Κυριακή 30 Δεκεμβρίου 2012

ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ (Τελευταίο)


                                                          Ο Ευκλείδης διδάσκει Γεωμετρία στο συγκεκριμένο πίνακα.  



Ο Ευκλείδης, μετά τον θάνατο του Σωκράτη, μαζί με τον στενό κύκλο των μαθητών ήρθε στα Μέγαρα ώστε να συνεχίσουν μαζί τις φιλοσοφικές αναζητήσεις τους, μακριά από το ‘’μένος’’ των Αθηναϊκών κύκλων που καταδίκασαν σε θάνατο τον Μεγάλο Σωκράτη. Ανάμεσα σε αυτούς που ήρθαν και για κάποιο χρονικό διάστημα έζησαν (και πολύ πιθανόν να δίδαξαν) στα Μέγαρα ήταν κι ο Πλάτωνας. Από το γεγονός αυτό, γίνεται φανερό, ότι ο Ευκλείδης ήταν μια σημαντική προσωπικότητα και έχαιρε ιδιαίτερη εκτίμηση ανάμεσα στους άλλους μαθητές του Σωκράτη. Έτσι, στη πόλη – κράτος των Μεγάρων το 399π.χ. γίνεται το πρώτο κέντρο, δηλαδή η πρώτη φιλοσοφική σχολή που αναλύονται κατ’ επέκταση τα Σωκρατικά θεωρήματα.
Πολύ γρήγορα η φήμη της Μεγαρικής Σχολής έφτασε σε όλο τον ελληνόφωνο κόσμο, επομένως έρχονταν μαθητές από όλα τα μέρη για να διδαχθούν από τους Μεγαρικούς φιλοσόφους. Ενώ αργότερα, πολλοί μαθητές της Μεγαρικής σχολής διέπρεψαν σε βασιλικούς οίκους της εποχής όπως ήταν ο Εύφαντος, μαθητής του Ευβουλίδη, όπου έγινε δάσκαλος του βασιλέως της Μακεδονίας του Αντιγόνου του Γονατά. Άλλοι πάλι βέβαια προϊστάμενοι και μαθητές διέπρεψαν σε διάφορες πόλεις του Ελληνικού κόσμου καθώς τούτοι ήταν: ο Στίλπων στην Αθήνα, ο Θρασύμαχος στην Κόρινθο, η Νικαρέτη στην Αλεξάνδρεια και επίσης στην Αλεξάνδρεια δίδαξε ο Διόδωρος ο Κρόνος με τις πέντε κόρες του. Ο Φίλων των Μεγάρων (όπως αποκαλείτε), βρέθηκε στη Σπάρτη, ο Φίλιππος ο Μεγαρικός στη Καμαρίνα των Συρακουσών, Κλεινομάχος ο θούριος στη Μεσσηνία κ.α.
Όταν ίδρυσε ο Ευκλείδης τη Μεγαρική σχολή ήταν περίπου 60 χρονών και προΐσταται σε αυτήν μέχρι τον θάνατό του (380π.Χ). Και καθώς αναφέρει ο Διογένης ο Λαέρτιος έγραψε τους εξής διαλόγους: ‘’Λαμπρίαν, Αἰσχίνην, Φοίνικα, Κρίτωνα, Ἀλκιβιάδην, Ἐρωτικόν''. Δυστυχώς, έχουν σωθεί ελάχιστα από αυτά τα συγγραφικά έργα που θα πρέπει να είναι τα πρώτα του. Λέγεται όμως, πως η κεντρική φιλοσοφική σκέψη του Ευκλείδη αποτέλεσε μία προσπάθεια συνδυασμού της θεωρίας των Ελεατών με τις φιλοσοφικές αντιλήψεις του Σωκράτη. Μάλιστα δύο αποσπάσματα που σώζονται από αυτά τα πρώτα βιβλία του, είναι αρκετά χαρακτηριστικά ως προς τον συνδυασμό των θεωρημάτων των Ελεατών και τη φιλοσοφία του Σωκράτη, στην Ευκλείδεια σκέψη:  
1ον ) ‘’Το καλό είναι ένα και παίρνει πολλά ονόματα. Άλλοτε λέγεται σύνεση, άλλοτε Θεός, άλλοτε νους και τα υπόλοιπα.’’
2ον ) ‘’Όταν παλεύουμε για έναν σκοπό πρέπει να προσέχουμε ώστε αντικείμενο των επιθυμιών μας να είναι το ‘’είναι’’ κι όχι το ‘’φαίνεσθαι’’.’’
Ωστόσο, κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει ότι στη Μεγαρική σχολή διδασκόντουσαν και τα μαθηματικά. Αλλά, και ότι από τον Ευκλείδη έγινε η πρώτη καταγραφή των παλαιότερων μαθηματικών θεωρημάτων σε ένα (πιθανόν ‘’ερασιτεχνικό’’) ενιαίο έργο με το όνομα ‘’ΣΤΟΙΧΕΙΑ’’. Όπου κατόπιν τούτο το έργο να μεταφέρθηκε και να έγινε πιο συστηματική η καταγραφή του από έναν κύκλο μαθηματικών που ανέπτυξαν οι Μεγαρικοί φιλόσοφοι στην Αλεξάνδρεια ώστε έτσι να παρέμεινε στο όνομα του Ευκλείδη.
Διότι, όσοι ιστορικοί είτε μελετητές, στέκονται στις υπάρχουσες αναφορές που υπάρχουν για να διαχωρίσουν τον Ευκλείδη, σε δύο διαφορετικά πρόσωπα, δηλαδή σε ‘’Μεγαρικό’’ και ‘’Αλεξανδρινό’’. Θα πρέπει οπωσδήποτε να ξαναμελετήσουν τα αρχαία συγγράμματα…
Αναφέρεται (σαν σημαντική, ουσιαστική) η παράδοση ώστε έτσι να διαχωρίζουν τον Ευκλείδη, ότι: ο Πτολεμαίος Α’ ζήτησε από τον Ευκλείδη να του δείξει μια συντομότερη διαδρομή για την Γεωμετρία και εκείνος του απάντησε: ‘’δεν υπάρχει βασιλικός δρόμος στη γεωμετρία’’
ΚΑΙ! Τούτο έφτασε (λόγο διαφορετικής χρονολογίας του Πτολεμαίου Α’ με τον Ευκλείδη τον Μεγαρέα) για να υποθέσουνε ότι ο Ευκλείδης είναι δύο διαφορετικοί φιλόσοφοι!
Κανένας όμως, δεν αναφέρει ότι η ίδια ακριβώς παράδοση αναφέρεται και για τον Μέναιχμο, 380-320 π.Χ. (δάσκαλο του Μέγα Αλεξάνδρου). Όταν λοιπόν Αλέξανδρος κάποια φορά τον ρώτησε για μια εύκολη συντόμευση της μαθηματικής διαδρομής ώστε να κατανοήσει γρηγορότερα την γεωμετρία. Ο Μέναιχμος του απάντησε: ‘’όταν ο βασιλιάς θελήσει να ταξιδεύσει σε όλη τη χώρα υπάρχουν οι βασιλικοί δρόμοι και φυσικά άλλοι είναι οι κοινοί δρόμοι για τους πολίτες, αλλά στη γεωμετρία μόνο ένας είναι ο δρόμος που υπάρχει για όλους.’’…
Και για να κάνουν πιο αληθοφανή την θεωρία τους περί των δύων διαφορετικών Ευκλείδων, λέγουν πως ο Αλεξανδρινός είχε σπουδάσει στην Ακαδημία του Πλάτωνα!  
Όμως, περιμένουμε το μέλλον να ξεκαθαρίσει την συγκεκριμένη ιστορία από τις διάφορες παραδόσεις και το σημείο εκείνο όπου οι ιστορικοί μελετητές να μην προσπερνούν με επιπολαιότητα την μεγάλη προσφορά των Μεγάρων στο κτίσιμο του ελληνικού πνεύματος.
Είτε δοθεί η φυσική πατρότητα στα στοιχεία είτε πάλι δεν αποδοθεί.
Τα Ευκλείδεια Στοιχεία αποτελούν ένα από τα πιο όμορφα έργα που επηρέασαν την επιστήμη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η ομορφιά τους έγκειται στη λογική της ανάπτυξης της γεωμετρίας και των άλλων κλάδων όπως των μαθηματικών. Έχει επηρεάσει βέβαια όλους τους κλάδους της επιστήμης, αλλά καμία τόσο πολύ όσο τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες. Τα Στοιχεία μελετούνται επί 24 αιώνες σε πολλές γλώσσες ξεκινώντας από την αρχική ελληνική, στη συνέχεια στα Αραβικά, Λατινικά και σε πολλές σύγχρονες γλώσσες.


Βιβλιογραφία:
Archibald, Raymond Clare ‘’Euclid's book on division of figures’’. Cambridge University Press, Cambridge, 1915.
Morrow, Glenn R. ‘’Proclus: A commentary on the first book of Euclid's elements’’. Translated by G. R. Morrow. Princeton Univ Press, Princeton, 1970.
Döring, Klaus. ‘’Die Megariker’’. Kommentierte Sammlung der Testimonien. Grüner Amsterdam 1971


Παρασκευή 28 Δεκεμβρίου 2012

ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ (Μέρος 3ον )


                                 Άγαλμα του Ευκλείδη στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Μουσείο Φυσικής Ιστορίας.
                                    Πηγή εικόνας: http://en.wikipedia.org/wiki/File:EuclidStatueOxford.jpg


Οι 13 τόμοι με την ονομασία ‘’Τα Στοιχεία’’, που αποδίδονται στον Ευκλείδη (τον Αλεξανδρινό?), είναι μακράν το πιο διάσημο μαθηματικό έργο της κλασικής αρχαιότητας και επίσης παρουσιάζει τη συνήχηση των παλαιότερων χρησιμοποιούμενων μαθηματικών θεωρημάτων του κόσμου. Τα κύρια θέματα του έργου είναι η γεωμετρία σε μεγάλο ποσοστό και η θεωρία των Αριθμών. Τα περισσότερα δε από τα θεωρήματα που περιλαμβάνονται στα Στοιχεία δεν είχαν ανακαλυφθεί από τον Ευκλείδη, αλλά ήταν σαφέστατα εργασία των προηγούμενων ελλήνων μαθηματικών, όπως του Πυθαγόρα, του Ιπποκράτη από τη Χίο , του Θεαίτητος της Αθήνας, της Νικαρέτης των Μεγάρων και του Εύδοξου της Κνίδου.
Σύμφωνα μάλιστα με τον Αργυρό (της βυζαντινής οικογένειας, 10ος αιων. μ.Χ.), ορισμένα από τα θεωρήματα που περιέχονται στο πρώτο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλεί­δη, όπως τα: ‘’Παντός τριγώνου η μείζων πλευρά την μείζο­να γωνίαν υποτείνει’’ Δηλ. Σε κάθε τρίγωνο η μεγαλύτερη γωνία κείται απέναντι της μεγαλύτερης πλευράς. Και, ‘’Παντός Τριγώνου οι δυο γωνίαι δύο ορθών ελάσσονές εισί πάντη μεταλαμβανόμεναι’’  Δηλ. ‘’Σε κάθε τρίγωνο δύο γωνίες είναι μικρότερες των δυο ορθών με οποιοδήποτε τρόπο κι αν τις πάρουμε’’ οφείλονται στη μαθηματικό φιλόσοφο Νικαρέτη την Μεγαρίς.
Η Νικαρέτη ήταν αρκετά γνωστή μαθηματικός στον αρχαίο κόσμο και υπήρξε μαθήτρια της Μεγαρικής σχολής όταν προΐστατο σε αυτήν ο φιλόσοφος Στίλπων.
Ανακαλύπτουμε λοιπόν με θαυμασμό ό,τι μία Μεγαρίς μαθηματικός φιλόσοφος (η Νικαρέτη), σπουδάζει στη Μεγαρική σχολή του Ευκλείδη αλλά και μέρος του φιλοσοφικού έργου της εμπεριέχεται στο πρώτο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη και που οι σύγχρονοι ιστορικοί μελετητές θέλουν να είναι διαφορετικό πρόσωπο από τον Ευκλείδη τον Μεγαρεύς! 
Άλλωστε είναι σημαντικό για τον μελετητή των μαθηματικών και του Ευκλείδη του Μεγαρικού να εστιάσει την προσοχή του στο βιβλίο του Πλάτωνα ‘’Θεαίτητος’’, όπου στην αρχή κιόλας του βιβλίου του τοποθετεί τον Ευκλείδη να συνομιλεί με τον Τερψίωνα και να του υπενθυμίζει ότι έγραψε ένα βιβλίο περί των μαθηματικών/γεωμετρίας καθώς συνομιλούσαν ο Σωκράτης, ο Θεόδωρος και ο Θεαίτητος (*)    
Πως όμως, ετούτοι οι ιστορικοί μελετητές θα αιτιολογήσουν αυτές τις ‘’συμπτώσεις’’? 
Όπου και αυτές, ουσιαστικά υποδεικνύουν τον Ευκλείδη των Μεγαρέα σαν ‘’πατέρα’’ των Στοιχείων!
Και, όμως, ούτε εμείς υιοθετούμε αυτήν την άποψη περί πατρότητας!
Είναι πολύ πιθανόν (καθώς το ίδιο υποστηρίζουν και άλλοι ιστορικοί), ένα μέρος (εκείνο των μαθηματικών) της Μεγαρικής σχολής να μεταπήδησε και να συνέχισε την ύπαρξή του στην Αλεξάνδρεια  από κάποιο μαθητή η μαθήτρια (υποθετικά μόνο αναφέρονται η Νικαρέτη και ο Διόδωρος ο Κρόνος, ο οποίος δίδαξε στην Αθήνα και την Αλεξάνδρεια περίπου 315-284 π.Χ.).  Έτσι, εκεί να σχηματίστηκε ένας κύκλος μαθηματικών που ασχολήθηκαν εμπεριστατωμένα με την συλλογή όλων των προϋπαρχόντων μαθηματικών, αλλά και των δικών τους εξελιγμένων θεωρημάτων, στο δεκατριών τόμων έργο  των Στοιχείων και να το ‘’αφιέρωσαν’’ στον Ευκλείδη τον Μεγαρικό.     
Ας ξεκινήσουμε βέβαια από την αρχή της Μεγαρικής σχολής.
Ιδρυτής της είναι ο Ευκλείδης που όπως γνωρίζουμε υπήρξε ‘’μαθητής’’ δηλαδή ακόλουθος του στενού κύκλου των φίλων του Σωκράτη και παράλληλα ορκισμένος λάτρης του.
Ο Σωκράτης δεν είχε ιδρύσει καμία σχολή, ούτε ο ίδιος άφησε κάτι γραμμένο και φυσικά ότι γνωρίζουμε για την ζωή του και τις φιλοσοφικές του διδαχές, σχεδόν όλα, προέρχονται από τον Πλάτωνα και τον Ξενοφώντα. Συνεπώς δεν έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για το τι πραγματικά δίδασκε.  Όμως, ο πρώτος από τους μαθητές του που ίδρυσε φιλοσοφική σχολή ήταν ο Ευκλείδης καθώς ίδρυσε στα Μέγαρα την Μεγαρική σχολή κι όπου από τους κατόπιν προϊστάμενους, υπήρξε υπό τις ονομασίες ‘’Διαλεκτική’’ είτε ‘’Εριστική’’, με κύριο αντιπρόσωπό της των Στίλπωνα.  Δεύτερος ήταν ο Αντισθένης, στο Κυνοσάργες και την ονόμασε Κυνική, με κύριο αντιπρόσωπό της τον Διογένη τον Κυνικό.  Επίσης ίδρυσαν και άλλοι μαθητές του Σωκράτη σχολές, ο Φαίδωνας στην Ηλεία, ο Αρίστιππος στη Κυρήνη και ο Πλάτωνας στη Αθήνα που την ονόμασε Ακαδημία, από το ηρώο του Ακάδημου που βρισκόταν στην ίδια περιοχή.
Είναι δε απορίας άξιο πως τούτοι οι πέντε ‘’μαθητές’’ και ιδρυτές των φιλοσοφικών σχολών δεν συγκλίνουν ως προς τη φιλοσοφική ουσία αλλά και τη σκέψη. Έτσι, που αν θελήσουμε να γνωρίσουμε από τις δικές τους προσωπικές απόψεις τον Σωκράτη, τότε μοιραίως θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο Μεγάλος Φιλόσοφος ήταν πανεπιστήμονας! Δεν μπορεί αλλιώς να εξηγήσουμε τις τεράστιες φιλοσοφικές αποκλίσεις που παρουσιάζουν αυτοί. Επίσης θα πρέπει να δεχτούμε σαν δεδομένο πως ο κάθε μαθητής απορρόφησε από τη σκέψη του Σωκράτη εκείνο που του ήταν πιο κατανοητό και ότι με αυτό πορεύτηκε στη σχολή του…
Ο Ευκλείδης ήταν κατά 20 χρόνια νεότερος του Σωκράτη κι αν συμπεριλάβουμε και τον Πελοποννησιακό Πόλεμο τότε θα συνάγουμε το συμπέρασμα ότι ο Ευκλείδης μπήκε αρκετά μεγάλος στους ακολούθους ‘’μαθητές’’ του Σωκράτη, ίσως να είχε περάσει και τα σαράντα χρόνια του. Έτσι, όμως έχουμε μια άγνωστη φιλοσοφική πορεία του Ευκλείδη με μόνο ένα φωτεινό, φιλοσοφικό σημείο, εκείνο των Ελεατών. Δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε ποιοι άλλοι υπήρξαν στη πορεία οι προγενέστεροι διδάσκαλοι του Ευκλείδη και τι διδάχθηκε από εκείνους. Διότι είναι δεδομένο πως στη Μεγαρική σχολή διδάσκονταν τα μαθηματικά. Τρανό παράδειγμα είναι η από μεγαρική κι αριστοκρατική γενιά, μαθηματικός/γεωμέτρης Νικαρέτη και Ευβουλίδης που άσκησε έντονη κριτική κατά της θεωρίας περί κατηγοριών του Αριστοτέλη καθώς επίσης και κατά του αριστοτελικού ορισμού της κίνησης.        

Συνεχίζεται…      

Σημείωση:       
(*)’’ -Τερψίων: Πολύ ορθά ομιλείς.
-Ευκλείδης: Και λοιπόν το βιβλίον, καλέ Τερψίων, είναι τούτο εδώ. Το έγραψα δε κατ' αυτόν τον τρόπον, όχι δηλαδή να μου το διηγήται ο Σωκράτης, καθώς μου το διηγείτο, αλλά να συνομιλή με τα πρόσωπα, με τα οποία μου είπε ότι συνωμίλησε. Αυτοί δε είπε ότι είναι ο γεωμέτρης Θεόδωρος και ο Θεαίτητος. Και λοιπόν ενώ τον έγραφα, διά να μη μη δυσκολεύουν αι παρεμβαλλόμεναι μεταξύ των διαφόρων λόγων διηγήσεις, είτε οσάκις λέγει περί του εαυτού του ο Σωκράτης παραδείγματος χάριν «και εγώ απήντησα» ή «και εγώ είπα», είτε περί του αποκρινομένου ότι παρεδέχθη ή «δεν παρεδέχθη», δι' όλα αυτά, τον έγραψα ως να συνομιλή ο ίδιος με αυτούς και αφήρεσα αυτάς τας παρεμβολάς.
-Τερψίων: Διόλου δεν έκαμες άσχημα, Ευκλείδη μου.’’
(ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ. ‘’Π Λ Α Τ Ω Ν Ο Σ ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ’’. ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ ΚΥΡ. ΖΑΜΠΑ.)


Βιβλιογραφία:
Πρόκλος ο Διάδοχος. ‘’Σχόλια στο πρώτο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη’’.
Διογένης ο Λαέρτιος. Βιβλίο Β’.  ‘’Βίοι καὶ γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων’’
Βιβλιοθήκη Φέξη, Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων. ’Πλάτωνος Θεαίτητος’’. Μετ. Κυρ. Ζαμπά.  Εκδοτικός Οίκος: ΦΕΩΡΓΙΟΥ ΦΕΞΗ. Εν Αθήναις.
Giovanni  Reale, John R. Catan, ‘’A History of Ancient Philosophy’’ . 1987
‘’Πλάτωνος Θεαίτητος’’.  Ακαδημία Αθηνών, Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας. Αθήνα 1980


Ηλεκτρονικές πηγές:


Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου 2012

ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ (Μέρος 2ον )


                                                                                         Πηγή εικόνας:
                                                                 http://www.moschonas.gr/megaloi_mathimatikoi.htm



Πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί αναφέρουν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο όπου έλαβαν μέρος σχεδόν όλες οι Ελληνικές πόλεις σαν: ‘’ο αρχαίος παγκόσμιος πόλεμος’’. Διήρκησε δε από 431π.Χ. έως το 404π.Χ. με μικρές περιόδους ανακωχής. Λίγο πριν από αυτή την χρονική περίοδο (γύρω στο 433/2 π.Χ.) οι Αθηναίοι είχαν εκδόσει το Μαγαρικό ψήφισμα. Δηλαδή, τη γνωστή απόφαση της Εκκλησίας του δήμου των Αθηναίων ώστε να επιβάλει αυστηρό και καθολικό εμπάργκο στα προϊόντα των Μεγαρέων σε όλη την επικράτεια της Αθηναϊκής Συμμαχίας Ο οικονομικός αποκλεισμός αποφασίστηκε με την αιτιολογία ότι οι Μεγαρείς υπέθαλπαν φυγάδες της Αθήνας και καλλιεργούσαν  ιερά εδάφη στην Ελευσίνα, σε περιοχή που βρισκόταν στα όρια της αθηναϊκής και μεγαρικής επικράτειας και που ανήκε στην κατοχή της Αθήνα μετά από τον πόλεμο του 7ου π.Χ αιώνα που έκαναν στη Μεγαρίδα και της απέσπασαν το Ράριο/Θριάσιο πεδίο και την κώμη Σαισαρία, που αργότερα ονόμασαν Ελευσίνα.
Κατόπιν του Μεγαρικού ψηφίσματος, στάλθηκε ο κήρυκας Ανθεμόκριτος στα Μέγαρα, ίσως  επειδή η Αθήνα δεν είχε περιθώριο αποστολής πρέσβη, δηλαδή απεστάλη ο Ανθεμόκριτος όταν πια ο πόλεμος θα πρέπει να είχε κηρυχθεί και δεν υπήρχαν περιθώρια διαπραγματεύσεων. Τα χρόνια εκείνα συνηθιζόταν όταν ο πόλεμος ήταν κηρυγμένος, η επικοινωνία μεταξύ των πόλεων να γίνεται μόνον με κήρυκες επειδή αυτοί ανήκαν στον ιερατικό κλάδο και θεωρούνταν απαραβίαστα πρόσωπα –ήταν δηλαδή ανοσιούργημα να τους θίξουν ή να τους συλλάβουν οι εχθροί - αυτή η αρχή ήταν στα αρχαία χρόνια σεβαστή. Ο κήρυκας Ανθεμόκριτος όμως δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει την αποστολή του και θεωρήθηκε από τους Αθηναίους ότι τον σκότωσαν Μεγαρείς. Μετά το έγκλημα του κήρυκά τους, οι Αθηναίοι αποφάσισαν εκείνον μεν να θάψουν τιμητικά στην Ιερά Οδό, τους δε Μεγαρείς να τιμωρήσουν με ακόμα πιο εχθρικά μέτρα. Τότε ψηφίστηκε το λεγόμενο ‘’ψήφισμα του Χορίνου’’, σύμφωνα με το οποίο θα εκτελείται οποιοσδήποτε Μεγαρέας συλλαμβανόταν στην αθηναϊκή επικράτεια. Σύμφωνα με το ίδιο ψήφισμα, οι δέκα στρατηγοί των Αθηναίων στο εξής έπρεπε να δεσμεύονται κάθε χρόνο με τον όρκο ανάληψης των καθηκόντων τους, ότι θα έκαναν οπωσδήποτε και δύο επιδρομές το χρόνο στη Μεγαρίδα απαρεγκλίτως.
Έτσι, επί σχεδόν 30 χρόνια η Μεγαρίδα έζησε τις πιο τρομακτικά ανομολόγητες και καταστροφικές χρονιές της. Οι Αθηναίοι κάθε χρόνο να την ρημάζουν και να την λεηλατούν και οι Μεγαρείς να μην μπορούν να διέλθουν από τα εδάφη της αθηναϊκής επικράτειας. Δηλαδή είχαν κοπεί οι σημαντικές βόρειο ανατολικοί έξοδοι της Μεγαρίδας αφού και οι Πλαταιές άνηκαν στη λεγόμενη αθηναϊκή συμπολιτεία.
Ο Ευκλείδης όταν άρχισε τούτος ο πόλεμος ήταν 19 χρονών και ήδη ήταν ακόλουθος του Ελεάτη φιλοσόφου Παρμενίδη όπου έκθετε τη φιλοσοφία του σε ποιητικό ύφος (δακτυλικό εξάμετρο) και που αργότερα ονομάστηκε ‘’Οντολογία’’. Δηλαδή, λόγος περί του όντος, περί του είναι. Σε αντίθεση με τους Ίωνες ο Παρμενίδης δεν ρωτά για το ‘’τι’’ των όντων, αλλά στρέφει την προσοχή στο ‘’είναι’’. Σε κάποιο απόσπασμα μάλιστα αντιδιαστέλλει το είναι, την ύπαρξη των όντων με το μηδέν και το απορρίπτει, μη αποδεχόμενος τη σύλληψη του απόλυτου μηδενός ως αντίθετου στο είναι. Παρόλο που αναφέρει αρχικά τις δύο οδούς του είναι και του μηδενός ως τις μόνες που μπορούν να νοηθούν, σπεύδει να υπογραμμίσει ότι η οδός του ‘’είναι’’ είναι η μόνη αληθινή και ότι μόνο το ‘’είναι’’ μπορεί να αποτελέσει αυθεντικό αντικείμενο της νόησης. Έτσι η νόηση για τον Παρμενίδη δεν εξαρτάται από τις αισθήσεις, αλλά εισδύει στη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων.
Με αυτή την ολοκληρωμένη Ελεατική φιλοσοφική παιδία, ο Ευκλείδης, κατόπιν αναζήτησε τον ‘’νέο’’  διδάσκαλο στο πρόσωπο του Σωκράτη. Γιατί όπως έχει ειπωθεί για τον Σωκράτη ότι: ‘’κατέβασε τη φιλοσοφία από τα άστρα στη γη’’, καθώς χάρη στη δική του σκέψη οι φιλόσοφοι έπαψαν να ασχολούνται με τα φυσικά φαινόμενα και άρχισαν να ασχολούνται με τον ίδιο τον άνθρωπο και την κοινωνία του. Η Σωκρατικές σκέψεις της μαιευτικής και της διαλεκτικής κι όπου ήταν ετούτες οι φιλοσοφικές μέθοδοι που πραγματικά έστρεψαν το φιλοσοφικό στοχασμό στην ''συνείδηση'' διότι αναζητούσαν το απόλυτο και απέρριπταν το σχετικό, δηλαδή, μελετούσαν την ηθική ουσία και απέρριπταν τα ηθικά φαινόμενα.
Ο Ευκλείδης μαγεύετε από τις φιλοσοφικές σκέψεις του Σωκράτη (όχι κι άδικα) ώστε αψηφά τον κίνδυνο περί της ζωής του. Φορά γυναικεία εσθήτα, κεφαλομάντηλο, ενώτια  και παρακολουθεί τον Σωκράτη στις φιλοσοφικές του έρευνες καθώς τον ακολουθούσαν πολλοί, ιδιαίτερα νέοι, που ένιωθαν ευφροσύνη ακούγοντας τον να μιλάει και να συζητάει για θέματα κοινωνικά, πολιτικά, ηθικά και θρησκευτικά. Έτσι είχε σχηματιστεί γύρω του ένας όμιλος, που δεν αποτελούσε όμως σχολή, γιατί ο Σωκράτης δεν δίδαξε συστηματικά, αλλά διαλεγόταν σε κάθε σημείο της πόλης, με ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης και σε αντίθεση με τους σοφιστές δεν έπαιρνε χρήματα από τους μαθητές του. Αναφέρεται στην αρχαία γραμματεία ότι η μετάλλαξη της αμφίεσης του Ευκλείδη γινόταν επί μακρύ χρονικό διάστημα (περίπου 10 χρόνια) έως το 404π.Χ που έγινε η ειρήνη από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.  Τα 5 τελευταία χρόνια της ζωής του Σωκράτη, ο Ευκλείδης απελευθερωμένος πια από την γυναικεία ενδυμασία γίνεται καθημερινός και πιστός ακόλουθος του, μάλιστα παρευρέθηκε στο δικαστήριο όπου καταδίκασαν σε θάνατο, με κατάποση κώνειου, τον Σωκράτη οι Αθηναίοι μα και στο κελί της φυλακής την ώρα του θανάτου του. Την στιγμή που ήπιε το κώνειο.

Συνεχίζεται…       

Βιβλιογραφία:
Ντόναλντ Κέιγκαν ‘’Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος’’. Μτφρ. Νικόλας Πηλαβάκης. Εκδ. Ωκεανίδα. Αθήνα 2004
Νικολίτσα Γεωργοπούλου, Η φιλοσοφική κατανόηση του θείου στην Ελλάδα. Από τον Όμηρο ως το Διαφωτισμό, Αθήνα 1985
Frère, Jean, ‘’Ο Παρμενίδης στοχαστής του κόσμου’’. Μετάφρ. Στέλλα Νικολούδη. Δευκαλίων 1981 

Τετάρτη 26 Δεκεμβρίου 2012

ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ (Μέρος 1ον )





Ο Ευκλείδης γεννήθηκε στα Μέγαρα από αριστοκρατική οικογένεια γύρω στα 450 π.Χ. Υπήρξε μαθητής του Σωκράτη, ένας από εκείνους τους αγαπημένους, και μάλιστα ήταν ένας από τους ελάχιστους που παραβρισκόταν τη στιγμή του θανάτου του. Μετά τον θάνατο του Σωκράτη επέστρεψε στα Μέγαρα και ίδρυσε τη γνωστή φιλοσοφική Μεγαρική σχολή.
Είναι σημαντικό να τεθεί υπόψη του αναγνώστη ό,τι επί την εποχή του Ευκλείδη η Μεγαρική σχολή  δεν είχε κανένα από τα φιλοσοφικά ‘’επώνυμα’’ που τις απέδωσαν τα κατοπινά χρόνια (όπως ‘’Διαλεκτική’’ είτε ’’Εριστική’’). Ετούτες οι φιλοσοφικές αποκλείσεις παρουσιάστηκαν καθώς διασπάστηκε η αρχική σκέψη από τους επόμενους προϊστάμενους της σχολής.
Μέχρι τον Μεσαίωνα, ο Ευκλείδης ο Μεγαρικός ήταν το ίδιο πρόσωπο με τον ‘’παντελώς άγνωστο’’ μαθηματικό που αργότερα εμφανίστηκε και που ονομάσθηκε ‘’Αλεξανδρινός’’. Όπου όμως, δίχως να υπάρχουν κάπου, έστω και κάποια ελλιπή βιογραφικά στοιχεία αυτού. Οι μετέπειτα ερευνητές (όχι βέβαια όλοι), είπαν πως ήταν λανθασμένη μια τέτοια ταύτιση και διαχώρισαν σε δύο πρόσωπα τον Ευκλείδη και με χρονική διαφορά, έναν αιώνα. Δηλαδή, άλλος είναι (για αυτούς) ο Ευκλείδης ο Μεγαρικός φιλόσοφος και άλλος ο Ευκλείδης ο μαθηματικός!
Τούτη όμως, την διαχώριση είναι άγνωστο τι την προκάλεσε…Εφ όσων, η αρχαία γραμματεία και τα υπάρχοντα στοιχεία δεν επαρκούν ώστε να θεμελιώσουν ένα ξεχωριστό και διαφορετικό πρόσωπο από εκείνου του μοναδικού Μεγαρέα φιλοσόφου. Μόνο οι Άραβες όπου θέλοντας να οικειοποιήσουν τα ‘’Στοιχεία’’ έγραψαν πως: ο Ευκλείδης που είχε συγκεντρώσει όλα τα προγενέστερα θεωρήματα της γεωμετρίας και κατά κύρια θέση από τον Θέων, ήταν από την Ταρσό…
Ο Πρόκλος ο Διάδοχος (412-485μ.Χ.), που υπήρξε νεοπλατωνικός φιλόσοφος και προϊστάμενος της νεοπλατωνικής σχολής επί 30 χρόνια, στο έργο του:  ‘’Τὸ Ὑπόμνημα εἰς τὸ πρώτον τῶν Εὐκλείδου Στοιχείων’’( καθώς τούτο το έργο, μέχρι σήμερα να είναι ἡ σημαντικότερη πηγή μας για την πρώιμη ιστορία της Γεωμετρίας των Ελλήνων), αναφέρει ξεκάθαρα τον Ευκλείδη τον Μεγαρικό στην συνέχεια του Αρχιμήδη και μάλιστα αποσαφηνίζει υποστηρίζοντας σθεναρά ότι αναφορές του Ευκλείδη προστέθηκαν στο βιβλίο του Αρχιμήδη σε μεταγενέστερο στάδιο. Δηλαδή, ακριβώς το ίδιο που έγινε και με τα γεωμετρικά θεωρήματα της σπουδαίας Μεγαρικής μαθηματικής φιλοσόφου, της Νικαρέτης, που εντάχθηκαν στο έργο ‘’Στοιχεία’’ του Ευκλείδη του δήθεν Αλεξανδρινού.
Διότι ο Ευκλείδης ο Αλεξανδρινός δεν θα πρέπει να ήταν ένα ιστορικό πρόσωπο.  Οι 13 τόμοι ‘’Στοιχεία’’, είναι πιο λογικό να γράφτηκαν από μια ομάδα μαθηματικών της Αλεξάνδρειας και που δανειστικέ το όνομα ‘’Ευκλείδης’’ από τον ιστορικό Ευκλείδη των Μεγάρων που είχε ζήσει περίπου 100 χρόνια νωρίτερα και που ο Πρόκλος ο Διάδοχος τον αναφέρει και σαν μαθηματικό.
Στην πραγματικότητα Ευκλείδης ήταν ένα πολύ κοινό όνομα σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα και αυτό είναι μια επιπλέον επιπλοκή που καθιστά δύσκολο το να ανακαλύψουμε πληροφορίες –εάν υφίσταντο- σχετικά με τον Ευκλείδη της Αλεξάνδρειας και, εάν ήταν όντως υπαρκτό πρόσωπο, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλές αναφορές σε άνδρες που ονομάζονται Ευκλείδης στη λογοτεχνία της περιόδου αυτής.
Ο Μεγαρικός φιλόσοφος Ευκλείδης έζησε κατά προσέγγιση 80 χρόνια, 450-380π.Χ.. Ακολούθησε πιστά τον Σωκράτη για περίπου 15 με 20 χρόνια και είναι εκείνος όπου δίδασκε με κατεύθυνση κυρίως της λογικής – γνωσιοθεωρητικής, από τους υπόλοιπους μαθητές του Σωκράτη που ίδρυσαν σχολές. Όπως οι: Αντισθένης, Αρίστιππος, Πλάτωνας και ο Φαίδωνας.     
   
Συνεχίζεται...

Βιβλιογραφία:
Βασιλειανή έκδοση. ‘’Τα στοιχεία του Ευκλείδου’’. Βασιλεία, 1533
Πρόκλος ο Διάδοχος. ‘’Σχόλια στο πρώτο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη’’.
Ε. Σταμάτη. ‘’ΕΥΚΛΕΙΔΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΒΙΒΛΙΑ 1,2,3,4’’ Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, 1975
‘’Ο Σωκράτης. Ένα ιστορικό πρόβλημα’’. Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών 61/Β (1986)
Ρ.Τ. Γουάϊλλις. ‘’Νεοπλατωνισμός’’. Εκδ. ΑΡΧΕΤΥΠO, ISBN 960-7928-65-2
Guthrie, William Keith Chambers, Ὁ Σωκράτης, μτφρ. Νικολαΐδης Τάσος Ἀθήνα, Μορφωτικὸ Ἵδρυμα Ἐθνικῆς Τραπέζης, 1991
Κώδικας Βατικανού ὓπ΄ ἄριθ. 190, όστις περιέχει τα Στοιχειά του Εὐκλείδου.

J. Christoph scriba, Peter Schreiber: 5000 γεωμετρία χρόνια. Ιστορία, τον πολιτισμό, τους ανθρώπους , Springer, Βερολίνο, 2005, ISBN 3-540-22471-8 (σ.49-65) - Τα Στοιχεία του Ευκλείδη και άλλων γραπτών κειμένων, καθώς και για την περαιτέρω πορεία του βιβλίου και την υποδοχή του στο πλαίσιο της περαιτέρω ανάπτυξης της γεωμετρίας.

Ηλεκτρονική πηγή::
http://grmath.blogspot.gr/2012/09/1234.html
   

Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2012

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΔΙΟΔΩΡΟΣ Ο ΚΡΟΝΟΣ




Ο Διόδωρος (? – 258 π.Χ.) ήταν γιος του Αμεινία του Ιασεύς από την Καριά και έζησε κατά την βασιλεία του Πτολεμαίου Α’ του Σωτήρος. Ο Στράβων αναφέρει ότι ο Διόδωρος αρνήθηκε το ''επίθετο'' του πατρός του και υιοθέτησε το: ‘’ΚΡΟΝΟΣ’’ από τον διδάσκαλό του τον Απολλώνιο τον Κρόνο, (Στράβων, xiv., xvii.).
Ο Διόδωρος ήταν ιδιαίτερα φημισμένος  για την μεγάλη δεξιοτεχνία στην διαλεκτική του, για την οποία και κλήθηκε ‘’Ο διαλεκτικός‘’.  Αυτό πράγματι έγινε το φιλοσοφικό του επώνυμό στον αρχαίο κόσμο. Και το ίδιο ακόμη ‘’επώνυμο’’ έφεραν οι πέντε κόρες του, Μενεξένη, Αργεία, Θεογνίς, Αρτεμισία και Παντάκλεια (*), οι οποίες επίσης διακρίθηκαν ως διαλεκτικές.
Απέρριψε την άποψη ότι οι λέξεις είναι ασαφείς, ''η αβεβαιότητα στην κατανόηση πάντα οφείλεται σε ομιλητές που εκφράζονται δυσνόητα'' έλεγε.
Ο Διόδωρος υπήρξε ακόλουθος και ένα χρονικό διάστημα προΐστατο της Μεγαρικής σχολής.
Στα πλαίσια της Μεγαρικής σχολής διερευνήθηκαν πάρα πολλές συνθήκες κάτω από τις οποίες μια υποθετική πρόταση, δηλαδή μια πρόταση της μορφής ''Αν..., τότε...'', μπορεί να χαρακτηρισθεί ως "αληθής". Οι πρώτες απόψεις για το θέμα αυτό επίσης αναφέρεται πως διατυπώθηκαν από το Διόδωρο. 
Ο πιο γνωστός βέβαια από τους συλλογισμούς του είναι εκείνος με τον οποίο αντιτάχτηκε στην έννοια "δυνατότης". Κατά το Διόδωρο η δυνατότητα ότι κάτι μπορεί να συμβεί στο μέλλον περικλείει και την αντίθετη δυνατότητα ότι μπορεί να μη συμβεί. Αλλά μετά το γεγονός η δυνατότητα είναι μια αναγκαστική πραγματικότητα. Επομένως χρειάζεται να παραδεχτούμε τη δυνατότητα που αντιστοιχεί στην πραγματικότητα και κατά συνέπεια στην αναγκαιότητα.
Μάλιστα αναφέρεται ότι ο φιλοσοφικός συλλογισμός με την ονομασία ‘’σωρείτης’’, ήταν επινόηση της Μεγαρικής Σχολής και χρησιμοποιείτο συχνά στις συζητήσεις και τα μαθήματα της Σχολής αυτής.
Η πατρότης του σωρείτου, πιθανών να ανήκει στον Διόδωρο τον Κρόνο. 
Ας δούμε όμως, τι είναι ο σωρείτης των Μεγαρικών φιλοσόφων.
Ο συλλογισμός αυτός λέει ότι αν αφήσουμε κάτω έναν σπόρο σιταριού αυτό δεν αποτελεί σωρό. Το ίδιο θα συμβεί αν προσθέσουμε έναν δεύτερο τρίτο η τέταρτο σπόρο. Αν αυτό το συνεχίσουμε μέχρι κάποιον αριθμό, κάποτε, σε κάποιον αριθμό θα σχηματιστή ένας σωρός και εμείς αυτό θα το αποδεχθούμε.
Αν για παράδειγμα σωρός είναι οι 500 η οι 1000 σπόροι και το αποδεχθούμε, αυτό σημαίνει ότι σε έναν σπόρο λιγότερο (499 η 999) δεν υπήρχε σωρός.
Επομένως, αν δεχθούμε ότι παρά ένα σπόρο δεν υπήρχε σωρός, ενώ με έναν σπόρο παραπάνω δημιουργήθηκε σωρός, αυτό σημαίνει ότι ένας σπόρος, είναι ικανός να σχηματίσει σωρό!
Αν υποθέσουμε ότι αυτή η διαδικασία γινόταν μέσα σε ένα πλοίο, δηλαδή αρχίζαμε να δημιουργούμε σιγά -σιγά το φορτίο του ρίχνοντας έναν - έναν σπόρους σιταριού, θα φθάναμε κάποια στιγμή σε κάποιο σημείο οριακό. Σε έναν δηλαδή αριθμό (Χ) κόκκων σιταριού, που με την πρόσθεση ενός ακόμη, το πλοίο θα βυθισθή.. Κι ενώ με έναν κόκκο (μείον) το πλοίο έπλεε, με έναν κόκκο (συν) το πλοίο βουλιάζει. 
Αυτός ο συλλογισμός της φιλοσοφικής σκέψης, ονομάσθηκε ‘’Σωρείτης’’.


Α’ Σημείωση:
Εν τη μεγαρικήν σχολή εθαυμάσθησαν δια την σοφίαν και την αρετήν αι πέντε θυγατέρες  του Διόδωρου, του προϊστάμενου της σχολής, Μενεξένη και Αργεία και Θεογνίς και Αρτεμισία και Παντάκλεια, ων έπαινων έγραψεν ύστερον ο Φίλων, ο διδάσκαλος του φιλοσόφου Καρνεάδου.
(Απόσπασμα από το βιβλίο του Θ. Βορέα) 

Βιβλιογραφία:
ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΒΟΡΕΑΣ: ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΟΣ ΕΝ ΤΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΙ, σελ. 25 (*)
David Sedley. Diodorus Cronus and Hellenistic Philosophy. Proceedings of the Cambridge Philological Society 203, N.S. 23 (1977), P. 74-120
Jarmużek T. Reconstructions of Diodor Cronos' reasoning in point ontology of time. Analiza i Egzystencja. Czasopismo Filozoficzne (Analysis and Existence. Philosophical Journal) year: 2006, vol:, number: 3, pages: 197-215

Β΄Σημείωση:
Το βιβλίο του Θεόφ. Βορέα υπάρχει στην ηλεκτρονική διεύθυνση:   

Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου 2012

Ο ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΤΑΣ


Πηγή εικόνας: http://www.europeana.eu


Ο Μεγαρέας κ. Στέλιος Γκίνης (ομότιμος καθηγητής μετεωρολογίας, πρόεδρος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Μεγάρων, συγγραφέας, αρθρογράφος και μελετητής - ερευνητής της Μεγαρικής ιστορίας) μας κατέθεσε μια επιπλέον άποψη για τον πανάρχαιο χορό που χορεύουν οι γυναίκες των Μεγάρων κάθε Τρίτη, μετά τη Κυριακή του Πάσχα.
Η σημερινή ονομασία αυτού του χορού είναι: Χορός της Τράτας. Διότι καθώς χορεύουν οι γυναίκες κάνουν κυκλικές κινήσεις και που κατά τη λαογραφία, πιστεύεται ότι μιμούνται τα καΐκια ‘’ τις τράτες’’ όταν ψαρεύουν. Ο κ. Γκίνης παρουσιάζει μια σημαντική απόκλιση από την σημερινή ονομασία του χορού και παρουσιάζει μια άλλη διάσταση ως προς το όνομα αλλά και την ιστορικότητα του χορού. Αναφέρει ότι ο χορός ονομαζόταν ΤΡΙΤΑΣ την αρχαία εποχή και η παραφορά (σύνηθες φαινόμενο), με τη πάροδο του χρόνου, του έδωσε την ονομασία "τράτα".
Σε προσωπική συζήτηση (εν είδει συνέντευξης) μαζί του ανέφερε τα εξής:
Ερώτ.: Κ. Γκίνη, η μακροχρόνια έρευνά σας στην Μεγαρική ιστορία και η έκδοση βιβλίων όπου ομολογουμένως έριξαν επιπλέων φώς. Ώστε έτσι, να ξαναανακαλύψουμε πολλές από τις διαδρομές που συνδέουν τις παραδόσεις που έφθασαν έως τις ημέρες μας, με την πανάρχαια Μεγαρική ιστορία. Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τον χορό της Τράτας.
Στέλ. Γκίνης: ‘’Ο χορός της τράτας ,σήμερα χορεύεται κάθε Τρίτη του Πάσχα όπως και στα προ Χριστού χρόνια .’’
Ερω.: Είναι ο αρχαίος χορός Ορμός;
Στέλ. Γκίνης:  Είναι σαφέστατα μία από τις αρχαίες μορφές τελετουργικής επικοινωνίας προς τη χορική δραστηριότητα των γυναικών. Δηλαδή, ο ρυθμός και η κίνηση του αυτού αρχαίου χορού απεικονίζουν με ‘’μιμητικό’’ τρόπο την εμφάνιση, τη συμπεριφορά και την έκφραση των γυναικών καθώς τις οδηγεί στις πιο κατάλληλες μορφές λατρείας ως προς τη φύση, το σύμπαν, τον κύκλο των εποχών του χρόνου. Ο Πλάτων αναφέρει ότι οι θεοί εφηύραν το χορό εξαιτίας της χαράς που προσφέρει μέσα από αυτό το είδος της λατρείας. Ο χορός ως ιδέα διαθέτει μια επικοινωνία με τη φύση, η οποία βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με την ομαδική μορφή του. Συνεπώς ήταν η ευκαιρία του κύκλου για ομαδική λατρεία και του ατόμου για παράθεση των καλύτερων λατρευτικών ικανοτήτων του.
Ερω.: Και ο χορός της Τράτας;
Στέλ. Γκίνης:   Ήταν ο χορός της Τρίτης του φεγγαριού της Άνοιξης, δηλαδή, μετά την ισημερία, όπως και σήμερα το Πάσχα.
Ερω.: Ο αρχαίος χορός, θέλετε να πείτε, πως συνδυάζονταν/εξαρτιόταν με την τρίτη φάση του ανοιξιάτικου φεγγαριού;
Στέλ. Γκίνης: Μάλιστα, άλλωστε η ονομασία του αρχαίου αυτού χορού ήταν χορός της ΤΡΙΤΑΣ, δηλαδή της τρίτης . Τον χόρευαν γυναίκες όπως και τώρα και δεν έχει καμιά σχέση με την τράτα. Αν είχε θα ήταν αντρικός χορός.





Τρίτη 11 Δεκεμβρίου 2012

Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΣΤΙΛΠΩΝ




Ο Στίλπων ήταν διακεκριμένος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, που γεννήθηκε στα Μέγαρα το 360 π.Χ. και πέθανε το 280 π.Χ., 80 χρονών. Κατά πάσα πιθανότητα υπήρξε μαθητής των δύο μαθητών του Ευκλείδη, του Ιχθύα και του Θρασύμαχου του Κορίνθιου όπως αναφέρει ο Ηρακλείδης.
Για το πόσο είχε εντρυφήσει και υψώσει την επιστήμη της Διαλεκτικής φιλοσοφίας του, ώστε ο Φίλιππος ο Μεγαρικός να αναφέρει επί λέξει τα εξής: ‘’Παρὰ μὲν γὰρ Θεοφράστου Μητρόδωρον τὸν θεωρηματικὸν καὶ Τιμαγόραν τὸν Γελῶον ἀπέσπασεν, παρ' Ἀριστοτέλους δὲ τοῦ Κυρηναϊκοῦ Κλείταρχον καὶ Σιμμίαν· ἀπὸ δὲ τῶν διαλεκτικῶν Παιώνειον μὲν ἀπ' Ἀριστείδου, Δίφιλον δὲ τὸν Βοσποριανὸν Εὐφάντου καὶ Μύρμηκα τὸν Ἐξαινέτου παραγενομένους ὡς ἐλέγξοντας ἀμφοτέρους ζηλως ἔσχε.’’ Δηλαδή: ‘’Από τον Θεόφραστο απέσπασε τον Μητρόδωρο τον θεωρητικό και τον Τιμαγόρα από τη Γέλα. Από τον Αριστοτέλη τον Κυρηναϊκό, τον Κλείταρχο και τον Σιμμία. Από τους διαλεκτικούς, απέσπασε τον Παιώνειο από τον Αριστείδη, ενώ τον Δίφιλο τον Βοσποριανό του Ευφάντου και τον Μύρμηκα του Εξαινέτου, που πήγαν για να τον αντικρούσουν, τους έκανε φανατικούς οπαδούς του.’’
Αναφέρεται επίσης πως τόσο προκαλούσε την προσοχή του κόσμου στην Αθήνα (η στάση ζωής του φιλοσόφου), ώστε έβγαιναν από τα εργαστήρια για να τον δουν. Όταν κάποιος του είπε: ‘’Στίλπων, σε περιεργάζο­νται σαν θηρίο’’, ο φιλόσοφος του απάντησε: ‘’Όχι, σαν άνθρωπο αληθινό’’. 
Ο Στίλπων υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους και διακεκριμένους φιλοσόφους της Μεγαρικής Σχολής και εκείνος που θεωρείτε ότι την ανάγαγε σε ‘’διαλεκτική’’. Καθώς ήταν γνωστός για τις εύστοχες διαλεκτικές απαντήσεις αλλά και την τήρηση στην αυστηρότητα των ηθών, την αφιλοκέρδεια και την αξιοπρέπειά του. Σύμφωνα βέβαια με τη γραμμή της Μεγαρικής Σχολής ο Στίλπωνας δεχόταν ένα ον, το ακίνητο και απόλυτο ώστε αρνούνταν την πολλαπλότητα των όντων. Επίσης αναιρούσε και τα είδη, δηλαδή το ενδιάμεσο ανάμεσα στο απόλυτο ον και το επιμέρους ον. Καθώς όμως με την άρνηση των ειδών ο φιλόσοφος αρνούνταν και τα άτομα, γιατί γι’ αυτόν το ον είναι αδιαίρετο, αγέννητο και αθάνατο. Το ανώτατο αγαθό γι’ αυτόν είναι η απάθεια.
Αξιομνημόνευτοι μαθητές του υπήρξαν ο Ζήνων ο Κυτιεύς, ιδρυτής του Στωικισμού, η μαθηματικός Νικαρέτη κι ο Μενέδημος όπου ίδρυσε στην Ερέτρια την Ερετριακή Σχολή.
Περί την φιλοσοφική ηθική του Στίλπωνα είναι μόνο γνωστό ότι θεωρούσε ως το μεγαλύτερο αγαθό την απάθεια της ψυχής. Όπως αναφέρει ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Στίλπων είχε γράψει εννιά διάλογους που ήταν:
“Μόσχος”,
“Αρίστιππος ή Καλλίας”
“Πτολεμαίος”,
“Χαιρεκράτης”,
“Μητροκλής”,
”Αναξιμένης”,
“Επιγένες”,
“Προς την εαυτού θυγατέρα”,
“Αριστοτέλης”.
Δυστυχώς, όμως δεν έχει διασωθεί κανένας διάλογος.
Ο φιλόσοφος συμφωνώντας με τον Διογένη τον κυνικό δίδασκε πως το ανώτατο αγαθό για τον άνθρωπο πρέπει να είναι η απάθεια και πως ο φιλοσοφημένος άνθρωπος είναι αυτάρκης και δεν έχει ανάγκη περιουσίας ή φίλων για να ευτυχήσει.
Στην εποχή του Στίλπωνα, ο Δημήτριος ο Πολιορκητής, βασιλιάς της Μακεδονίας που  κατέλαβε και λεηλάτησε τα Μέγαρα. Όταν ρώτησε τον Στίλπωνα αν κατά τη λεηλασία οι στρατιώτες του πήραν κάποιο περιουσιακό στοιχείο, ο Στίλπων απάντησε: “Δεν παρατήρησα κανέναν να αποκομίζει την Επιστήμη”.
Αργότερα συγκρούστηκε με τον προκάτοχό του στην ηγεσία της Μεγαρικής Σχολής Διόδωρο τον Κρόνο, σε συζήτηση που έγινε μπροστά στον βασιλιά Πτολεμαίο. Όπως αναφέρει ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Διόδωρος δε μπόρεσε να δώσει απάντηση στα διαλεκτικά προβλήματα που του υπέβαλε ο Στίλπων και ο Πτολεμαίος τον ειρωνεύθηκε για την άγνοια του. Ο Διόδωρος προσβλήθηκε βαριά και έφυγε. Κατόπιν για να αντικρούσει τον Στίλπωνα έγραψε ολόκληρο βιβλίο, έπεσε όμως σε βαριά κατάθλιψη και τελικά πέθανε!
Κάποιο καιρό λέγετε πως ο Στίλπων δίδασκε στην Αθήνα, όμως οι Αθηναίοι εξόρισαν τον φιλόσοφο από την πόλη τους, γιατί είχε αμφισβητήσει τη θεότητα της Αθηνάς και ως φανερώνεται δεν δεχόταν την πολυθεΐα.
‘Ετσι, ο Στίλπων δικάστηκε και καταδικάστηκε από τους Αθηναίους για ασέβεια προς τα μνημεία των θεών, και η ποινή ήταν εξορία.
(Διογένης Λαέρτιος,II,116). Κείμενο: ‘’τοῦ τό ν φασιν περὶ τῆ ς Ἀ θηνᾶ ς τῆ ς τοῦ Φειδί ου τοιοῦ τό ν τινα λό γον ἐ ρωτῆ σαι· “ἆ ρά γε ἡ τοῦ Διὸ ς Ἀ θηνᾶ θεό ς ἐ στι;” φή σαντος δέ “ναί ” “αὕ τη δέ γε, ” εἶ πεν, “οὐ κ ἔ στι Διό ς, ἀ λλὰ Φειδί ου·” συγχωρουμέ νου δέ “οὐ κ ἄ ρα, ” εἶ πε, “θεό ς ἐ στιν. ” ἐ ν ᾧ καὶ εἰ ς Ἄ ρειον πά γον προσκληθέ ντα μὴ ἀ ρνή σασθαι, φά σκειν δ’ ὀ ρθῶ ς διειλέ χθαι· μὴ γὰ ρ εἶ ναι αὐ τὴ ν θεό ν, ἀ λλὰ θεά ν· θεοὺ ς δὲ εἶ ναι τοὺ ς ἄ ρρενας. Καὶ μέ ντοι τοὺ ς Ἀ ρεοπαγί τας εὐ θέ ως αὐ τὸ ν κελεῦ σαι τῆ ς πό λεως ἐ ξελθεῖ ν. Ὅ τε καὶ Θεό δωρον τὸ ν ἐ πί κλην θεὸ ν ἐ πισκώ πτοντα εἰ πεῖ ν, “πό θεν δὲ τοῦ τ’ ᾔ δει Στί λπων; ἢ ἀ νασύ ρας αὐ τῆ ς τὸ ν κῆ πον ἐ θεά σατο;” ἦ ν δ’ ἀ ληθῶ ς οὗ τος μὲ ν θρασύ τατος· Στί λπων δὲ κομψό τατος’’.
Μετάφραση: Αυτός, λένε, ρώτησε κάποτε έτσι για το άγαλμα της Αθηνάς που είχε φτιάξει ο Φειδίας: “Είναι θεός η Αθηνά, η κόρη του Δία; “, και σαν του είπαν “ναι”, “μα αυτή δεν είναι του Δία, είναι του Φειδία”, αποκρίθηκε. Και καθώς συμφωνούσαν, συμπέρανε: “άρα δεν είναι θεός”. Για την κουβέντα του αυτή προσήχθη ενώπιον του Αρείου Πάγου, όπου δεν αρνήθηκε ότι τα είπε, αλλά υποστήριξε ότι σωστά μίλησε: “γιατί πράγματι δεν είναι θεός, αλλά θεά, αφού μόνον οι άρρενες είναι θεοί”. Πλην όμως οι Αρεοπαγίτες τον διέταξαν να φύγει αμέσως από την πόλη. Τότε και ο Θεόδωρος τον ρώτησε κοροϊδευτικά: “Κι από πού το ξέρεις αυτό, Στίλπωνα; Μήπως της σήκωσες το φουστάνι και είδες; Ήταν αυτός στα αλήθεια θρασύτατος· ο Στίλπων δε υπέροχος” .


ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΜΕΓΑΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

                                           Megarian School - Wiki Article




Η μεγαρική φιλοσοφική σχολή, η οποία άκμασε τους 5ον  - 4ον έως τις αρχές του 3ου π.Χ. αιών.  ιδρύθηκε από τον Ευκλείδη τον Μεγαρέα, έναν από τους σημαντικούς μαθητές του Σωκράτη. Οι ηθικές διδασκαλίες του (αναγνωρίζοντας ένα μόνο καλό) προέρχονται από τον Σωκράτη. Καθώς το οποίο προφανώς σε συνδυασμό με το δόγμα της Ελεατικής φιλοσοφικής σχολής περί των: "Ενότητας", "Ηθικής" και "Λογικής" οδήγησε την συνέχειά της (μετά τον Ευκλείδη) σαν "Εριστική φιλοσοφική σχολή". 
Μερικοί, μάλιστα από τους διαδόχους του Ευκλείδη ανέπτυξαν τη φιλοσοφική λογική σε τέτοιο βαθμό ώστε φαίνεται πως συνεχίζουν σαν μία ξεχωριστή σχολή, γνωστή ως ‘’Διαλεκτική σχολή". Η εργασία της φιλοσοφία τους βέβαια στην "ανατρεπτική Λογική", την "υποθετική Λογική" αλλά και την "προτασιακή Λογική" έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της λογικής στην κλασική αρχαιότητα και στους Ελληνιστικούς χρόνους.
Αναφέρεται όμως ότι όλοι οι φιλόσοφοι της Μεγαρικής σχολής, δεχόντουσαν σαν αρχή τη ‘’Μορφή του Καλού’’ και ότι ‘’το καλό είναι ένα, αν και καλείται με πολλά ονόματα π.χ. μερικές φορές σοφία, κάποιες φορές Θεός, και μερικές φορές λόγος" και ότι "η αντίθεση με το καλό δεν έχει καμία υπόσταση στη πραγματικότητα."
Ο Ευκλείδης ήταν μαθητής του Σωκράτη, αλλά από πολλούς αρχαίους ιστορικούς αναφέρεται επίσης ως τον διάδοχο των Ελεατών , ως εκ τούτου, η φιλοσοφία του, θεωρήθηκε σαν μια συγχώνευση της Ελεατικής και της Σωκρατική σκέψης. Έτσι, φαίνεται ότι η ιδέα των Ελεατών, "ΤΟ ΕΝΑ" ταυτίστηκε απόλυτα με τη σωκρατική "ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ’’. Ενώ το αντίθετο του ΚΑΛΟΥ θεωρήθηκε από τον Ευκλείδη ως ανύπαρκτο. Ωστόσο, η έμφαση της σκέψης του, δεν είναι "σε είναι", αλλά προς το καλό, και η ιδέα πως ό,τι είναι αντίθετο με το καλό δεν υπάρχει, απορρέει από την κατανόηση της ενότητας του αγαθού.  Αυτό το θέμα είναι συνήθως Σωκρατική σκέψη. Τούτο που έχει σημασία είναι όμως η "καλή ηθική" και η θέληση του καλού πρόσωπου για να προσπαθήσει προς την κατεύθυνση αυτήν. 

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΙΧΘΥΑΣ





Ο φιλόσοφος Ιχθύας (περίπου 350 π.Χ. – 280 π.Χ.), υπήρξε μαθητής του Μεγαρέα φιλόσοφου Ευκλείδη. Ήταν γιός επίσης του Μεγαρέα αριστοκράτη Μετάλλου. Ώστε ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει για τον συγκεκριμένο φιλόσοφο ό,τι υπήρξε ‘’ἀνὴρ  γενναῖος’’. Ενώ, ο Τερτυλλιανός, αναφέρει πως ο Ιχθύας ήταν ηγέτης των ολιγαρχικών που ηγήθηκε κάποιας εξέγερσης στα Μέγαρα το 375 π.Χ.. Όλοι οι άλλοι συγγραφείς αναφέρουν πως διαδέχθηκε τον Ευκλείδη στη Μεγαρική φιλοσοφική σχολή και που παρέδωσε κατόπιν την αυτή θέση στον μαθητή του Στίλπωνα.
Ο Ιχθύας πιθανών και να ήταν ολιγαρχικός, άλλωστε ήταν ένα σύνηθες φαινόμενο της αρχαίας Ελλάδας, οι γόνοι των αριστοκρατικών οικογενειών να συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους παρακολουθώντας μαθήματα στις διάφορες φιλοσοφικές σχολές.
Ο Ηρακλείδης μας λέει πως ο Ιχθύας μαζί με τον φίλο και συμμαθητή του Θρασύμαχο τον Κορίνθιο, υπήρξαν οι κύριοι διδάσκαλοι του Στίλπωνα.
Γεγονός πάντως είναι πως ο φιλόσοφος Ιχθύας μπορεί να μην έφτασε τη διασημότητα του δασκάλου του Ευκλείδη είτε του Στίλπων, όμως έφτασε σε υψηλά φιλοσοφικά όρια της λογικής – γνωσιοθεωρητικής, σημαντικής αρχής της Μεγαρικής σχολής. Μάλιστα, ο Κλεινομάχος ο Θούριος (ο εγκυκλοπαιδιστής) αναφέρει πως ο Ιχθύας είναι ο πρώτος που έγραψε τα ‘’περὶ ἀξιωμάτων καὶ κατηγορημάτων καὶ τῶν τοιούτων’’ . Και ο Τηλεκλείδης τον μνημονεύει στην Δελφική Αμφικτυόνιδα, κατά τον Τετρυλλιανό.  
Ο Διογένης ο κυνικός, όπου είναι γνωστό ότι απεχθανόταν τους κλασικούς φιλοσόφους, απηύθυνε προς τον Ιχθύα φιλοσοφικό διάλογο!
Το ‘’ἀνὴρ  γενναῖος’’ του Λαέρτιου, θα πρέπει οπωσδήποτε να θεωρηθεί σαν ένας σπουδαίος πνευματικός τίτλος που απευθύνεται προς τον Μεγαρέα φιλόσοφο διότι η αναφορά που κάνει για τον Ιχθύα είναι γεμάτη θαυμασμό καθώς γράφει: ‘’Τῶν δ' ἀπ' Εὐκλείδου ἐστὶ καὶ Ἰχθύας Μετάλλου, ἀνὴρ γενναῖος, πρὸς ὃν καὶ Διογένης ὁ κυνικὸς διάλογον πεποίηται· Κλεινόμαχος θ' ὁ Θούριος, ὃς πρῶτος περὶ ἀξιωμάτων καὶ κατηγορημάτων καὶ τῶν τοιούτων συνέγραψε· καὶ Στίλπων ὁ Μεγαρεύς, διασημότατος φιλόσοφος, περὶ οὗ λεκτέον.’’ Δηλ. Των δια από του Ευκλείδη είναι και ο Ιχθύας ο γιός του Μετάλλου, άνδρας γενναίος, για αυτόν απηύθυνε φιλοσοφικό διάλογο και ο Διογένης ο κυνικός. Ο Κλεινομάχος ο Θούριος λέει πως είναι αυτός που έγραψε τα περὶ ἀξιωμάτων καὶ κατηγορημάτων καὶ τῶν τοιούτων. Και ο Στίλπων ο Μεγαρεύς, διασημότατος φιλόσοφος σε αυτόν μαθήτευσε.    


Βιβλιογραφία:
Διογένης Λαέρτιος. Βίοι φιλοσόφων/Β 11.Ευκλείδης.
Quintus Septimius Florens Tertullianus. ‘’Apologeticus’’.

Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2012

Η ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΝΙΚΑΡΕΤΗ




Η φιλόσοφος, μαθηματικός – γεωμέτρης, Νικαρέτη, ήταν Μεγαρίς. Έζησε περί τα τέλη του 4ου με αρχές 3ου αιων. π.Χ. και υπήρξε μαθήτρια της φιλοσοφικής Μεγαρικής Σχολής. Προερχόταν από σημαντικής καταγωγής γονείς και είχε πολύ υψηλή παιδεία για την εποχή της. Υπήρξε μαθήτρια του Μεγαρέα φιλόσοφου Στίλπωνα. Ενώ ο Αθηναίος Ονήτωρ(1) –εάν μπορεί βέβαια να εμπιστευτεί κάποιος τους λόγους αυτού-, αναφέρει πως: ο Στίλπων είχε και ερωτικές σχέσεις με την Νικαρέτη.
Η Νικαρέτη έγραψε πολλά έργα που έχουν χαθεί είτε έχουν καπηλευτει από άλλους. Σύμφωνα με τον Αργυρό (της βυζαντινής οικογένειας, 10ος αιων. μ.Χ.), ορισμένα θεωρήματα που περιέχονται στο πρώτο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλεί­δη, όπως τα: ‘’Παντός τριγώνου η μείζων πλευρά την μείζο­να γωνίαν υποτείνει’’ Δηλ. Σε κάθε τρίγωνο η μεγαλύτερη γωνία κείται απέναντι της μεγαλύτερης πλευράς. Και, ‘’Παντός Τριγώνου οι δυο γωνίαι δύο ορθών ελάσσονές εισί πάντη μεταλαμβανόμεναι’’  Δηλ. ‘’Σε κάθε τρίγωνο δύο γωνίες είναι μικρότερες των δυο ορθών με οποιοδήποτε τρόπο κι αν τις πάρουμε’’ οφείλονται στη Νικαρέτη.
Συνήθως στα αρχαία κείμενα αναφέρεται σαν Μεγαρίς μορφωμένη φιλόσοφος - εταίρα(2) με αριστοκρατική καταγωγή. Ωστόσο, η Νικαρέτη υπήρξε σπουδαία φιλόσοφος. Σε αυτήν μάλιστα οφείλεται η επαναδιατύπωση και η απόδειξη ολικού του γεωμετρικού θεωρήματος:  “Παντός τριγώνου μιας των πλευρών προσεκβλειθείσης, η εντός γωνία εκατέρας των εντός και απέναντι γωνιών μείζων έτσι ”.
Ο Ιωάννης Στοβαίος, που έζησε τον 5ο αιώνα μ.Χ., λανθασμένα αναφέρει τη Νικαρέτη, σαν Κορίνθια(3) εταίρα και φιλόσοφο! Και ο Γ. Ν. Χατζιδάκις ακλουθώντας την ίδια λάθος θεωρία (περί Κορίνθου) με τον Στοβαίο αναφέρει:  ‘’Στην Νικαρέτη οφείλεται η επαναδιατύπωσις και η απόδειξις του θεωρήματος κ.τ.λ.
Όμως, ο Αθηναίος που έζησε τρεις αιώνες νωρίτερα από τον Στοβαίο (τέλη 2ου αιώνα μ.Χ.) στο ΙΓ’ βιβλίο του (Δειπνοσοφιστών), αναφέρει και αποσαφηνίζει περί καταγωγής της τα εξής:  ‘’Νικαρέτη δἐ ἡ Μεγαρὶς οὐκ ἀγεννὴς ἦν ἑταίρα, ἀλλὰ καὶ γονέων... καὶ κατὰ παιδείαν ἐπέραστος ἦν, ἠκροᾶτο δὲ Στίλπωνος τοῦ φιλοσόφου.’’ Δηλ. ‘’Η Νικαρέτη από τα Μέγαρα ήταν όχι ασήμαντης καταγωγής εταίρα, αλλ’ και εξαιτίας των γονέων της […]και εξαιτίας της καλλιέργειας της ήταν περιζήτητη που παρακολουθούσε μαθήματα του φιλόσοφου Στίλπωνα.’’


  
Σημειώσεις:
(1). Ονήτωρ (4ος αι. π.Χ.). Αθηναίος πολίτης, ένας από τους επιτρόπους του ανήλικου Δημοσθένη. Διαχειρίστηκε ανέντιμα την πατρική περιουσία του Δημοσθένη και καταχράστηκε ένα μέρος της. Ο νεαρός Δημοσθένης εμφανίστηκε στο δικαστήριο και κατηγόρησε τον καταχραστή της πατρικής του περιουσίας (Δημ. Λόγος 30, Κατά Ονήτορος 1 και Λόγος 31, Κατά Ονήτορος 2).

(2). Ο όρος ‘’εταίρα’’ στην αρχαία Ελλάδα δεν είχε τους σημερινούς ηθικούς φραγμούς και φυσικά δεν ήταν πόρνες. Οι πόρνες (στην αρχαία Ελλάδα, όπως και σήμερα) πρόσφεραν δημόσια σεξουαλικές υπηρεσίες στο σύνολο του αντρικού πληθυσμού, ενώ η εταίρα ήταν μακροχρόνια ερωτική σύντροφος ενός ανδρός.  Οι εταίρες αποτελούσαν τις μοναδικές γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα, με εξαίρεση τις Σπαρτιάτισσες, που απολάμβαναν την ανεξαρτησία τους και μπορούσαν να διαθέτουν προσωπική περιουσία. Στο μπλοκ μας, θα βρείτε στο άρθρο:’’ Ναός Αφροδίτης Πράξης’’, και στην εξής ηλεκτρονική διεύθυνση http://tamegara.blogspot.gr/2012/11/blog-post.html
Περισσότερες πληροφορίες προς κατανόηση του θέματος.

(3). Στα αρχαία συγγράμματα, η καταγωγή της Φιλοσόφου Νικαρέτης παρουσιάζεται μόνο Μεγαρική. Πιθανών, ο Στοβαίος παρασυρόμενος από την εποχή του (καθώς τον 5ο αιώνα μ.Χ. τα Μέγαρα ήταν πλέον μια πολίχνη) της ‘’έδωσε’’ Κορίνθια καταγωγή, λόγω φυσικά και των περίφημων εταίρων που έζησαν στην Κόρινθο.

