Μεγαρικό νόμισμα του 3ου π.Χ. που απεικονίζει την Άρτεμις.
Στην αρχαία Μεγαρίδα την κλασική εποχή, η λατρεία της Άρτεμις ήταν καθολική. Κόπηκαν νομίσματα με την μορφή της καθώς το άγαλμά της βρισκόταν σε πολλούς Μεγαρικούς ναούς. Υπήρξαν δε, δύο πανομοιότυπα μεγάλα χάλκινα αγάλματα, σε ισάριθμα ιερά, της Μεγαρικής γης, ένα στις Παγές (Μεγαρικό λιμάνι στον Κορινθιακό κόλπο και συγχρόνως πολίχνη). Ενώ το δεύτερο βρισκόταν σε αρχαίο Ιερό στο κέντρο σχεδόν της αρχαίας πόλις των Μεγάρων, κοντά στην κρήνη του Θεαγένους όπως αναφέρει ο Παυσανίας: Αττικά , 44, σ.4. ‘’…στις Παγές υπάρχει χάλκινο άγαλμα της επονομαζόμενης Σωτείρας Άρτεμης, που αξίζει να το δει κανείς. Έχει όμοιο σχήμα και σχεδόν ίσο μέγεθος με το άγαλμα της στα Μέγαρα…’’
Ο ένατος μήνας του Αττικού/Αθηναϊκού, ημερολογίου και ο δεύτερος μήνας της άνοιξης, που αντιστοιχούσε στους σημερινούς μήνες Μάρτιο-Απρίλιο, λεγόταν Ελαφηβολιών. Οφείλει δε, την ονομασία του στα Ελαφηβόλια, γιορτή κατά την οποία θυσιάζονταν ελάφια προς τιμήν της ελαφηβόλου θεάς του κυνηγιού Αρτέμιδος, η οποία αγαπούσε ιδιαιτέρως την έλαφον και ετέρπετο με κατ' εξοχήν ‘’κάπροισι και ωκείης ελάφοισιν’’ (Ομ. Οδυσ. Ζ, 104) δηλαδή, η οποία ευχαριστείτο να κυνηγά αγριογούρουνα και γοργοπόδαρα ελάφια. Την ίδια περίπου περίοδο στη Μεγαρίδα χώρα γινόντουσαν εορτές για την Άρτεμις Σωτείρα προς ανάμνηση της σωτηρίας και της νίκης των Μεγαρέων κατά των περσών του Μαρδονίου. Ο Παυσανίας μας παραδίδει μια λεπτομερέστατη αναφορά για το νικηφόρο γεγονός που ήταν η αφορμή να σωθούν οι Έλληνες (παρόλο που πολλοί αρχαίοι και σύγχρονοι ιστορικοί προσπερνούν αδιάφορα!)
Αρχαίο κείμενο:
Παυσ. Αττικά 40, σ. 2, 3 "….τῆς δὲ κρήνης οὐ πόρρω ταύτης ἀρχαῖόν ἐστιν ἱερόν, εἰκόνες δὲ ἐφ᾽ ἡμῶν ἑστᾶσιν ἐν αὐτῷ βασιλέων Ῥωμαίων καὶ ἄγαλμα [τε] κεῖται χαλκοῦν Ἀρτέμιδος ἐπίκλησιν Σωτείρας. φασὶ δὲ ἄνδρας τοῦ Μαρδονίου στρατοῦ καταδραμόντας τὴν Μεγαρίδα ἀποχωρεῖν ἐς Θήβας ὀπίσω παρὰ Μαρδόνιον ἐθέλειν, γνώμῃ δὲ Ἀρτέμιδος νύκτα τε ὁδοιποροῦσιν ἐπιγενέσθαι καὶ τῆς ὁδοῦ σφᾶς ἁμαρτόντας ἐς τὴν ὀρεινὴν τραπέσθαι τῆς χώρας· πειρωμένους δὲ στράτευμα ἐγγὺς εἴη πολέμιον ἀφιέναι τῶν βελῶν, καὶ τὴν πλησίον πέτραν στένειν βαλλομένην, τοὺς δὲ αὖθις τοξεύειν προθυμίᾳ πλέονι.
τέλος δὲ αὐτοῖς ἀναλωθῆναι τοὺς ὀιστοὺς ἐς ἄνδρας πολεμίους τοξεύειν [προθυμίᾳ πλέονι] νομίζουσιν· ἡμέρα τε ὑπεφαίνετο καὶ οἱ Μεγαρεῖς ἐπῄεσαν, μαχόμενοι δὲ ὁπλῖται πρὸς ἀνόπλους καὶ οὐδὲ βελῶν εὐποροῦντας ἔτι φονεύουσιν αὐτῶν τοὺς πολλούς· καὶ ἐπὶ τῷδε Σωτείρας ἄγαλμα ἐποιήσαντο Ἀρτέμιδος."
Ελεύθερη μετάφραση:
Παυσ. Αττικά 40, σ. 2, 3. "….κοντά σ' αυτή την πηγή υπάρχει αρχαίο ιερό. Στην εποχή μας βλέπει κανείς εκεί αγάλματα Ρωμαίων βασιλέων και ένα χάλκινο άγαλμα της Άρτεμης της επονομαζόμενης Σωτείρας. Λένε πως οι στρατιώτες του Μαρδονίου, που εισέβαλαν στη Μεγαρίδα, θέλησαν να επιστρέψουν στη Θήβα, στον Μαρδόνιο. Τότε η Άρτεμη έφερε τη νύχτα σ' αυτούς που βάδιζαν, έχασαν τον δρόμο και έφτασαν σε ορεινή περιοχή. Προσπαθώντας να εντοπίσουν αν ήταν εκεί κοντά εχθρικό στράτευμα, έριχναν τα βέλη τους και χτυπούσαν βράχο εκεί κοντά που έβγαζε βογκητό" κι αυτοί συνέχιζαν να ρίχνουν βέλη με όλο και περισσότερο ζήλο.
Στο τέλος εξαντλήθηκαν τα βέλη, αφού έριχναν με μεγαλύτερη προθυμία νομίζοντας ότι τόξευαν εχθρούς. Μόλις ξημέρωσε, τους επιτέθηκαν οι Μεγαρείς και πολεμώντας οπλίτες, εναντίον αόπλων που δεν είχαν πολλά βέλη, σκότωσαν πολλούς. Γι' αυτό τον λόγο κατασκεύσαν το άγαλμα της Σωτείρας Άρτεμης."
Η φωτογραφία δείχνει την τοπογραφία της αρχαίας πόλις των Μεγάρων από το βιβλίο του Reinganum Hermann που εκδόθηκε το 1825 στο Βερολίνο. Με έντονο κόκκινο χρώμα (τόξο) σημειώνετε κατά προσέγγιση η περιοχή με το αρχαίο Ιερό όπου βρισκόταν το χάλκινο άγαλμα της Άρτεμις Σώτειρας, έργο του μεγάλου Μεγαρέα χαλκουργού, Στρογγυλίωνα.
H Άρτεμις είναι μια από τις παλαιότερες, πιο περίπλοκες αλλά και πιο ενδιαφέρουσες μορφές του ελληνικού πανθέου. Κόρη του Δία και της Λητούς, δίδυμη αδερφή του Απόλλωνα, Αυτοκράτειρα των βουνών και των δασών, θεά του κυνηγιού, προστάτιδα των μικρών παιδιών και ζώων. Γεννήθηκε συγχρόνως με τον Απόλλωνα στη Δήλο και του μοιάζει τόσο πολύ στο χαρακτήρα, ώστε από μερικές απόψεις είναι απλώς η γυναικεία έκφραση της μορφής του. Η Άρτεμη, όπως και ο Απόλλωνας, σχετίζεται με το ουράνιο φως, γι` αυτό και στα αρχαιότερα κείμενα τη βρίσκουμε ως "χρυσηλάκατον", "χρυσόθρονον" και "χρυσήνιον" θεά. Η διαφορά ανάμεσα στα αδέρφια είναι ότι ο μεν Απόλλωνας είναι θεός ηλιακός, ενώ η Άρτεμη θεότητα σεληνιακή καθώς την αναφέρουν οι Ορφικοί ύμνοι.
Όπως ο αδερφός της, έτσι και αυτή είναι οπλισμένη με τόξο και φαρέτρα, είναι "ιοχέαιρα" θεά, ευχαριστιέται δηλαδή να ρίχνει τα βέλη της. Η φαντασία των Ελλήνων σύγκρινε τις ακτίνες της Σελήνης με τα γρήγορα και αιχμηρά βέλη.
Η Άρτεμη ήταν μια θεά αμείλικτη που ποτέ σχεδόν δε συγχωρούσε. Οποιαδήποτε παρατυπία σε βάρος της, οποιαδήποτε παρέκκλιση από τα πιστεύω της και τις αρχές της άξιζε την τιμωρία της. Η αδυσώπητη οργή της ήταν έτοιμη να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή απέναντι στον παραβάτη των αυστηρών της κανόνων. Τα θανατηφόρα της βέλη στόχευαν διαρκώς θνητούς, θεούς και ήρωες που παρέβλεπαν την ύπαρξή της ή αμελούσαν τις αρχές και τη λατρεία της. Τα σύμβολα της Άρτεμης ήταν πολλά και ποικίλα. Ξεκινούσαν από ζώα - φυτά και κατέληγαν: σε όπλα, κατσίκα, τράγος, ελάφι, αρκούδα, σκύλος, φίδι, δάφνη, φοίνικας, κυπαρίσσι, σπαθί, φαρέτρα, ακόντιο και αρκετά άλλα.
Βιβλιογραφία:
Ησίοδος. Θεογονία.
Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη, 1,4,1.
Όμηρος. Ιλιάδα, φ, 470.
Παυσανίας. Αττικά 40, σ. 2, 3. Και Αττικά 44, σ. 4.
Όμηρος. Οδύσσεια. ζ, σ, 104
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφή