Ο Νίσος

Η ιστόρηση της αρχαίας Μεγαρικής παράδοσης εξέρχεται από τους προϊστορικούς χρόνους καθ’ ότι η Μεγαρίδα χώρα, κατοικείτε οργανωμένα από εκείνη την πανάρχαια εποχή. Ώστε οποιαδήποτε ενδελεχή έρευνα θα συναντήσει πολλά εμπόδια ανάμεσα στους μύθους, στην αρχαία θρησκεία και στα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν για το ποιος ήταν ο Νίσος.

Στη συνήθη μυθική αρχαία παράδοση των Ελλήνων, υπήρξε ένας βασιλιάς, ο Νίσος γιός του Πανδίονα και της Πυλίας, όπου βασίλεψε στα Μέγαρα. Ήταν δίκαιος, καλός μαχητής όπου προσέφερε πολλά οικοδομικά και οδικά έργα στο λαό, ώστε οι Μεγαρείς για να τον τιμήσουν έδωσαν το όνομά του στη πόλη.

Σε μια αναφορά όμως, από την βιβλιοθήκη Γ. του Απολλόδωρου, (Γ. 15,8): ‘’μετ’ ου πολύ δε θαλασσοκρατων επολέμησε στόλω τας Αθήνας, και Μέγαρα είλε Νίσου βασιλεύοντος του Πανδίονος, και Μεγαρέα τον Ιππομένους εξ Ογχηστού Νίσω  βοηθόν ελθόντααπέκτεινεν. απέθανε δε και Νίσος δια θυγατρός  προδοσίαν.  έχοντι γαρ αυτώ πορφυρέαν εν μέση τη κεφαλή τρίχα ταύτης αφαιρεθείσης ην χρησμός τελευτήσαι· η δε θυγάτηρ αυτού Σκύλλα ερασθείσα Μίνωος εξείλε την τρίχα. Μίνως δε Μεγάρων κρατήσας και την κόρην της πρύμνης των ποδών εκδήσας υποβρύχιον εποίησε’’.

Βλέπουμε, στον Απολλόδωρο, να ιστορείτε κάτι που δεν συνάδει (ή, μήπως συνάδει;) με την πανάρχαια ιστορία των Μεγάρων.

Καθώς έτσι τα αναφέρει ο Απολλόδωρος: ‘’πριν ο Μίνωας εκστρατεύσει κατά των Αθηνών, εκστράτευε στα Μέγαρα που τότε βασίλευε ο Νίσος, ο γιός του Πανδίονα. Και ο Μίνωας κατάλαβε τα Μέγαρα από την προδοσία της κόρης του Νίσου…’’   Και έως εδώ, μπορούμε να υποθέσουμε πως δεν υπάρχει κανένα μεγάλο ιστορικό ‘’μπλοκάρισμα’’ …

 Έρχονται όμως τα ιστορικά στοιχεία, όπως είναι αυτό του επινείου των Μεγάρων, που ονομαζόταν Νισαία (Παυσανία Ελλάδος περιήγησις. Αττικά: ‘’Νίσαιά τε ἔτι καὶ νῦν Μεγαρεῦσιν ἐπίνειον ἀπ᾽ αὐτοῦ καλεῖται’’) όπου ήταν μια οχυρωμένη πανάρχαια πόλη επάνω σ’ ένα μικρό λόφο, και η αρχαία γραμματεία αναφέρει πως ιδρυτής της υπήρξε ο Νίσος γιός του Πάμφυλου.

Ανακαλύπτουμε λοιπόν, στη μυθολογική ιστόρηση, δύο ηγέτες των αρχαίων Μεγάρων με το όνομα ‘’Νίσος’’! Ο Νίσος γιός του Πανδίονα και ο Νίσος ο γιός του Πάμφυλου. Ο Πάμφυλος δε, ήταν ο γενάρχης μιας εκ των τριών δωρικών φυλών των Παμφυλίων… 

Υπάρχει βέβαια και ένας αρχαιότερος Νίσος (όπως υποστηρίζουν οι Αθηναίοι, καθώς έγραψαν την ιστορία τους ξανά επί Πεισίστρατου τον 6ο αιν. π.Χ., πως ήταν βασιλιάς της Αθήνας και πατέρας των Εριχθονίου και Ερεχθέα…) Ενώ υπάρχει ένας ακόμη Νίσος, ο Υρτάκου, που υπήρξε σύντροφος του Αινεία στα Ομηρικά έπη. Και επιπλέων ο Νίσος από το Δουλίχιο, γιος του Αρετία και πατέρας του Αμφινόμου όπου κι αυτός αναφέρεται στην Οδύσσεια.

Στην αρχαιοελληνική όμως θρησκεία, ‘’Νίσος’’, ήταν ένα προσωνύμιο του Σειληνού, του θετού πατέρα του Διονύσου.  Ο Νίσος/Σειληνός ήταν αρχηγός των Σειληνών όπου οι αρχαίοι τους λάτρευαν σαν δαίμονες (θεότητες) των ρεόντων υδάτων και της ευφορίας της γης. Ήταν  σύντροφοι/διασκεδαστές του θεού Διόνυσου, αν και πολύ συχνά συγχέονται με τους Σάτυρους, όμως ήταν διαφορετικά όντα. Έμοιαζαν αρκετά με τους Κένταυρους, έχοντας αυτιά, ουρά και οπλές αλόγου.  

Με ότι γνωρίσαμε σε αυτή τη μελέτη περί του Νίσου και των αρχαίων Μεγάρων, μας κάνει να αντιμετωπίζουμε με πάρα πολύ προσοχή και σκεπτικισμό το όλο θέμα. Το βέβαιο είναι ότι θα επανέλθουμε στο θέμα για το Νίσο, με περισσότερα ιστορικά στοιχεία.

Βιβλιογραφία:

George Wheler. A journey into Greece. 1682

Παυσανία Ελλάδος περιήγησις. Αττικά.

Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη Β'. ‘’καὶ συμβαλόντες τοῖς πολεμίοις καὶ τῷ πεζῷ καὶ τῷ ναυτικῷ προτεροῦσι στρατῷ, καὶ Τισαμενὸν κτείνουσι τὸν Ὀρέστου. θνήσκουσι δὲ συμμαχοῦντες αὐτοῖς οἱ Αἰγιμίου παῖδες, Πάμφυλος καὶ Δύμας.’’

Απολλόδωρος, Γ. 15,8. 

Οι περιηγητές George Wheler και Spon, ήρθαν στα Μέγαρα γύρω στα 1675-1676 μ.Χ. ‘Εκδοσαν ένα βιβλίο ‘’A journey into Greece’’, στο Λονδίνο με τις εμπειρίες τους το 1682 από όπου είναι η φωτογραφία του τοπογραφικού χάρτη των Μεγάρων εκείνης της εποχής. Αναφέρει ο George Wheler :’’ Ύστερα κατεβήκαμε από την ευθεία οδό στο λιμάνι, σε ένα βράχο, υπάρχουν ερείπια παλαιού τείχους κάποιου φρουρίου που, πιστεύω άνηκε στην αρχαία πόλη Νισαία και που κατά πάσα πιθανότητα ήταν κτισμένη εκεί και είχε ιδρυθεί από το Νίσο…’’