Κυριακή 7 Οκτωβρίου 2012

Βύζας – Βυζάντιο.



Η μορφή του Βύζα σε ρωμαϊκό νόμισμα. Μουσείο Κωνσταντινούπολής. Πηγή εικόνας: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%8D%CE%B6%CE%B1%CF%82

Ο Βύζας υπήρξε Μεγαρέας ήρωας κι αποικιστής. Σύμφωνα με τις περισσότερες αρχαίες φιλολογικές πηγές, θεωρείται γιος του βασιλιά Νίσου και της νύμφης Κερόεσσας ή κατά άλλους, της νύμφης Σεμέστρας. Περισσότερες από μία εκδοχές, πάλι, αναφέρουν ότι παντρεύτηκε τη Φιδάλεια, την κόρη του Θράκα βασιλιά Βαρβύζου είτε Βαρβύσιου. Αρκετές ακόμη αναφορές λέγουν ότι ο Βύζας και η Φιδάλεια διεξήγαν δύσκολους αγώνες εναντίον των Σκύθων και θρακών. Επίσης πολέμησαν εναντίον του αδελφού του Βύζαντα, του Στοίβου(1). Ώστε να αποκαταστήσουν πλήρως την αποικία στη πόλη ‘’Βυζάντιο’’ που είχε ιδρύσει ο Βύζαντας(2).
Οι ίδιοι οι κάτοικοι του Βυζαντίου υιοθέτησαν πλήρως αυτόν τον ιδρυτικό μύθο και θεωρούσαν το Μεγαρέα Βύζαντα οικιστή τους. Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο μάλιστα, κόπηκαν νομίσματα με τη μορφή του. Ο Ησύχιος επίσης αναφέρει ότι υπήρχε και άγαλμα του Βύζαντα και της Φιδάλειας σε περίοπτη θέση της πόλης, το οποίο ήταν έργο της Ύστερης Κλασικής ή της Πρώιμης Ελληνιστικής περιόδου.
Σύμφωνα λοιπόν με τον επικρατέστερο μύθο, ο βασιλιάς Νίσος των Μεγάρων (κι όχι ο έτερος βασιλιάς Νίσος, του Μεγαρικού επινείου, της πολίχνης Νισαίας) είχε αποστείλει πρεσβεία στο μαντείο για να ρωτήσει πού θα έπρεπε να κατευθυνθεί ο γιος του και μελλοντικός οικιστής. Το μαντείο τον συμβούλεψε πως ο Βύζαντας θα πρέπει να εγκατασταθεί απέναντι ‘’από την πόλη των τυφλών’’. Φτάνοντας στο σημείο όπου η Προποντίδα συναντά το Βόσπορο, ο Βύζας αντιλήφθηκε το χρησμό/προφητεία που είχε δώσει το μαντείο. Η τοποθεσία μάλιστα απέναντι από τη Χαλκηδόνα συνδύαζε μοναδικά τοπογραφικά χαρακτηριστικά: στο σημείο αυτό ο Βόσπορος, που συνέδεε τον Εύξεινο Πόντο με την Προποντίδα και τελικά με το Αιγαίο και τη Μεσόγειο, σχημάτιζε έναν εξαιρετικά προφυλαγμένο κόλπο, τον Κεράτιο(3). Από ξηράς η τοποθεσία προφυλασσόταν από υψώματα, ενώ τα νερά που κυλούσαν σε χειμάρρους και ποταμούς εξασφάλιζαν την ύδρευση. Επιπλέον η βλάστηση ήταν πλούσια, ιδιαίτερα σε ψηλά δέντρα που πρόσφεραν πολύτιμη ξυλεία για την οικοδομική και τη ναυπηγική. Ο Βύζας θεώρησε πως οι προγενέστεροι Μεγαρείς άποικοι που εγκαταστάθηκαν στη Χαλκηδόνα πρέπει να ήταν οι ‘’τυφλοί’’ που παραγνώρισαν τα μοναδικά προνόμια της θέσης αυτής και προχώρησε στην ίδρυση του Βυζαντίου, της πόλης στην οποία έδωσε το όνομά του. Ως χρονολογία ίδρυσης της πόλης θεωρείται το 667 π.Χ.


Ένα ακόμη αρχαίο νόμισμα του Βυζαντίου με την ελληνική επιγραφή σκαλισμένη ‘’ΒΥΖΑΝΤΙΩΝ’’. Το νόμισμα αυτό κόπηκε το 341 π.Χ. από τους κατοίκους του Βυζαντίου όταν κατάφεραν να αποκρούσουν την αιφνιδιαστική επίθεση που είχε εξαπολύσει εναντίον τους ο Βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος ο δεύτερος .Την κρίσιμη στιγμή τα σύννεφα παραμερίστηκαν και την θέση τους πηρέ το δυνατό φως του φεγγαριού. Έτσι οι Βυζαντινοί βλέποντας καθαρά πια τον Μακεδονικό στρατό κατάφεραν να τον απωθήσουν. Το νόμισμα αυτό είναι γνωστό από την εποχή του Ιουστινιανού και τα σύμβολα του υπάρχουν σε πολλά βυζαντινά μνημεία οί Τούρκοι ιστορικοί και καθηγητές αναγνωρίζουν την προέλευση του εμβλήματος της σημαίας τους. Πηγή εικόνας: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/53/ARXAIO_NOMISMA_VIZANTIOY.jpg

Σημείωσεις:
(1).Τα παλαιότερα ίχνη κατοίκησης στην περιοχή του Βυζαντίου, σημερινής Κωνσταντινούπολης, έχουν βρεθεί στις όχθες του Kurbagali-dere ελληνικά στο ‘’Καμπίκοϊ’’. Θεωρείται ότι αυτά τα ευρήματα χρονολογούνται από τα τέλη του 7ου αιώνα. Ενώ η έρευνα που διεξάγεται τα τελευταία χρόνια σε μια φυσική σπηλιά στη βραχώδη βόρεια πλαγιά της λίμνης Buyukcekmece, περί τα20 χιλιόμετρα δυτικά της Κωνσταντινούπολης απέδειξε πως οι άνθρωποι ζούσαν εδώ από τους προϊστορικούς χρόνους. Τούτο σαφέστατα συνάδει με τους μύθους της αρχαίας ελληνικής γραμματείας: τον Μεγαρέα αποικιστή Βύζαντα, την σύζυγό του, Φιδάλεια και τους  δύσκολους αγώνες που διεξήγαγαν αυτοί οι αποικιστές, εναντίον σκυθικών και θρακικών φύλων. Ένα ενδιαφέρον ακόμη σημείο είναι ότι αυτό το σπήλαιο υπήρξε σαν ένας ιερός τόπος και από τους Χριστιανούς. Το σπήλαιο εκτείνεται στα βάθη της γης σε απόσταση 1 χλμ. και το ύψος κάποιων από τους φυσικούς διαδρόμους του φτάνει τα 15 μέτρα. Στο έδαφος των στοών, κάτω από το εξαιρετικά παχύ στρώμα χώμα και κοπριάς ανακαλύφθηκε ένας μεγάλος αριθμός απολιθωμάτων. Όπως πέτρινα εργαλεία από πυριτόλιθο, αιχμές δοράτων και οστά. Αυτές οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις είναι βέβαια η  αποδείξει ότι η περιοχή γύρω από την Κωνσταντινούπολη έχει κατοικηθεί από την αυγή της ιστορίας.
(2)Το ταξίδι του Βύζαντος και η ίδρυση του Βυζαντίου εντάσσονται σε μια γενικότερη κίνηση των παράκτιων ελληνικών πόλεων. Η κίνηση αυτή, είναι γνωστή ως δεύτερος ελληνικός αποικισμός που εκδηλώθηκε από τον 8ο έως τον 6ο αιώνα π. Χ (ο πρώτος ελληνικός αποικισμός είχε ήδη πραγματοποιηθεί από τον 11ο έως τον 9ο π. Χ. αιώνα).
(3)Η Ιώ γέννησε ένα κορίτσι από τον Δία, την Κερόεσσα , στις όχθες του Κεράτιου Κόλπου. Η Κερόεσσα ανατράφηκε από τη νύμφη Σεμέστρα. Ο γιος της Σεμέστρας ή της Κερόεσσα (κατά μια άλλη εκδοχή), ήταν ο Βύζαντας των Μεγάρων, όπου και σε μικρό χρονικό διάστημα έγινε ο ιδρυτής του Βυζαντίου καθώς και έδωσε το όνομα στο Κεράτιο κόλπο από την μητέρας του, την Κερόεσσα είτε τηνπροστατευόμενη της μητέρας του .


Πηγές:
Στράβων, Γεωγραφικά.
Ησύχιος 5· Στέφ. Βυζ., βλ. λ. ‘’Βυζάντιον’’
Ησύχιος 8.9· Προκόπιος, Περί κτισμάτων Ι.5.
Ησύχιος, Mil. Patr. C 5 (FGH IV 147)
Ησύχιος 34. Πρβλ. Νικηφόρος Γρηγοράς Ι.305.
Σβορώνος, Ιω., ‘’Κερόεσσα, η μυθική του Βύζαντος μήτηρ’’, Εφημερίς Αρχαιολογική 1889, 79.115.


Ηλεκτρονικές πηγές:
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%8D%CE%B6%CE%B1%CF%82
http://constantinople.ehw.gr/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaId=10948#endNote_1
http://www.istanbullife.org/history_of_istanbul.htm


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου