των Μεγάρων Πύλαντα. Ο Πανδίονας (πάππους του Θησέα) ήταν βασιλιάς της Αθήνας, αλλά οι Μητιονίδες τον είχαν εκθρονίσει κι αυτός είχε καταφύγει στα Μέγαρα, και πήρε γυναίκα του την κόρη του εκεί βασιλιά Πύλαντα καθώς έκαναν και τέσσερεις γιούς. Τον Αιγέα, τον Νίσο, τον Πάλλαντα και τον Λύκον.


2. Αχιλλέας.
Ο Αχιλλέας ήταν γιός του Πηλέα και της Θέτιδας.


3. Αίαντας.
Ο Αίας ήταν γιός του Τελαμώνα και της Περιβοίας ή Εριβοίας που ήταν κόρη του βασιλιά των Μεγάρων Αλκάθου. Ο Τελαμώνας όπως είδαμε όμως, είχε παππού τον Σκίρωνα γιο του βασιλιά των Μεγάρων Πύλα.


Βιβλιογραφία:
Ομήρου Ιλιάδα 7.181-312.
"Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.ΚΒ΄ σελ.853.
Friedrich Pfister. ‘’Die mythische Konigliste von Megara -und ihr Verhaliniw zum Kult und zur   topographischen Bezeichnung-‘’. Naumburg a.S. 1907 (Υπάρχει όλο το βιβλίο και μπορείτε να το διαβάσετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://archive.org/stream/diemythischekni00pfisgoog#page/n5/mode/2up
"Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica" τομ.57ος, σελ.50.
Απολλοδ. ΙΙΙ, 12, 6.
L.V. Hincley, Ajax and Achillew. ‘’Their Literary Relationship from Homer to Sophocles’’ Diss. Univ. of North Carolina at Chapel Hill. 1972.
Emmy Patsi-Garin. ‘’Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας’’. Εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969
Παυσανίας. ‘’Αττικά’’.
Απολλόδωρου Επιτομή III, 11-V, 7.

Δευτέρα 29 Οκτωβρίου 2012

Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (Τελευταίο).





‘’…Όταν αργότερα βασιλιάς της Αθήνας έγινε ο Κόδρος , οι Πελοποννήσιοι εκστράτευσαν κατά της Αθήνας. Και επειδή δεν κατάφεραν τίποτα σπουδαίο, γύρισαν  πίσω, κυρίευσαν όμως τα Μέγαρα […] και επέτρεψαν να κατοικήσουν οι Κορίνθιοι και όσοι από τους άλλους συμμάχους ήθελαν 5. Έτσι άλλαξε ο τρόπος ζωής αλλά και η διάλεκτος των Μεγαρέων κι έγιναν Δωριείς…’’ (Παυσ. Α’ 39. 4, 5)
Τούτη βέβαια η μυθολογική αναφορά, από πολλούς ιστορικούς, συνδέεται με τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων του 11 αιώνα π.Χ. αλλά και με την κατάργηση του θεσμού της βασιλείας και της συγκεντρωτικής εξουσίας όπως είχε διαμορφωθεί στη μυκηναϊκή εποχή. 
Στη πόλη –κράτος των Μεγάρων όπου ενδεχομένως με την βασιλεία του Αλκάθοου, να είχε εγκατασταθεί ο Αχαϊκός/Μυκηναϊκός πολιτισμός. Ώστε και μετέπειτα, επί του Υστεροελλαδικού Πολιτισμού, οι Μεγαρείς γνώρισαν, (καθώς αναφέρει η Μεγαρική μυθολογική παράδοση) τουλάχιστον άλλους τρεις βασιλείς, τον Αίαντα, (τον Αγαμέμνονα?) και τον Υπερίωνα πριν από την κυριαρχία των Δωριέων. Ο Υπερίων, διατέλεσε βασιλιάς και πιθανόν, να ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Μυκηναϊκής εποχής. Διότι η παράδοση που τον συνόδευε αναφέρει πως ήταν γιός του Μεγαρέα βασιλιά Αγαμέμνων(?). Όμως, πουθενά η αρχαία γραμματεία δεν ιστορεί πως υπήρξε βασιλιάς με το όνομα Αγαμέμνων στα Μέγαρα, εκτός από αυτή τη μυθολογική αναφορά για τον Υπερίων. Και ενδεχομένως, η αυτή συσχέτιση με τον Αγαμέμνονα, σαν πατέρα του τελευταίου βασιλιά των Μεγάρων, να ήθελε να τονίσει το τέλος του Μυκηναϊκού πολιτισμού και την αρχή της δωρικής επικράτειας.
‘’… Όταν ο Υπερίονας, γιος του Αγαμέμνονα - ο τελευταίος βασιλιάς των Μεγαρέων- δολοφονήθηκε από τον Σανδίονα εξαιτίας της αλαζονείας και της απληστίας του, οι πολίτες αποφάσισαν να μην αφήσουν ποτέ πια στην εξουσία μονάχα έναν άνδρα, αλλά να έχουν εκλεγμένους άρχοντες, που ο ένας να ακούει τον άλλο.’’ (Παυσ. Αττικά 43,3. )
Στα Μέγαρα, υπό την κυριαρχία των Ηρακλειδών, επέρχονται τεράστιες αλλαγές στο κοινωνικό, θρησκευτικό και πολιτικό σύστημα που επικρατούσε. Μάλιστα, την ίδια αλλαγή αντιλαμβανόμαστε και στην Αθήνα, καθώς ο μύθος για τον Κόδρο λέει πως ήταν κι αυτός ο τελευταίος βασιλιάς. ‘’Μετά τον θάνατο του Κόδρου, οι γιοι του Μέδων και Νηλεύς, μάλωσαν για την διαδοχή και λύση πάλι την έδωσε το μαντείο των Δελφών. Ο Μέδων έγινε ισόβιος αιρετός άρχοντας της Αθήνας.’’… 

                                                       ΤΕΛΟΣ

Πηγές για την συνολική εργασία ‘’Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα’’:
Παυσ. Α΄. 41, 3
Η. Μανιατέας - Ι. Τεγόπουλος (εκδ.), Ιστορία των Ελλήνων Ι. Προϊστορικοί χρόνοι, Εκδόσεις Δομή Α.Ε.: Αθήνα.
O.T.P.K. Dickinson, ’’Η προέλευση του μυκηναϊκού πολιτισμού’’. Μετάφραση Αθ. Παπαδόπουλος, Ινστιτούτο του Βιβλίου - Α. Καρδαμίτσα. Αθήνα 1999
Κ. Δημακοπούλου, ‘’Ο Μυκηναϊκός Κόσμος’’. Πέντε αιώνες πρώιμου ελληνικού πολιτισμού. 1600-1100 π.Χ., Αθήνα 1988
Απολλόδωρος, Γ΄. 15,8. 
Παυσανίας Α’ 43, 4
Παυσανίας. ‘’ΑΤΤΙΚΑ’’.
Ηρόδοτος.  Ιστορίαι 2, 145
Άννα Ραμού – Χαψιάδη. ‘’Από τη Φυλετική κοινωνία στην Πολιτική’’.  1982
Οβίδιος ‘’Μεταμορφώσεις’’
Ζαν Ρισπέν, «Ελληνική μυθολογία», τόμος Β', εκδόσεις Δαρεμάς.
Simpson, R. H., (1982), Mycenaean Greece, Park Ridge, NJ: Noyes Press
Reynold Higgins, Minoan and Mycenaen Art , Thames & Hudson, London 1997, ISBN 978-0-500-20303-3
Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969
Ηρόδοτος Βιβλίο Γ (Θάλεια),60
Karl Otfried Müller (1797-1840), μετάφραση George Cornewall Lewis (1806-1863) και Henry Tufnell (1805-1854), επιμ. (1839) (στα Αγγλικά). The history and antiquities of the Doric race. Λονδίνο: Murray. σελ. Τόμος Β'. Ανακτήθηκε την 16Σεπτεμβρίου 2009.
Καλλίμαχος, Αιτίων.
Στράβων Γεωγραφικά.
Παυσανίας, Αττικά.
Γιάννης Δάλλας, “Καλλίμαχος, ο ξύλινος νους”, Γιάννινα, "Ενδοχώρα", 1960 (μετάφραση 33 επιγραμμάτων).
Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969
Strabo, Geographica, Matrix Verlag, Wiesbaden, 2005, ISBN 3-86539-051-X.
Κρουσίου: Λεξικόν Ομηρικόν, διασκευή από την έκτη γερμανική έκδ. υπό Ι. Πανταζίδου, έκδοση «Βιβλιεκδοτικά καταστήματα Αναστασίου Δ. Φέξη», Αθήνα 1901
Ηροδότου, Ιστορίαι. Μετάφρ. Ε. Πανέτσου. Βιβλ. ΙΙ έκδ. Πάπυρος.
Στράβων Γεωγραφικά.
Πλουτάρχου, Βίοι Παράλληλοι. Μετάφρ. Α. Ι. Πουρνάρα έκδ. Πάπυρος.
Παυσανίας, 9.25.5-10
Ηρόδοτος, Ιστορίαι, Βιβλίο Α', 57 - [...]τὸ Ἀττικὸν ἔθνος ἐὸν Πελασγικὸν[...]
Walter Burkert, Greek Religion, Harvard University Press, 1985. ISBN 0-674-36281-0.



Ηλεκτρονικές πηγές για την συνολική εργασία ‘’Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα’’:

Eπιγραφές των Μεγάρων από το αρχαίο Γυμνάσιο.


Η πόλις των Μεγάρων από σχεδιάγραμμα των περιηγητών το 1676.



’’…Στο αρχαίο γυμνάσιο κοντά στις πύλες των λεγόμενων Νυμφάδων [...] και εκεί υπάρχει ιερό των Ειλειθυιών θεών…’’ (Παυσ. Α΄ 44, 2)
Ο Παυσανίας με την περιήγησή του στην πόλη των Μεγάρων, τον 2ο αιώνα μ.Χ., πιθανόν να μην βρέθηκε στο αρχαίο γυμνάσιο. Διότι δεν κάνει καμία αναφορά στα αγάλματα που βρίσκονταν εκεί είτε τα βάθρα, με τις επιγραφές (που μπορεί για κάποιους λόγους να είχαν καταστραφεί τα αγάλματα στην εποχή του), και που είδαν οι περιηγητές Spon Jacob και Wheller George, 1500 χρόνια αργότερα.
Καθώς ο Γάλλος γιατρός/αρχαιολόγος και περιηγητής Spon Jacob, και ο Άγγλος Wheller George βοτανολόγος, που έφτασαν στα Μέγαρα το 1676 μ.Χ., κάνουν μια λεπτομερή αναφορά σ’ένα ιερό και αρχαίες επιγραφές καθώς ήταν σε μαρμάρινες βάσεις αγαλμάτων (πιθανολογούν μάλιστα, από τα ευρήματα, ότι εκεί ήταν το αρχαίο γυμνάσιο), και ήταν αριστερά της πύλης των Νυμφάδων. Την πύλη που οδηγούσε στο επίνειο των Μεγάρων, τη Νισαία.   
Γράφει ο Spon Jacob: ‘’Είδαμε το σημείο που ήταν η βάση του αγάλματος του επιφανούς Μεγαρίτη (*) . Αυτός είναι ο κατάλογος των δημοσίων αγώνων (και μαχών?) που υπήρξε νικητής.

ΟΛΥΜΠΙΑ               Ι     ΑΘΗΝΑΙΣ
ΕΝ ΠΕΙΣΗ                Ι     ΕΛΕΥΣΕΙΝΙΑ
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ        Ι     ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ     
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ          Ι      Γ. 
ΠΥΘΙΑ ΕΝ               Ι      ΗΡΑΚΛΕΙΑ ΕΝ
ΔΕΛΦΟΙΣ Β.           Ι      ΘΗΒΑΙΣ
ΝΕΜΕΙΑ ΕΝ            Ι     ΤΡΟΦΩΝΕΙΑ
ΑΡΓΕΙ Γ.                  Ι      ΕΝ ΛΕΒΑΔΕΙΑ  
                                Ι      Β.
ΙΣΘΜΙΑ Β.              Ι     ΕΛΕΥΘΕΡΕΙΑ
ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ      Ι       ΕΝ ΠΛΑΤΕΙΑΙΣ
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ         Ι     ΤΗΝ ΕΙΣ ΑΡ
ΟΛΥΜΠΙΑ ΕΝ       Ι       ΓΟΣ ΑΣΠΙΔΑ
ΠΥΘΙΑ ΕΝ              Ι      ΑΣΚΛΗΠΙΔΕΙΑ
ΜΕΙΛΗΤω              Ι      ΕΝ ΕΠΙΔΑΥ-
ΠΥΘΙΑ  ΕΝ             Ι     Ρω
ΜΑΓΝΗΣΙΑ            Ι     ΚΑΠΕΤωΛΙΑ
ΚΟΙΝΑ ΑΣΙΑΣ       Ι      ΕΝ ΡωΜΗ
ΕΝ ΦΙΛΑΔΕΛ-       Ι      ΑΘΗΝΑΣ ΠΡΟ
ΦΕΙΑ                     Ι      ΜΑΧΟΥ ΕΝ
ΑΚΤΙΑ ΕΝ ΝΕΙ-      Ι      ΡωΜΗ  Δ.
ΚΟΠΟΛΕΙ Β.         Ι      ΕΥΣΕΒΕΙΑ ΕΝ
ΠΥΘΙΑ ΕΝ             Ι     ΠΟΤΙΟΛΟΙΣ
ΣΙΛΗ  Β.                Ι      ΣΕΒΑΣΤΑ ΕΝ
ΠΥΘΕΙΑ ΕΝ          Ι      ΝΕΑΠΟΛΕΙ
ΠΕΡΓΥ Δ.               Ι
ΠΥΘΙΑ ΕΝ             Ι
ΘΕΣΣΑΛΟ-            Ι
ΝΕΙΚΗ                   Ι


Οι αθλητικοί αγώνες που αναφέροντε στα αρχαία βάθρα ήταν οι εξής:

Οι Ολυμπιακοί αγώνες στην Πίσα (της Ηλείας, που γινόντουσαν προς τιμή του Δία).
Στους Πανελληνίους της Αθήνας, δύο φορές.
Τα Πύθια στους Δελφούς (προς τιμή του Απόλλωνα).
Στα Νέμεα, τρείς φορές, στο Άργος.
Στα Ίσθμια, δύο φορές.
Στα Παναθήναια.  
Στους Ολυμπιακούς της Αθήνας, δυο φορές.
Στα Ελευσίνια, τρεις φορές.
Στα Ηράκλεια, προς τιμή του Ηρακλή, στη Θήβα.
Στα Τροφώνεια, δυο φορές.
Την εις Άργον ασπίδα.
Στα Πύθια στη Μίλητο της Ιωνίας.
Στα Ελευθέρια, Πλαταιές.
Στα Πύθια της Μαγνησίας.
Στους κοινούς αγώνες της Ασίας στη Φιλαδέλφεια.
Στα Άκτια, στη Νικόπολη, προς τιμή του Απόλλωνα.
Στα Πύθια, δυο φορές, στη Σιδόνα.
Στα Πύθια, τέσσερις φορές, στη Πέργη.
Στα Πύθια της Θεσσαλονίκης.
Στα Ασκληπίδεια στην Επίδαυρο προς τιμή του Ασκληπιού.
Στα Καπιτώλεια της Ρώμης.
Στους αγώνες της Προμάχους Αθηνάς στη  Ρώμη, τέσσερις φορές.
Στα Ευσέβεια (αγωνίσματα) στο Πουζόλ.
Στους αγώνες της Νάπολις, προς τιμή των Αυτοκρατόρων.’’ 
(Voyage D’ Italie de Dalmatie de Greece et du levant fait, 1675-1676, Lyon, 1678. Τόμος δεύτερος σελ. 402-403.)

Και αναφέρει ο Wheller George: ‘’στα τείχη που είναι στην πλευρά προς τη θάλασσα και αριστερά της Πύλης, υπάρχει η βάση ενός μικρού τετράγωνου κτιρίου. Ανάμεσα σε δυο μεγάλες πέτρες ήταν η είσοδο του κτίσματος.  Και φαίνεται ότι ήταν βάσεις αγαλμάτων από τα σημεία που υπήρξαν στερεωμένα τα πόδια και στη μια πλευρά τους είναι χαραγμένοι κατάλογοι που είχαν πρωτεύσει οι αναπαριστώμενοι… Λίγο πιο πέρα βρίσκεται μια μεγάλη πέτρα, δώδεκα πόδια, στο μήκος με επιγραφή προς τιμή ενός Γυμνασιάρχου και ενός Γραμματέα από την Βουλή και τον Δήμο.

ΚΑΙΟ ΔΗΜΟΣ
…ΑΝ ΚΑΛΛΙΝΕΙΚΟΥ
…ΝΑΣΙΑΡΧΟΥΝΤΑ ΤΩ ΔΩΔΕΚΑ
Ν ΚΑΙ ΕΚΑΤΟΣΤΟΝ ΕΤΟΣ ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ
Η ΒΟΥΛΗ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ
…ΚΑΛΛΙΝΕΙΚΟΝ ΝΟΜΙΑΔΑ
ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣΑΝΤΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑΡ
ΧΗΣΑΝΤΑ ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ
Η ΒΟΥΛΗ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΡΑΞΙΟΝΑΣ

Πάνω στην αυτή πέτρα βρίσκεται και άλλη επιγραφή για τον γιό του που είχε το ίδιο αξίωμα, και μια ακόμη με το διάταγμα της Βουλής και του Δήμου , προς τιμή του Δημητρίου, γιου του Πραξίονα. Πιστεύω πως οι ανδριάντες τούτων των ανδρών ήταν τοποθετημένες πάνω στη μεγάλη πέτρα με τις επιγραφές.’’ (A  Journey into Greece. London 1678. Τόμος Vi, σελ΄. 431-436.)  


Σημείωση:
(*) Από την αναφορά του Wheller George που ήταν μαζί στην περιήγηση των Μεγάρων με τον Spon Jacob, συμπαιρένουμαι καθώς γίνεται φανερό ότι το άγαλμα που βρισκόταν πάνω από το βάθρο με τον κατάλογο των αγωνισμάτων δεν ήταν ο ανδριάντας ενός Μεγαρέα αθλητή, αλλά πολύ πιθανόν να ήταν ένα σύμπλεγμα κάποιου αγάλματος προς τιμή όλων των Μεγαριτών αθλητών που είχαν διαπρέψει στα αρχαία αυτά αγωνίσματα.



Οι επιγραφές από τα αρχαία βάθρα που αντέγραψαν ο Wheller George και ο Spon Jacob



Πηγές:
  

Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2012

Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (10ον).

Αρχαία οχυρωματικά τείχη, από τη Μεγαρική οδό Ευπαλίνου, αρ. 59. Σε αυτή τη φωτογραφία, παρατηρούμε δύο περιόδους οχύρωσης: την Μυκηναϊκή (πιθανόν, οχύρωση Αλκάθοου) και την μεταγενέστερη που αναπτύσσεται επάνω στους μυκηναϊκούς κυκλώπειους ογκόλιθους.
Πηγή εικόνας:  από τη σελίδα του facebook, ‘’Μεγαρίδα-Αρχαία-Μεγαρίς-Χώρα’’





Δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί, πόσο χρόνο διήρκησε η υποτέλεια των Μεγάρων και της Αθήνας, από τους Κρήτες (Μινωίτες). Οι αναφορές όμως, των πανάρχαιων μύθων, μας βοηθούν να συμπεραίνουμε πως αυτό το χρονικό διάστημα δεν θα πρέπει να ήταν μεγάλο. Διότι, οι Αχαιοί (Μυκηναίοι) είχαν αρχίσει να εμφανίζουν τη δύναμή τους εκείνη την εποχή και σιγά- σιγά να καταλάμβαναν τις κτίσεις των Κρητών.
Την ίδια κατάσταση παρουσιάζει και η Αττική καθώς περνάει στον Μυκηναϊκό πολιτισμό.
Το γνώρισμα της Μυκηναϊκής εποχής εμφανίζεται από την ξεχωριστή και ιδιαίτερη αρχιτεκτονική που παρουσιάζει καθώς και στην εξουσία των βασιλιάδων. Έτσι, από τη μυκηναϊκή αρχιτεκτονική είναι γνωστές οι οχυρές ακροπόλεις, που περιλάμβαναν  ανάκτορα, και ταφικά μνημεία.  
Στα Μέγαρα, ο Αλκάθοος, αναλαμβάνει την εξουσία και αμέσως ιδρύει την οχυρωμένη  Ακρόπολη στον διπλανό (δύδιμο) λόφο της Καριάς που ήταν η πανάρχαια Ακρόπολη και πιθανόν να είχε καταστραφεί.  Ο Μεγαρικός μύθος αναφέρει ότι ο Αλκάθοος με τη βοήθεια του Απόλλωνα και της Άρτεμης, σκότωσε το λιοντάρι στον Κιθαιρώνα ( Παυσ. Α΄. 41, 3) ‘’Κοντά στο μνήμα του 'Ύλλου βρίσκεται ναός της Ίσιδας και δίπλα σ' αυτόν του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Λένε ότι τον έχτισε ο Αλκάθους, όταν σκότωσε το λεγόμενο Κιθαιρώνιο λιοντάρι’’. 
Και τούτη, η μυθολογική αναφορά, σαφέστατα μας δείχνει πως με την βασιλεία του Αλκάθοου, στα Μέγαρα, επήλθαν σημαντικές αλλαγές σε όλες τις κοινωνικές εκφάνσεις και δομές της πανάρχαιας πόλις.
Ιδρύει και οχυρώνει την νέα Ακρόπολη, εισάγει την λατρεία του Απόλλωνα και της Άρτεμις, παραχωρείτε η αρχηγεία του στρατού στον πρωτότοκο γιό του Τίμαλκο, ( Παυσ. Α΄. 41, 3) ‘’Ο μεγαλύτερος γιος του βασιλιά Τίμαλκος είχε ήδη σκοτωθεί από τον Θησέα, όταν εκστράτευσε στην Άφιδνα με τους Διόσκουρους’’.    
Οι σύγχρονοι ιστορικοί από τα αρχαιολογικά ευρήματα, την γραμμική Β, και με τις πολύχρονες μελέτες τους έχουν καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα για τον Μυκηναϊκό πολιτισμό. Έτσι, ο ανώτατος άρχοντας ενός μυκηναϊκού βασιλείου ήταν ο (wa-na-ka ) ἄναξ. Η εξουσία του δεν στηριζόταν σε προσωποπαγές δίκαιο και δυναστικές γενεαλογίες, αλλά στην ικανότητά του να ρυθμίζει την αναδιανομή προϊόντων και υπηρεσιών στα όρια του βασιλείου του, να οργανώνει πλούσια συμπόσια με πάνδημη συμμετοχή και να εξασφαλίζει την εύνοια των θεών με την οργάνωση και διεξαγωγή της λατρείας. Υπάρχουν μάλιστα, μαρτυρίες ότι του αναγνωριζόταν θεϊκή υπόσταση. Ο βασιλιάς δεν φαίνεται να διεκδικούσε κύρος με την απόδοσή του στο πεδίο της μάχης (όπως οι ομηρικοί ή οι μακεδόνες βασιλείς αργότερα). Η αρχηγία του στρατού ήταν υπόθεση ενός άλλου ανώτατου αξιωματούχου, του ra-wa-ke-ta («αρχηγός του λαού», από το λαός + ἄγω), που εμφανίζεται δεύτερος στην ιεραρχία. Αυτό εξηγεί και την σημαντική ιδιομορφία των μυκηναϊκών βασιλείων, η αδιαφορία των αρχείων και της τέχνης για τον άνακτα ως άτομο, για το όνομα, την ιστορία και τη γενεαλογία του.
Έτσι, ο μύθος για τον Αλκάθοο, ίσως να ταυτίζεται με την εισαγωγή του Μυκηναϊκού πολιτισμού στα Μέγαρα.

Συνεχίζεται…

Πηγές:
Παυσ. Α΄. 41, 3
Η. Μανιατέας - Ι. Τεγόπουλος (εκδ.), Ιστορία των Ελλήνων Ι. Προϊστορικοί χρόνοι, Εκδόσεις Δομή Α.Ε.: Αθήνα.
O.T.P.K. Dickinson, ’’Η προέλευση του μυκηναϊκού πολιτισμού’’. Μετάφραση Αθ. Παπαδόπουλος, Ινστιτούτο του Βιβλίου - Α. Καρδαμίτσα. Αθήνα 1999
Κ. Δημακοπούλου, ‘’Ο Μυκηναϊκός Κόσμος’’. Πέντε αιώνες πρώιμου ελληνικού πολιτισμού. 1600-1100 π.Χ., Αθήνα 1988


Τρίτη 23 Οκτωβρίου 2012

Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (9ον).


Άποψη της Ακρόπολης των Μυκηνών από τα δυτικά με τα “Κυκλώπεια” τείχη. 




‘’…Εκεί είναι και το λεγόμενο μέγαρο της Δήμητρας. Λένε πως το έφτιαξε ο Κάρας, όταν βασίλευε.’’ (Παυσ. Α΄.  40, 6.)
Και, το μέγαρο που αναφέρει ο Παυσανίας, της θεάς Δήμητρας, βρισκόταν στη παλαιότερη (πρώτη) Ακρόπολη της Καριάς, στην πανάρχαια πόλη των Μεγάρων.
Εκείνη την προϊστορική εποχή το ‘’μέγαρο’’  ήταν μέσα στο ανάκτορο, και ήταν ένας χώρος αρκετά μεγάλος που λειτουργούσε σαν αίθουσα υποδοχής. Καθώς τα ανάκτορα των προϊστορικών βασιλιάδων περιέκλειαν τα ιερά και τους βωμούς της πανάρχαιας περιόδου, και τούτο προκύπτει, εκτός από τις ομηρικές περιγραφές, τις ανασκαφές, αλλά και από πολλές γλυπτές και ζωγραφικές παραστάσεις, οι οποίες βρέθηκαν σε διάφορες ανασκαφές των προϊστορικών τόπων.
Μάλιστα, οι σύγχρονοι μελετητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το βασιλικό προϊστορικό ανάκτορο, και ιδιαίτερα το μέγαρο, δηλαδή η αίθουσα υποδοχής του ανακτόρου, είναι ο πρωταρχικός τύπος του ελληνικού ναού. Αυτό εξηγεί και γιατί οι αρχαίοι Έλληνες καλούσαν τους αρχαιότατους ναούς "μέγαρον" όπως τον ναό της Δήμητρας που αναφέρει ο Παυσανίας.
Σύμφωνα λοιπόν με αυτά τα ευρήματα και τις μελέτες η μεγάλη αυλή του βασιλικού παλατιού, της εποχής του χαλκού, ήταν ο ιερός τόπος των προϊστορικών πόλεων, στον οποίον συνέρεαν οι θρησκευτές στις μεγάλες περιοδικές γιορτές, όπου θυσίαζαν και επικαλούνταν τη βοήθεια των λατρευόμενων τους θεών...
Η Ακρόπολη της Καριάς, παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα το μοναδικό ανάκτορο που εξυπηρετούσε πιθανόν, τους κάρες βασιλιάδες και τον καρικό λαό, εκείνης της εποχής.
Ο Μεγαρικός μύθος για τους τοπικούς βασιλιάδες συνεχίζει, πως δώδεκα γενιές μετά τον βασιλιά Κάρα, ανέρχεται στο θρόνο ο Λέλεγας. Ο Λέλεγας παρέδωσε τον θρόνο στο γιο του Κλήσωνα, ο Κλήσωνα στον δικό του γιο, τον Πύλαντα και ο Πύλαντας στον γαμπρό του (που ήταν παντρεμένος με την κόρη του Πυλία) στον Αθηναίο βασιλιά Πανδίονα, όπου κατέφυγε στα Μέγαρα διωγμένος από τους Μητιονίδες. Έτσι, με τη πάροδο του χρόνου και με τους εκάστοτε βασιλείς, το ανάκτορο της Ακρόπολης στη Καριά θα είχε καταλάβει όλη την κορυφή του λόφου και η πόλη θα απλωνόταν  γύρω από αυτό, πολύ πιθανόν να κάλυπτε και τον άλλο λόφο και ίσως να ήταν περιτειχισμένη.
Ώσπου, η πόλις καταλαμβάνεται μετά από πολιορκία, από τους νέους θαλασσοκράτορες τους Κρήτες (Μινωϊτες). Η Καριά, πλέον μαζί με μεγάλο μέρος της Αττικής έγινε υποτελής στους Κρήτες και λογικά θα πρέπει να άλλαξαν αρκετές από τις καθημερινές συνήθειες και τις αρχές τους. Οι Κρήτες, πιθανόν, να αναδημιούργησαν το ανάκτορο, και να έδωσαν μεγαλύτερο κύρος στον πλέον κοινό τους (Κάρες- Κρήτες), ναό, του λατρευόμενού τους ‘’Καρίος’’ Διός. Ώστε και αργότερα με την Δωρική παραφορά της λέξεως να έφτασε ως την εποχή του Παυσανία η ονομασία σαν ‘’Κόνιος’’ Δίας.
Στην Καριά το ανάκτορο θα άλλαξε αρχιτεκτονική μορφή γιατί την εποχή του Μινωικού πολιτισμού το ‘’Μέγαρο’’ ήταν ήδη ένα επιβλητικό διώροφο κτίσμα, και ήταν το παλάτι για τον τοπικό άρχοντα μέσα στο σύνολο του ανακτόρου που επεκτεινόταν σε μεγάλη έκταση.
'Όμως, στο τέλος της κρητικής υποτέλειας φαίνετε πως βασίλεψε στα Μέγαρα ο Αλκάθοος (η θυγατέρα του Αλκάθοου, η Περίβοια, συγκαταλέγεται στις εννέα παρθένες που στέλνονται μαζί με τον Θησέα στη Κρήτη). Ο Αλκάθοος επισκεύασε τα τοίχοι της πόλις αλλά και, πάλι από τον Μεγαρικό μύθο αναφέρεται, πως ίδρυσε την μεταγενέστερη Ακρόπολη – ανάκτορο του δεύτερου λόφου, του Αλκάθους. Πιθανόν αυτή η ίδρυση της δεύτερης ακρόπολης να έγινε κάτω από την άμεση επίδραση του μινωικού πολιτισμού όπου γνωρίζουμε ότι διαμορφώνεται η μυκηναϊκή τέχνη. Ότι δηλαδή, μετά το τέλος της μινωικής Κρήτης, η μυκηναϊκή τέχνη αποκτά μια ιδιαίτερη και ξεχωριστή φυσιογνωμία. Καθώς τα μυκηναϊκά ανάκτορα δεν μοιάζουν με τα μινωικά. Είναι σαφέστατα πιο μικρά σε έκταση και έχουν διαφορετικό σχέδιο. Άξια όμως θαυμασμού, ακόμη και σήμερα, είναι τα τείχη των μυκηναϊκών ακροπόλεων, των οποίων η κατασκευή αποδιδόταν στους Κύκλωπες για τους αρχαίους, αφού είναι χτισμένα με μεγάλους ογκόλιθους και έχουν μεγάλο πάχος. Μέσα στο χώρο των τειχών ζούσε ο βασιλιάς και η βασιλική οικογένεια, το υπηρετικό προσωπικό, οι αξιωματούχοι, οι υπάλληλοι και οι τεχνίτες. Ο λαός ζούσε έξω από τις ακροπόλεις σε ατείχιστους οικισμούς, αλλά μέρος του πληθυσμού κατέφευγε μέσα στις ακροπόλεις, σε περιπτώσεις εχθρικών επιδρομών.

Συνεχίζεται...
      
Πηγές:

Κυριακή 21 Οκτωβρίου 2012

Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (8ον).



Αγγείο και γραπτή γλώσσα από τους Κάρες. Πηγή εικόνα: http://manitarimagiko.blogspot.gr/2011/03/blog-post_14.html




Ένας Μεγαρικός μύθος αναφέρει πως η πόλις των Μεγάρων ονομάστηκε ‘’ΜΕΓΑΡΑ’’, από τον Κάρ, γιό του Φορωνεύς (1) . Ενώ οι Μεγαρείς εξιστορούσαν και άλλον μύθο για τον Μέγαρο, καθώς και οι Βοιωτοί ανέφεραν διαφορετικό μύθο για τον ήρωα Μεγαρέα και όπου μέσα από αυτούς τους μύθους, γίνονται οι δύο (Μέγαρος και Μεγαρέας) ονοματοθέτες της πόλεως (2) .
Ποιος ήταν όμως ο Κάρας που αναφέρει ο Μεγαρικός μύθος;
Αρχικώς και πριν από κάθε υπόθεση, θα πρέπει να αναλογιστούμε ότι ο Παυσανίας έφτασε στα Μέγαρα το δεύτερο μισό του 2ου  αιώνα μ.Χ. και οι Δωριείς ήδη κατοικούσαν στη Μεγαρίδα πάνω από χίλια χρόνια. Αυτή η χιλιετία που διάβηκε, με άλλα ήθη και άλλα έθιμα, είναι φυσικό να επέφερε πολλές πολιτισμικές αλλαγές στο κοινωνικό σύνολο της πόλις – κράτους των Μεγάρων, καθώς και στην εξιστόρηση των παλαιών παραδόσεων που θα επηρεάστηκαν (ίσως και να αλλοτριώθηκαν) από τη ‘’νεοφερμένη’’, Δωρική μυθολογία. Όπου, πιθανόν έτσι, μέσα από αυτές τις προσμίξεις της μυθολογίας, ο Κάρας γίνεται γιος του Φορωνέα από το Άργος. Τούτη η υπόθεση, δηλαδή, για την Δωρική επιρροή του μύθου, ενισχύθηκε σαφέστατα και από την ύπαρξη της πανάρχαιας Ακροπόλεως της Καριάς, που οι Δωριείς σίγουρα θα βρήκαν όταν ήρθαν στα Μέγαρα.   
Η Ακρόπολη της Καριάς είναι η ανατολική και η αρχαιότερη από τις δύο Ακροπόλεις που υπάρχουν στα Μέγαρα. Από ευρήματα αλλά και τις αναφορές της αρχαίας γραμματείας υποθέτουμε πως θα πρέπει να κατοικήθηκε την μέση περίοδο της εποχής του Χαλκού, 2500 -2000 χρόνια π.Χ.
Ποιος, είτε ποιοι την ανοικοδόμησαν δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με σιγουριά. Το προϊστορικό όνομά της μαρτυρά μια έμμεση σχέση με τους Κάρες, και βέβαια ο ναός του Δία (Κόνιος) που ήταν στην πανάρχαια Ακρόπολη και δεν είχε σκεπή. Καθώς και το λεγόμενο (μέγαρο) της Δήμητρας που κατά τον μύθο, το έκτισε ο Κάρας.
 ‘’Μετά από το τέμενος του Δία, καθώς ανεβαίνει κανείς στην ακρόπολη, που ονομάζεται ακόμα Καρία από τον Κάρα, τον γιο του Φορωνέα… και ναό του Κονίου Δία, χωρίς σκεπή. Εκεί είναι και το λεγόμενο μέγαρο της Δήμητρας. Λένε πως το έφτιαξε ο Κάρας, όταν βασίλευε.’’ (Παυσ. Α΄.  40, 6.)
Το προϊστορικό όνομα της Ακροπόλεως της Καριάς, η ύψιστη λατρεία του Καρίου Διός, που είχαν οι Κάρες και βάση της ιστορία της αρχιτεκτονικής των ναών της αρχαίας Ελλάδας. Καθώς αυτή μας διδάσκει ότι ναοί άρχισαν να κατασκευάζονται από την ομηρική εποχή και έπειτα. Μάλιστα, στα κυριότερα  προϊστορικά κέντρα της Ελλάδας, στις Μυκήνες, στην Τίρυνθα, στην Κρήτη -στις Κνωσό και Φαιστό-  δεν βρέθηκαν λείψανα ναών με την κλασική έννοια, σχεδόν όμως, σε όλα τα μέρη της ελληνικής γης αποκαλύφθηκαν λείψανα βωμών στις μεγάλες αυλές των προϊστορικών βασιλικών παλατιών.
Θα πρέπει λοιπόν να αναζητήσουμε τους οικοδομούντας και πρώτους οικιστές της Καριάς στρέφοντας τη μελέτη στον αρχαιότατο λαό, τους Κάρες.
Οι Κάρες κατά την ακμή τους υπήρξαν θαλασσοκράτορες με απόλυτη κυριαρχία στο Αιγαίο και στη θαλασσοκρατορία τους αντικατέστησαν πρώτα οι Κρήτες και μετά (μέσα 2ης χιλιετηρίδας π.Χ.) οι Αχαιοί. Πολλοί σήμερα μελετητές υποστηρίζουν ότι έχουν κοινή καταγωγή με τους Κρήτες
Έτσι, βάζοντας τις ψηφίδες που συνθέτουν, σιγά-σιγά και μετά από πολύ μελέτη, το πάζλ για την πανάρχαια Μεγαρική μυθολογία, αλλά και την σύγχρονη αντίληψη περί τα αληθινά γεγονότα στη ροή της ιστορία της, ανακαλύπτουμε ένα αναξιοποίητο μεγάλο κομμάτι της  Ελληνικής ιστορίας που η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έχει φέρει στην επιφάνεια. 

Συνεχίζεται…


Σημειώσεις:

1. ‘’… Λένε ότι η πόλη πήρε το όνομα της, όταν βασίλευε στη χώρα ο Κάρας, γιος του Φορωνέα. Τότε για πρώτη φορά οι κάτοικοι έφτιαξαν ιερά της Δήμητρας κι ονόμασαν τότε την πόλη τους Μέγαρα. Αυτά λένε οι ίδιοι οι Μεγαρείς για τον τόπο τους…’’(Παυσ. Α’. 39, 5)

2.‘’…Μία απ' αυτές ζευγάρωσε με τον Δία και γέννησε τον Μέγαρο. Ο Μέγαρος, που ήταν γιος του Δία και αυτής της νύμφης, γλίτωσε από τον κατακλυσμό της εποχής του Δευκαλίωνα βρίσκοντας καταφύγιο στις κορυφές των Γερανιών, που δεν είχαν ακόμη αυτό το όνομα, αλλά τα ονόμασαν Γεράνια, επειδή ο Μέγαρος κολύμπησε ως εκεί ακολουθώντας τις κραυγές των γερανών που πετούσαν. Αυτά λένε οι ίδιοι οι Μεγαρείς για τον τόπο τους. Οι Βοιωτοί όμως λένε ότι ο Μεγαρέας, που ήταν γιος του Ποσειδώνα και ζούσε στην Ογχηστό, ξεκίνησε με Βοιωτικό στρατό να βοηθήσει τον Νίσο στον πόλεμο κατά του Μίνωα. Σκοτώθηκε στη μάχη, και τάφηκε εκεί και η πόλη ονομάστηκε απ' αυτόν Νίσαια, ενώ πριν την έλεγαν Νίσα. ’’ (Παυσ. Α’. 40, 5)



Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2012

Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (7ον).



‘’…Ούτος (ο Μίνωας) πρώτος των Ελλήνων ναυτικήν δύναμιν αξιόλογον συστησάμενος εθαλασσοκράτησε…’’(Διόδωρος βίβλος IV, 60,3). Πηγή εικόνας:http://kriti-leventogenna.blogspot.gr/2010/12/blog-post_2020.html



Ένας από τους πανάρχαιους Ελληνικούς μύθους, για τον Μεγαρέα, τον βασιλιά των Μεγάρων. Αναφέρει ότι είχε παντρευτεί την θυγατέρα του βασιλιά Νίσου, την Ιφινόη και τον διαδέχτηκε στο θρόνο μετά τον θάνατό του από τον Μίνωα.  Με τη σειρά του ο Μεγαρέας, όταν ο Αλκάθους κατόρθωσε να σκοτώσει τον Κιθαιρώνειο Λέοντα, του έδωσε ως βραβείο τη δική του κόρη, την Ευαίχμη και τον Μεγαρικό θρόνο. Ο Αλκάθοος με την Ευαίχνη έκαναν πέντε παιδιά όπου τα τρία, για διαφόρους λόγους χάθηκαν νωρίς από τη ζωή, ενώ οι δύο κόρες τους, η Αυτομέδουσα και η Περίβοια έζησαν, παντρεύτηκαν και γέννησαν ήρωες της Ελληνικής μυθολογίας.
Τούτο το σύμπλεγμα των μύθων καθώς γίνεται ο συνδετικός κρίκος για την έκβαση πολλών άλλων μυθολογικών παραδόσεων (όπως του Βαλερεφόντη και του Ιόλαου), της Ελλάδας. Είναι πολύ πιθανόν να εκτυλίσσετε στους τελευταίους αιώνες της Μινωικής περιόδου, γύρω στα 1650 π.Χ. - 1350 π.Χ. Διότι γνωρίζουμε πως το βασίλειο του Μίνωα περιελάμβανε ολόκληρη την Κρήτη, που είχε εκατό πόλεις, και τις Κυκλάδες, που λέγονταν Μινωίδες. Ακόμη γνωρίζουμε ότι ο εκστράτευσε κατά της Αττικής (1). Καθώς θέλει ο μύθος, οι Αθηναίοι είχαν σκοτώσει τον γιου του, Ανδρόγεω, επειδή είχε νικήσει σε όλα τα αθλήματα των Παναθηναίων αγωνισμάτων, προκαλώντας έτσι το φθόνο των Αθηναίων. Και ο Μίνωας ήθελε να εκδικηθεί την Αθήνα. Πρώτα όμως εκστράτευσε κατά των Μεγάρων γιατί εκεί βασίλευε ο Νίσος, ο αδελφός του βασιλιά της Αθήνας, Αιγέα. Και όπως αναφέρει πάλι ο μύθος του Πανδίων (που βασίλεψε, διωγμένος από την Αθήνα, στα Μέγαρα), οι τέσσερις γιοι του μοίρασαν την ενιαία πλέον περιοχή της Αττικής σε τέσσερα ομόσπονδα βασίλεια(2). Έτσι ήταν φυσικό ο Μίνωας να επιτεθεί αρχικά, σε κάποια συνοριακή πόλη (της τότε "συνομοσπονδίας" των Πανδιονίδων, όπως ήταν εκείνη την εποχή, αιτία του Νίσου, που είχαν εισχωρήσει και τα Μέγαρα).        

Συνεχίζεται...

Σμειώσεις:

1. Λογικά, και με αυτή την ιστορική άποψη συμπλέουν οι αναφορές των σύγχρονων ιστορικών.  Οι Κρήτες (Μινωίτες), θέλησαν να καταλάβουν τα εδάφη της στεριανής Ελλάδας, εφ όσων κυριαρχούσαν στα περισσότερα νησιά του νότιου Αιγαίου. Έτσι επέλεξαν να επιτεθούν αρχικώς στη Νισαία, το επίνειο της Νίσα (όπου,Νίσα, τότε λεγόντουσαν τα Μέγαρα). Ετούτη η στρατηγική, τους έφερνε σαφέστατα ένα βήμα πιο κοντά στον στόχο τους. Μάλιστα, η Μεγαρική μυθολογική παράδοση αναφέρει ότι για πολύ καιρό ο στρατός του Μίνωα κατέλαβε και στρατοπεδεύεσαι σε ένα νησάκι (όπου ονομάσθηκε Μινώα προς ανάμνηση του γεγονότος) στα παράλια των Μεγάρων και εφορμούσε κατά της Μεγαρίδας. Από αυτούς τους μύθους μαθαίνουμε πως ο Νίσος είχε στο κρανίο του μία τρίχα πορφυρού χρώματος που τον έκανε άτρωτο και η οποία ήταν συνδεδεμένη με τη ζωή του. Η κόρη του Σκύλλα όμως ερωτεύτηκε το Μίνωα και έτσι έκοψε την τρίχα. Το αποτέλεσμα ήταν ο Νίσος να πεθάνει και τα Μέγαρα να καταληφθούν. Ο Απολλόδωρος αναφέρει ότι αυτός ο Νίσος ήταν ο γιός του Πανδίων, κάτι όμως που δεν συνάδει με την υπόλοιπη μυθολογική παράδοση της Ελλάδας. Οι Πλούταρχος και Παυσανίας, αναφέρουν ότι ο Μεγαρέας από την Όγχηστο, που ήταν παντρεμένος με την κόρη του Νίσου, την Ιφηνόη, ήρθε με βοιωτικό στρατό να βοηθήσει τον Νίσο ενάντια στη πολιορκία του Μίνωα και ότι ο Νίσος σκοτώθηκε σε μια από αυτές τις μάχες. Οπότε κατά τον μύθο, ο Μεγαρέας αναλαμβάνει την εξουσία των Μεγάρων κάτω από την Μινωική πλέον κατοχή των Μεγάρων. Και αυτό συμπεραίνεται διότι ο επόμενος βασιλιάς των Μεγάρων που ήταν ο Αλκάθοος (γαμπρός του Μεγαρέα, αφού είχε παντρευτεί την κόρη του Μεγαρέα, την Ευχαίμη και τον είχε διαδεχτεί στο Μεγαρικό θρόνο), έστειλε την θυγατέρα του την Περίβοια μαζί με τον Θησέα.  Ως την εκπλήρωση της ποινής των Αθηναίων που είχαν σκοτώσει τον γιό του Μίνωα και που όριζε κάθε εννιά χρόνια εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες να στέλνονται στην Κρήτη για  να κατασπαράζονται από τον Μινώταυρο.  
Ο άλλος μύθος των Απολλόδωρου, Παυσανία και κατόπιν στο ποίημα του Οβίδιου η ‘’Κείρης’’, αναλώνονται στην ιστορία της πολιορκίας των Μεγάρων από το Μίνωα. Δηλαδή, ότι η Σκύλλα (κόρη του Νίσου), κόβει τη χρυσή τρίχα (τη δύναμη της αθανασίας και της ανδριότητας του πατέρα της) όπου την προσφέρει σαν ένδειξη αγάπης στο Μίνωα. Ο Μίνωας με αποτροπιασμό συλλαμβάνει και τιμωρεί την κόρη του Νίσου για την προδοσία της. Και δένει την Σκύλλα στην πρύμνη του πλοίου του, ώστε την άφησε να σέρνεται επάνω στα κύματα. 
Είναι, λοιπόν πολύ πιθανόν, αυτός ο μύθος να ιστορεί για έναν διαφορετικό και  συνονόματο Νίσο (του βασιλιά των Μεγάρων), με την κόρη του Σκύλλα. Οι οποίοι να ήταν απόγονοι, από την γενιά του Νίσου, του γιού του Πάμφυλου, του ιδρυτή της πολίχνης Νισαίας και που ήταν το επίνειο των Μεγάρων.   

2. Tον Πανδίονα τον έδιωξαν από τον θρόνο της Αθήνας οι Μητιονίδες όπου κατέφυγε στα Μέγαρα. Εκεί πήρε ως σύζυγό του την Πυλία, θυγατέρα του εκεί βασιλέα Πύλαντα, τον οποίο και διαδέχτηκε. Παιδιά αυτού του Πανδίονα ήταν: οι Λύκος, ΝίσοςΠάλλαντας και ο Αιγέας, ο πατέρας του ήρωα Θησέα. Τα παιδιά του Πανδίων διώχνοντας τους Μητιονίδες επανακατέλαβαν την εξουσία στην Αθήνα. Αυτό φαίνεται να συνέβη μετά τον θάνατο του Πανδίονα, καθώς το ηρώο και ο τάφος του υπήρχαν στα Μέγαρα.

Πηγές:
Απολλόδωρος, Γ΄. 15,8. 
Παυσανίας Α’ 43, 4
Παυσανίας. ‘’ΑΤΤΙΚΑ’’.
Ηρόδοτος.  Ιστορίαι 2, 145
Άννα Ραμού – Χαψιάδη. ‘’Από τη Φυλετική κοινωνία στην Πολιτική’’.  1982
Οβίδιος ‘’Μεταμορφώσεις’’
Ζαν Ρισπέν, «Ελληνική μυθολογία», τόμος Β', εκδόσεις Δαρεμάς.
Simpson, R. H., (1982), Mycenaean Greece, Park Ridge, NJ: Noyes Press
Reynold Higgins, Minoan and Mycenaen Art , Thames & Hudson, London 1997, ISBN 978-0-500-20303-3
Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969

Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2012

Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (6ον).


Αρχαίο κτίσμα πιθανόν το μνήμα του Καρ στις απολήξεις των Γερανείων Όρεων, στη σημερινή παραλία "Βαρέα" των Μεγάρων.  



Ένας ακόμη πανάρχαιος Μεγαρικός μύθος ιστορούσε πως ο μεγαλύτερος γιός του βασιλιά Μεγαρέα, Τίμαλκος, σκοτώθηκε από τον Θησέα όταν εκστράτευσε στην Άφιδνα με τους Διόσκουρους. Ο Παυσανίας αντιτίθεται στον Μεγαρικό μύθο, αναφέροντας έναν άλλο μύθο, από τη ποίηση του  Αλκμάν (7ος π.Χ. αιώνα), που έλεγε ότι: ‘‘...οι Διόσκουροι εισέβαλαν στην Αττική. Εκεί, αφού ελευθέρωσαν την αδελφή τους, απήγαγαν τη μητέρα του βασιλιά της Αθήνας, την Αίθρα και βοήθησαν να ανέβει στον θρόνο της Αθήνας ο Μενεσθέας, εκμεταλλευόμενοι και την απουσία του Θησέα ο οποίος ήταν φυλακισμένος στον Άδη...’’ και του Πίνδαρου (522 π.Χ. - 443 π.Χ.), καθώς αναπαραγάγει ποιητικά την ίδια μυθική ιστορία (Παυσ. Α.  41. 4,5.).
Ο ποιητικός μύθος όμως του Αλκμάνα και του Πίνδαρου είναι ηλίου φανερότερο πως έχει στοιχεία ψευδή καθώς αυτά οδηγούν μόνο προς την ηρωοποιήσει του Θησέα.’Ηταν φυλακισμένος στον Άδη (;)’’
Ο σημερινός μελετητής αντιλαμβάνεται εύκολα ότι ο Θησέας δεν γινόταν να φυλακιστεί στον Άδη και πως αυτή η μυθολογική ποιητική παράδοση πιθανόν να έγινε για να καλύψει αδύναμα σημεία επί της βασιλείας του και φυσικά τη κατάληψη του Αθηναϊκού θρόνου από τον Μενεσθέα.  
Γιατί λοιπόν να μην κρύβονται τα αληθινά σπάργανα των ιστορικών γεγονότων στο Μεγαρικό μύθο που είναι ο πιο αληθοφανής, και θα πρέπει να δεχτούμε τους χοϊκούς ποιητικούς μύθους των Αλκμάν και Πίνδαρου; Ποιος άραγε μπορεί σήμερα να αρνηθεί ότι έγινε κάποια μάχη, την εποχή εκείνη, στην Άφιδνα και εκεί σκοτώθηκε ο Τιμάλκος, γιός του βασιλιά Μεγαρέα;          
Και στο ίδιο κεφάλαιο μάλιστα, συνεχίζει την αρνητική κριτική του για εκείνο το μέρος της μυθολογίας των Μεγαρέων που ανέφερε ότι ο Θησέας (από την μεριά της γιαγιάς του), ήταν απόγονος του Πέλοπα:  ‘’Για όποιον έχει ασχοληθεί με γενεαλογίες είναι φανερό ότι οι Μεγαρείς είναι ανόητοι, αν ο Θησέας είναι απόγονος του Πέλοπα’’ (Παυσ. Α.  41. 4,5.).
Είναι ‘’ΑΝΟΗΤΟΙ’’ οι Μεγαρείς, κατά τον Παυσανία, επειδή τον 2ο μ.Χ. αιώνα (που περιηγήθηκε εκείνος στη Μεγαρίδα), οι πανάρχαιοι Μεγαρικοί μύθοι δεν συνταίριαζαν με τους πλασμένους Αθηναϊκούς μύθους που έφτιαξαν έναν ήρωα, τον Θησέα, για να ‘’ομαλοποιήσουν’’ τα κενά της συνέχισης της ύπαρξής τους κατά τους σκοτεινούς αιώνες της Αθήνας;    
Ο Μεγαρικός μύθος αλλά και ο Αθηναϊκός ανέφερε για την γενεαλογία του Θησέα: Ο Πύλας (βασιλιάς των Μεγάρων 14ος  αι. π.Χ) είχε δυο παιδιά, τον Σκίρων και την Πυλία. Η Πυλία κόρη του Μεγαρέα βασιλιά, παντρεύτηκε τον Πανδίονα και γέννησαν τον Αιγέα που υπήρξε πατέρας του Θησέα! 
Και αναρωτιέται ο σημερινός ερευνητικός νους, που υπάρχει η ανοησία των Μεγαρέων που εντόπισε ο περιηγητής του δεύτερου μ. Χ. αιώνα;

Συνεχίζεται...

 


Τετάρτη 17 Οκτωβρίου 2012

Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (5ον).


Ο θριγκός του θησαυρού των Μεγαρέων στην Ολυμπία.
Ο θριγκός χρονολογείται στον 6ο αιώνα π.Χ. Ο θριγκός ήταν αρχιτεκτονικό τμήμα του θησαυρού των Μεγαρέων, δηλαδή του ναϊσκου που αφιέρωσαν οι Μεγαρείς στον Δία και εκεί μέσα φύλαγαν αναθήματα μεγάλης θρησκευτικής και υλικής αξίας.



Οι Αθηναϊκοί μύθοι.

Πως θα μπορέσει ο μελετητής να διαχωρίσει το μύθο από την ιστορία για την πανάρχαια πόλη –κράτος των Μεγάρων, όταν το σύγχρονο κράτος της Ελλάδας έχει δείξει τόση αδιαφορία; Απ’ ότι δείχνουν τα γεγονότα, κανένας δεν έχει ασχοληθεί σοβαρά και σε βάθος να αναζητήσει τις αιτίες που κάνουν το πανάρχαιο και ιστορικό τοπίο της Μεγαρίδας να είναι τόσο ομιχλώδης.
Πριν από τον ‘’Χρυσό Αιώνα’’ της Αθήνας, όπου τόσο έχουν ασχοληθεί ξένοι και Έλληνες υπήρξαν αποδεδειγμένα και άλλοι, και ίσως να ήταν σημαντικότεροι ‘’Χρυσοί Αιώνες’’, για την Ελλάδα…    
Τα Μέγαρα, υποθέτουν οι ιστορικοί, πως έγιναν πόλις - κράτος μόλις τον 8ο π.Χ. αιώνα (;) με την συνένωση διάφορων πολιχνών που ήταν στη περιοχή τους κι έκτοτε λένε πως μεγαλούργησαν. Ο Παυσανίας, μάλιστα, εκφέρει την άποψή ότι: οι Μεγαρείς ήταν Ίωνες πριν την κάθοδο των Δωριέων (περίπου τον 11ον π.Χ. αιώνα), και άνηκαν στην πανίσχυρη πόλη των Αθηνών. Κάτι που υιοθετήθηκε αβασάνιστα. Τραγικά και ανήκουστα πράγματα βέβαια όταν οι ίδιοι οι Αθηναϊκοί μύθοι τα διαψεύδουν!
Πουθενά στους αρχαίους Αθηναϊκούς μύθους δεν αναφέρεται ότι η Μεγαρίδα ήταν στις περιοχές που ο Κέκροπας (ο μυθικός ιδρυτής της πρώτης πόλης των Αθηνών ), διαίρεσε τους κατοίκους της Αθήνας σε τέσσερις φυλές και περιοχές κι όπου τις ονόμασε  ‘’Κεκροπίς’’,  ‘’Αυτόχθων’’, ‘’Ακταία’’ και ‘’Παραλία’’. Καθώς και εκτός αυτού διαίρεσε την Αττική σε δώδεκα αυτόνομους δήμους.
Και ας υποθέσουμε ότι άνηκε η Μεγαρίδα στην Αθήνα, γιατί τότε ο μύθος θέλει να μεταμορφώνεται η θεά Αθηνά σε αιθυία (αγριόπαπια), και να μεταφέρει τον Κέκροπα στην ακτή της Μεγαρίδας για να τον κρύψει(1);  Μήπως το ίδιο δεν έγινε και με τον βασιλιά των Αθηνών Πανδίων(2) γύρω στα 1430 π.Χ, που τον έδιωξαν από τον θρόνο του οι Μητιονίδες και κατέφυγε στα Μέγαρα; Πως λοιπόν ήταν δυνατών να καταφύγουν στα Μέγαρα για να σωθούν εκεί, όταν η πόλις άνηκε στην Αθήνα;
Μήπως και ο άλλος Αθηναϊκός μύθος περί Θησέα, δεν αποκαλύπτει την μοναδική αλήθεια όταν αναφέρει πως: ο Θησέας που ήταν βασιλιάς της Αθήνας μεγάλωσε την περιοχή καταλαμβάνοντας τα Μέγαρα και έφθασε μέχρι τον Ισθμό της Κορίνθου, όπου και καθιέρωσε τις γιορτές, τα Ίσθμια!
Και έρχεται ακόμη ένα ερώτημα: εάν ήταν όντως από την εποχή του Κέκροπα, στα 1600 π.Χ η Μεγαρίδα περιοχή των Αθηνών, γιατί να την καταλάβει το 1234 π.Χ. (είτε κατά το Πάριο Χρονικό το έτος 995 π.Χ) ο Θησέας;
Παρακολουθώντας τους Αθηναϊκούς μύθους, αυτούς που αναφέρονται στη Μεγαρίδα, συμπεραίνεις εύκολα ότι εξιστορούνται οι όποιες καταστάσεις για ένα διαφορετικό κράτος από εκείνο της Αττικής και της Αθήνας. Κανένας φυσικά δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι η Μεγαρίδα, εκείνη την πανάρχαια εποχή, κατοικούνταν από Πελασγικά φύλα όμοια με της Αθήνας, αλλά το πως ήταν μια αυτεξούσια περιοχή, με το δικό της ξεχωριστό κράτος είναι το μόνο σίγουρο. Και τούτο απορρέει από τους δεκάδες Αθηναϊκούς είτε Μεγαρικούς μύθους που έφτασαν έως εμάς. Διότι εάν δεχτούμε την αναφορά του Παυσανία σαν αληθινή: ‘’… άρχισε ο πόλεμος των Πελοποννησίων κατά των Αθηναίων, κατά τον οποίο κάθε χρόνο οι Αθηναίοι ρήμαζαν με στόλο και στρατό τη χώρα των Μεγαρέων και τα δημόσια κτίρια κατέστρεψαν και τους ίδιους έφεραν στο έσχατο σημείο φτώχειας…’’(Παυσαν. Α.  40, 4.). Και όταν από πολλούς αρχαίους συγγραφείς αναφέρονται ιστορικές πλέον πράξεις ‘’μίσους’’ των Αθηναίων ήδη από την τυραννία του Πεισίστρατου έως και τους Πελοποννησιακούς πολέμους. Τότε κάτω από την ιστορική ομίχλη, που αναφέραμε στην αρχή, να υπάρχουν πολλές αλήθειες που θέλουν άλλοι να σφετεριστούν.

Συνεχίζεται.....

Σημειώσεις:

1. Ένα από τα επίθετα που προσέδιδαν, στην Αθηνά οι Μεγαρείς, ήταν Αίθυια. Όπου σύμφωνα με το μύθο, η θεά μεταμορφώθηκε σε Αίθυια (αγριόπαπια) για να μεταφέρει με ασφάλεια τον Κέκροπα στα Μέγαρα κάτω από τις φτερούγες της.

2. Πανδίων, γιος του Κέκροπα και της Μητιαδούσης. Αυτό τον Πανδίονα τον έδιωξαν από τον θρόνο του οι Μητιονίδες και κατέφυγε στα Μέγαρα. Εκεί πήρε ως σύζυγό του την Πυλία, θυγατέρα του εκεί βασιλέα Πύλαντα, τον οποίο και διαδέχτηκε. Παιδιά αυτού του Πανδίονα ήταν οι Λύκος, ΝίσοςΠάλλαντας και ο Αιγέας, ο πατέρας του ήρωα Θησέα, συλλογικά γνωστοί ως Πανδιονίδες, που επανακατέβαλαν την εξουσία στην Αθήνα. Αυτό φαίνεται ότι συνέβη μετά τον θάνατο του Πανδίονα, καθώς το ηρώο και ο τάφος του υπήρχαν στα Μέγαρα.


Πηγές:
Ηρόδοτος Βιβλίο Γ (Θάλεια),60
Karl Otfried Müller (1797-1840), μετάφραση George Cornewall Lewis (1806-1863) και Henry Tufnell (1805-1854), επιμ. (1839) (στα Αγγλικά). The history and antiquities of the Doric race. Λονδίνο: Murray. σελΤόμος Β'. Ανακτήθηκε την 16 Σεπτεμβρίου 2009.
Strabo, Geographica, Matrix Verlag, Wiesbaden, 2005, ISBN 3-86539-051-X.
Κρουσίου: Λεξικόν Ομηρικόν, διασκευή από την έκτη γερμανική έκδ. υπό Ι. Πανταζίδου, έκδοση «Βιβλιεκδοτικά καταστήματα Αναστασίου Δ. Φέξη», Αθήνα 1901



Τρίτη 16 Οκτωβρίου 2012

Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (4ον )


Δωρική γραφή. Πηγή: http://paterikos.blogspot.gr/2011_04_28_archive.html





Το τέλος της προϊστορίας και η αρχή της ιστορίας των Ελλήνων γίνεται με την εμφάνιση της γραφής γύρω στο 1600, την Μυκηναϊκή εποχή. Αυτή η πρώιμη γραφή χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για διοικητικούς σκοπούς στα ανάκτορα της Κρήτης και της μυκηναϊκής Ελλάδας (Κνωσός, Μυκήνες, Τίρυθνα, Πύλος, Θήβα, Μέγαρα). Ήταν διοικητικές πράξεις και οικονομικές συναλλαγές που καταγράφονταν σε πήλινες πινακίδες και φυλάσσονταν σε ειδικά αρχεία. Πέραν των ανακτόρων, λίγες και μεμονωμένες επιγραφές Γραμμικής Β έχουν βρεθεί πάνω σε αγγεία και λίθινα αντικείμενα. 
Με την ώριμη εμφάνιση της γραφής, γύρω στο 800 π.Χ. (αυτή τη φορά με την μορφή του αλφαβήτου), τους παρουσιάστηκε η ευκαιρία να γράψουν τα γεγονότα για να γνωρίσουν το παρελθόν οι μελλοντικές γενιές. Πριν από αυτήν οι Έλληνες μεταβίβαζαν προφορικά από γενιά σε γενιά μυθικά ή πραγματικά γεγονότα.
Η διάδοση της γραφής στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας είχε βέβαια ως αποτέλεσμα την εμφάνιση τοπικών αλφαβήτων, που ανταποκρίνονταν στις φωνητικές ανάγκες των κατά τόπους διαλέκτων, ιδιομορφίες της προφοράς, κτλ. Αυτού του είδους τα ‘’επιχώρια αλφάβητα’’ αναπτύχθηκαν ήδη από τον 8ο αι. π.Χ. και παρέμειναν σε χρήση για πολλούς αιώνες. Συνήθως, υιοθετούνταν και από τις αποικίες της κάθε πόλης. Τα ‘’επιχώρια αλφάβητα’’ μπορούν σήμερα να διακριθούν μεταξύ τους και να μελετηθούν μέσω των διαφορών που παρουσιάζουν στο σχήμα και τη χρήση συγκεκριμένων γραμμάτων σαν παράδειγμα η Δωρική γραφή και ιδιαίτερα η Μεγαρική φάρσα που επηρέασε την Ιωνική Αθηναϊκή γραφή.  
Η Δωρική μιλιόταν στο μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου, στη Μεγαρίδα, στα νησιά του νοτίου Αιγαίου, στη μικρασιατική ακτή της Καρίας, στις αποικίες των Μεγαρέων στη Μαύρη Θάλασσα, στις δυτικές δωρικές αποικίες της Σικελίας και της Νότιας Ιταλίας. Έτσι φανερώνεται η έντονη συμβολή στην Ιωνική γραφή που δημιουργήθηκε στην Αθήνα, που ήταν η προσχώρηση της Δωρικής κωμωδίας.  
Η εύρεση της κωμωδίας προέρχεται από τους Δωριείς: Σπάρτη, Μέγαρα, Κάτω Ιταλία. Όμως οι Αθηναίοι κωμωδιογράφοι αφομοίωσαν σαφέστατα την Μεγαρική φάρσα από τον Σουσαρίωνα. Ο Μεγαρέας Σουσαρίων φαίνεται ότι περισυνέλεξε από τις Μεγαρικές εορτές και τις αγορές την αυτοσχεδιαστική και χονδροειδή Μεγαρική φάρσα και την ύψωσε ‘’πολλά προσφιλοτεχνήσας’’ σε αυτόνομο λογοτεχνικό είδος. Η γραφή και η γλώσσα αυτή, της Μεγαρικής φάρσας, παρουσίαζε σε σχέση με τα δωρικά της υπόλοιπης Ελλάδας ορισμένες ιδιοτυπίες, γενικά όμως απέφευγε τους αρχαϊσμούς και έρεπε προς την απλοποίηση. Έτσι υιοθετώντας τη Μεγαρική φάρσα οι Αθηναίοι, μπόρεσαν να δαμάσουν, την Ιωνική διάλεκτο και να εκμεταλλευτούν τη μουσικότητα των λέξεων καθώς αυτή απεκάλυψε ‘’λαϊκά’’ αισθήματα σαγηνεύοντας το πνεύμα των περισσότερων ανθρώπων.
Η Μεγαρική φάρσα δεν υπακούει σε αυστηρούς μορφικούς κανόνες, αλλά και η στάση της έναντι της Ιωνικής γλώσσας ήταν αυθάδης: συστέλλοντας ή διαστέλλοντας το σημασιολογικό εύρος των λέξεων, επινοούσε αλλόκοτες ονοματοποιίες, αρέσκονταν σε εκφραστικούς πρωτογονισμούς (μετωνυμίες, μεταφορές), ανέσυρε  από τη λήθη αραχνιασμένα λεξίδια, υπονόμευε τις παγιωμένες συντακτικές δομές, μεταλλάσσε ακόμη και την τυπολογία. 
Έτσι, η γλώσσα της αττικής ‘’Ιωνικής’’ κωμωδίας, πλέον ελάχιστα διαφοροποιείται από την καθομιλουμένη της μεσαίας και ανώτερης τάξης. Καθώς το έργο του Αριστοφάνη και των άλλων κωμωδιογράφων βρίθει από κακέμφατα, βρισιές όπως: (έρρε ές κόρακας), αγοραίες εκφράσεις: (ουδέ γρύ), υποκοριστικά: (πυγίδιον), μεγεθυντικά: -όλα εκείνα τα ηδύσματα του λόγου που προκαλούν αμηχανία στους γραμματοδιδασκάλους και στους εκπροσώπους των αρχών. Συχνότατα επίσης η κωμωδία εκμεταλλεύεται στο έπακρον τις ιδιοτυπίες των άλλων διαλέκτων και τα αξιοθρήνητα ‘’ελληνικούλια’’ βαρβάρων και δούλων. Κορύφωση της αριστοφάνειας λογοπλασίας αποτέλεσαν οι λέξεις-σαρανταποδαρούσες, οι ονοματοποιίες (βρεκεκεκέξ κοάξ κοάξ) και τα γλωσσικά τερατουργήματα του τύπου: πομφολυγοπάφλασμα!
Οι κωμικοί ποιητές της Αθήνας χρησιμοποίησαν κατά κόρον την Μεγαρική Φάρσα, αλλά όταν αναφέρονται, και αναφέρονται (αρκετές φορές σε αυτήν), είναι με περιφρόνηση.  Δείχνουν δηλαδή να την  περιφρονούν για το φτηνό χιούμορ και τα χοντρά αστεία.
Από τα έργα τους, όμως, τα θέματα και τα μοτίβα, διαπιστώνουμε πως αυτά τα ίδια θέματα της Μεγαρικής κωμωδίας -φάρσας, τα χρησιμοποιούν σχεδόν σε όλες τις Αττικές κωμωδίες.
Χαρακτηριστικά θέματα της Μεγαρικής φάρσας ήταν οι δούλοι οι οποίοι πετούσαν  καρύδια είτε φαγώσιμα στους θεατές (προφανώς κάτι ανάλογο γινόταν στις αρχαίες εορτές των Μεγάρων, στις Μεγαρικές κώμες  για να ευχαριστήσουν τα πλήθη). Και, ο πεινασμένος Ηρακλής που χάνει το δείπνο του. Και αυτά τα δύο Μεγαρικά -θέματα μοτίβα απαντιόνται στην Αττική κωμωδία…
Όμως η χρήση πολλών διαφορετικών αλφαβήτων, γεννούσε προβλήματα στις συναλλαγές και τις επίσημες επικοινωνίες. Ήδη από τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. έγινε αισθητή η ανάγκη υιοθέτησης ενός κοινού αλφαβήτου. Ως πλέον ενδεδειγμένο θεωρήθηκε το Ιωνικό αλφάβητο, που περιλάμβανε σύμβολα για όλα τα φωνήεντα καθώς και για τα διπλά σύμφωνα Ξ και Ψ. Το Ιωνικό αλφάβητο και η τροποποιημένη (από την Μεγαρική φάρσα) γραφή υιοθετήθηκε τελικά στην Αθήνα το 403 π.Χ. για να ακολουθήσουν πολλές ελληνικές πόλεις κατά τη διάρκεια του 4ου αι. π.Χ.

Συνεχίζεται...

Μερική αναφορά:

Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2012

Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (3ον).

Η θεά Δήμητρα.  Πηγή εικόνας: http://www.mykonosticker.com/2012/08/3-videos.html


Οι συνεχείς επεξεργασίες των ελληνικών παραδόσεων και μύθων καθιστούν δύσκολο το διαχωρισμό σαφών "αναμνήσεων ιστορικών γεγονότων" και μυθοπλασίας όσον αφορά τις πληροφορίες που δίνουν οι αρχαίοι συγγραφείς για τους Μεγαρείς. Σαν παράδειγμα, ο Ηρόδοτος, καθώς έζησε στην Αθήνα και συνδέθηκε φιλικά με τους μεγάλους άνδρες της εποχής , τον Περικλή και το Σοφοκλή, εκείνο τον καιρό του Μεγαρικού ψηφίσματος, 433/2 π.Χ. (1) .
Έτσι, οι αναφορές του Ηρόδοτου για τα Μέγαρα είναι ελάχιστες και αυτές ‘’ελλιπείς’’!  Αυτό βέβαια δεν είναι τυχαίο, διότι η ακρίβεια του ‘’ιστορικού’’ έργου τού Ηροδότου έχει αμφισβητηθεί ήδη από την αρχαιότητα.
Όμως, μην μπορώντας να πράξει διαφορετικά κάνει μνεία για την πανάρχαια ιστορία της Μεγαρίδας αναφέροντας τον Βοιωτικό μύθο για την ονομασία της πόλις των Μεγάρων.
Ο Ηρόδοτος αποσιωπά επιδεικτικά το πανάρχαιο ξεχωριστό κράτος της Μεγαρίδος και αντικαθιστά την Αττική έως την Κρωμμύωνα(Αγ. Θεόδωρους). Κάνοντας έτσι πιο δύσκολο το έργο της έρευνας για τον σύγχρονο μελετητή, περί τα εθνικά φύλα που κατοικούσαν την περιοχή της Μεγαρίδος.
Για να κατανοήσουμε την ιστορική περιπλοκή του θέματος, ας παρακολουθήσουμε τι λέει για τους Πελασγούς:  Αναφέρει την ύπαρξη Πελασγικού έθνους στην Αττική και συμπληρώνει πως όταν ο Κροίσος θέλησε να μάθει ποιοι Έλληνες είναι οι πιο ισχυροί, βρήκε πως πρώτοι ήταν οι Λακεδαιμόνιοι και μετά οι Αθηναίοι, οι πρώτοι από τη φυλή των Δωριέων και οι δεύτεροι από των Ιώνων. "Πράγματι αυτοί οι λαοί ήσαν οι πλέον εξέχοντες, οι δεύτεροι μεν καταγωγής Πελασγικής, οι πρώτοι δε καταγωγής ελληνικής" ...τὸ Ἀττικὸν ἔθνος ἐὸν Πελασγικὸν.... (2)
Έτσι, οι Δωριείς –για τον Ηρόδοτο- είναι οι Πελασγοί ενώ οι Ίωνες ήταν Έλληνες. Και για να αιτιολογήσει το συμπέρασμα αυτό, υποστηρίζει για τους Αθηναίους πως πρώτοι ήρθαν σε επαφή με τους Κάβειρους της Σαμοθράκης, γράφοντας: ..’’ότι η λατρεία των Κάβειρων ήταν αυτόχθων μυστηριακή λατρεία των Πελασγών. Πιο συγκεκριμένα αναφέρει ότι στη Σαμοθράκη οπού τελούσαν τα Καβείρια κατοικούσαν Πελασγοί και ότι οι Αθηναίοι πρώτοι από όλους τους Έλληνες ήρθαν σε επαφή με τους Πελασγούς της Σαμοθράκης και όταν οι Πελασγοί μετοίκησαν στην Αττική άρχισαν να θεωρούνται και αυτοί Έλληνες’’ (3) …  Δηλαδή η θρησκεία των Πελασγών – Δωριέων που ήταν η Καβείρια, γιατί να μην είναι η πανάρχαια θρησκεία της Θήβας όπου ήταν Πελασγοί , και πως έγινε οι Αθηναίοι- Ίωνες και ήρθαν πρώτοι σε επαφή με αυτή τη θρησκεία;  
Η Καβείρια θρησκεία ήταν Πελασγικής προελεύσεως και τελούνταν στα ιερά των Καβείρων   ήταν σχεδόν εξαπλωμένη σε όλη την Ελλάδα όπως και στην Μικρά Ασία και αναφέρονται τα λιγότερα στοιχεία γι’ αυτή τη θρησκεία (4) .
Κύριο χαρακτηριστικό όμως των Θεοτήτων της Καβείριας λατρείας ήταν ότι λατρεύονταν δια μυστηρίων, δηλαδή κατόπιν μύησης, στις οποίες δεν έλειπε ποτέ η Δήμητρα. Οι θεοί αυτοί ήταν τέσσερις ή κατ΄ άλλους τρεις και ταυτίσθηκαν άλλοτε με τον Δία, την Αθηνά, την Δήμητρα και άλλοτε με τον Ήφαιστο ως «Αξιόκερσος», την Δήμητρα ως «Αξίερος» την Περσεφόνη ως «Αξιόκερσα» και τον Ερμή ως «Καδμίλος» ή «Κασμίλος».
Σύμφωνα όμως με τον Παυσανία, η Καβείρια Δήμητρα ξεκίνησε τις τελετές των Καβείρων της Θήβας ως δώρο προς τον Προμηθέα, ο οποίος ήταν ένας από τους Κάβειρους, και το γιο του, τον Αιτναίο.
Ο Βίκερ και ο Μάρεϋ, δέχονται πως το όνομα των Καβειρίων ότι είναι ελληνικό και προέρχεται από το ρήμα καίω.

Σημειώσεις:
1.  Ο Ηρόδοτος (485 - 421/415 π.Χ.), εξορισμένος από την πατρίδα του την Αλικαρνασσό για πολιτικούς λόγους, το 455 π.Χ., και μετά από πολλές περιηγήσεις βρέθηκε στην Αθήνα γύρω στα 435/2 π.Χ. όπου οι φιλικές σχέσεις του με τον Περικλή σίγουρα επέδρασαν στις αφηγήσεις του έργου του.
2.  Ο Αθηναίος Αντικλείδης, Αλεξανδρινός ιστορικός, παραδίδει κατά μαρτυρία του Στράβωνα (E κεφ. B) πως οι Πελασγοί εκείνοι που ζούσαν στη Μακεδονία και στην Αττική ήταν εκείνοι που κατοίκησαν και στα γύρω από την Ίμβρο και τη Λήμνο μέρη και πως μερικοί απ' αυτούς υπό τον Λύδο τον Τυρρηνό μετανάστευσαν στην Ιταλία, που απετέλεσαν και στη συνέχεια το έθνος των Τυρρηνών ή Ετρούσκων.
3.  Πότε μετοίκησαν στην Αττική οι Πελασγοί;  Εφόσον η Θεσσαλία, η Βοιωτία και η Αττική θεωρούνταν από τα πανάρχαια χρόνια ήδη παραδοσιακά ως περιοχές στις οποίες κατοικούσαν Πελασγοί!  Σαφέστατα οι αναφορές αυτές του Ηρόδοτου έχουν επηρεαστεί από την Αθηναϊκή αίγλη, τον πολιτισμό και τον πλούτο που συνάντησε στην Αθήνα τον καιρό εκείνο και δεν εμβάθυνε την αναζήτησή της έρευνάς του στις ιστορίσεις των Αττικών και Μεγαρικών μύθων.  
4.  Η μυστηριακή λατρεία τον Καβείρων είναι εκείνη η πανάρχαια Ελληνική θρησκεία που απορρέει από τα βάθη του χρόνου και σχετίζεται άμεσα με τους Πελασγούς. Η ταύτιση πάντοτε της θεάς Δήμητρας με τη ‘’Μεγάλη Θεά’’ και τα διάφορα μυστήρια των Καβείρων δεν θα πρέπει να αφήσει αδιάφορο τον σύγχρονο μελετητή/ιστορικό ως προς τα υπόγεια ‘’Μέγαρα’’ της ίδιας θεάς στη πόλη των Μεγάρων.



Πηγές:
Παυσανίας, 9.25.5-10
Ηρόδοτος, Ιστορίαι, Βιβλίο Α', 57 - [...]τὸ Ἀττικὸν ἔθνος ἐὸν Πελασγικὸν[...]
Walter Burkert, Greek Religion, Harvard University Press, 1985. ISBN 0-674-36281-0.