  
Βιβλιογραφία:
Πρόκλου. ‘’Σχόλια εις το πρώτον βιβλίο του Ευκλείδη’’ (διάφορες εκδόσεις)
Διογένη Λαέρτιου. ‘’Βίοι Φιλοσόφων’’ (διάφο­ρες έκδοσης)
Αθήναιου. ‘’Δειπνοσοφιστές’’. έκδοση Οξφόρδης 1935, βιβλία 14. τόμοι 7
Αθηναίος ‘’Δειπνοσοφιστών’’ ΙΓ’ (σελ. 202-203.). Εκδότης, Οδυσσέας Χατζόπουλος.

Ηλεκτρονικές πηγές:



Παρασκευή 7 Δεκεμβρίου 2012

ΑΓΥΙΕΥΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ.


                                                         Στήλη του Αγυιεύς Απόλλωνα.
                     Πηγή εικόνας: http://tab.ionio.gr/culture/activities/projects/epigraphs/viewer.php?id=011


Σε δύο σωζόμενα εδάφια, από τα Μεγαρικά, του αρχαίου ιστορικού Διευχίδα αναφέρεται ο τύπος λατρείας προς τον Αγυιεύς Απόλλωνα στη Μεγαρίδα χώρα.  
Με αυτό το προσωνύμιο, βρίσκουμε τον Απόλλωνα στην είσοδο της αρχαίας κατοικίας, ως προστάτη των οικιών προς την κάθε προερχόμενη αρνητική εισβολή από των δρόμων.
Για τούτο τοποθετούσαν μπροστά από τα κατώφλια των σπιτιών, αλλά κάποιες φορές και στις αυλές, μικρές κυλινδρικές λίθινες στήλες οι οποίες κατέληγαν σε αιχμηρή κορυφή.
Αυτές οι στήλες, συνήθως, αντιπροσώπευαν και ήταν αφιερωμένες στον Αγυιεύς Απόλλωνα. Ο τύπος του επωνύμου Αγυιεύς παράγεται από τη Δωρική λέξη: ‘’αγυιών’’ = δρόμοι. Και δεν θα πρέπει να ταυτίζονται με τις Ερμίες στήλες, που είχαν τον χαρακτήρα της δήλωσης των ορίων.
Ο Διευχίδας, στα σωζόμενα αποσπάσματα του, αφήνει να εννοηθεί ότι η λατρευτική άποψη αυτή γεννήθηκε στα Μέγαρα και ότι την υιοθέτησαν κατόπιν οι άλλες πόλεις –κράτη της Ελλάδας. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πια είναι η αλήθεια διότι δεν υπάρχει κάποια άλλη μαρτυρία στα αρχαία συγγράμματα ώστε να συμφωνεί με την συγκεκριμένη ιδέα του Μεγαρέα ιστορικού.
Η πανάρχαια βέβαια Μεγαρική παράδοση, που έφθασε ως εμάς, αναφέρει για την πέτρα που ηχούσε μουσική από την στιγμή που ακούμπησε ο Απόλλωνας εκεί την λύρα του για να βοηθήσει τον Αλκάθοο να κατασκευάσει τα τείχη της πόλης. Ώστε εντυπωσιασμένος την αναφέρει και ο Παυσανίας:  ‘’Κοντά στην εστία υπάρχει πέτρα, όπου λένε ότι ακούμπησε την κιθάρα του ο Απόλλωνας, για να βοηθήσει τον Αλκάθου στην οικοδόμηση των τειχών[…]’’ (Παυσ. Α’  42, 2).
Ο Διευχίδας στην συνεχίσει της ιστόρησή του για τον Αγυιεύς Απόλλωνα καταθέτει το πως οι Ίωνες – Αθηναίοι, υιοθέτησαν αυτήν την λατρεία: […]έστι δε ίδιον Δωριέων[…]είεν δ’ αν παρ’ Αττικοίς λεγόμενοι Αγυιείς οι προ των οικιών βωμοί, ως Σοφοκλής μεταγών τά Αθηναίων έθη[…].
Και κατά τον Αισχύλο, Αγυιεύς σημαίνει: "ο εποπτεύων στράτες και δρόμους "
Μάλιστα, ο Απόλλων Αγυιεύς συνδέεται με τη λατρεία του ομώνυμου  θεού στις Μεγαρικές και Κορινθιακές αποικίες.
Έτσι, οι Δωριείς προστάτευαν τα σπίτια τους και είναι μάλιστα, πολύ χαρακτηριστικό το απόσπασμα του Διευχίδα:  ‘’[…] εἰς Ἀγυιεὺς δέ ἐστι κίων εἰς ὀξὺ λήγων, ὃν ἱστᾶσι πρὸ τῶν θυρῶν.  Ἰδίους δὲ εἶναί φασιν αὐτοὺς Ἀπόλλωνος[…]’’ Δηλαδή, ότι κάθε Αγυιεύς που βρίσκεται προ των θυρών εστί (φύλακας –προστάτης) σκύλος κι είναι αυτός ο Απόλλωνας.
Ο Αγυιεύς Απόλλωνας επίσης λατρευόταν στην Κόρινθο, στις Αχαρνές της Αττικής, στο Άργος και ιδίως στην Τεγέα, όπου υπήρχαν τέσσερα αγάλματά του, ένα για κάθε φυλή. Ενώ στην Αττική (?) βρέθηκε μια πλάκα η οποία ανήκε στον βωμό του Αγυιέως Απόλλωνος και παρουσιάζει τον Απόλλωνα να κρατάει τη λύρα και να στηρίζεται σε κορμό δέντρου.



Σημείωση:
Τα αποσπάσματα του Διευχίδα προέρχονται από το βιβλίο ‘’Αριστοφάνης Κωμωδίες’’  
Aristophanēs: Aristophanis Comœdiæ, Τόμος 4,Μέρος 2
Και την ηλεκτρονική διεύθυνση:



Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου 2012

ΚΩΜΗ ΣΑΙΣΑΡΙΑ = ΕΛΕΥΣΙΝΑ. (Τελευταίο)


                   Τα σύνορα της Μεγαρίδας χώρας επί Μινωικής εποχής, Μυκηναϊκής περιόδου έως και την Γεωμετρική περίοδο.

Η Μεγαρική κώμη Σαισαρία λειτούργησε σχεδόν όλους τους αιώνες της ύπαρξής της σαν περιφερειακό αγροτικό κέντρο περισυλλογής των καρπών του Ράριου/Θριάσιου πεδίου (1900 – 700 π.Χ.). Και διοικητικά άνηκε πάντα στα Μέγαρα.
Την Μινωική εποχή (Χαλκοκρατία) εκεί υπήρξαν μόνο ελάχιστα οικήματα, αποθήκες και καταλύματα, πιθανών, των ανθρώπων που ασχολούνταν με τη μεταφόρτωση των αγροτικών προϊόντων προς το κεντρικό ανάκτορο των Μεγάρων.
Την Μυκηναϊκή περίοδο επάνω στα οικήματα χτίζεται είτε διαμορφώνεται έτσι το περιφερειακό μέγαρο του βασιλιά που και πάλι ανήκει διοικητικά στο κεντρικό των Μεγάρων (ίσως πρώτος βασιλιάς να ήταν ο Διοκλής). Την ίδια περίοδο τοποθετείτε ο βωμός στο ανάκτορο προς την λατρεία της αγροτικής θεάς Σαισαρίας ή Σαισάρας.
Αν δεχτούμε σαν τα σπάργανα μιας αληθινής ιστορίας, τους Αθηναϊκούς μύθους; Τότε θα πρέπει να δεχτούμε ότι από εκείνη την περίοδο γινόντουσαν επεκτατικές πολεμικές επιθέσεις του κεντρικού ανακτόρου των Αθηναίων για την κατάκτηση της εύφορης πεδιάδας του Ράριου. Άλλωστε και το πανάρχαιο τείχος του Δέματος αυτό φανερώνει. Κάτι βέβαια που επιβεβαιώνει και ο Παυσανίας αναφέροντας: ‘’Λένε πως οι Ρειτοί είναι αφιερωμένοι στη Δήμητρα και στην Κόρη. Μόνον οι ιερείς επιτρέπεται να ψαρεύουν εκεί. Απ' ό,τι ξέρω εκεί βρίσκονταν στην αρχαιότητα τα σύνορα Αθήνας και Ελευσίνας.’’ (Παυσ. Α΄38, 1)
Τα όνομα της Σαισαρίας σαν "Ελευσίνα", καθώς αναφέρει ο Παυσανίας, ολοκάθαρα φανερώνει πόσο είχε εισχωρήσει στις συνειδήσεις του αρχαίου κόσμου αυτή η άποψη της ονομασία για την Μεγαρική κώμη. Διότι στα αρχαία κείμενα η λέξη Ελευσίς δεν υπάρχει παρά μόνο σε συνάρτηση με τη θεά Δήμητρα ή τα Ελευσίνια μυστήρια!
 Επανερχόμαστε όμως πάλι στην ιστόρηση της κώμης Σαισαρίας. Τους σκοτεινούς αιώνες (1050 – 800 π.Χ.) φαίνεται να ανασυγκροτείτε η Μεγαρική κώμη Σαισαρία κατά τα Δωρικά πλέον πρότυπα και το περιφερειακό Μυκηναϊκό ανάκτορο να μετατρέπεται σε ιερό όπου εκεί λατρευόντουσαν δυο τοπικές θεότητες. Ήταν σαφέστατα αγροτικές τοπικές τελετές προς δύο θεές, καθώς ο Παμφώς και ο Όμηρος τις αποκαλούν Διογένεια, και είχαν τα εξής ονόματα: Παμμερόπη και Σαισάρα. Μέσα δε στο ιερό (όπως ήταν φυσικό) υπήρξε και ναός της Δήμητρας, δίχως όμως, να ‘’επισκιάζει’’ την τοπική λατρεία των θεαίνων που το ιερό ήταν αφιερωμένο σε αυτές. Ουσιαστικά εκεί δεν λατρευόταν η Δήμητρα και η Περσεφόνη από την αρχή. Τα μυστήρια και η λατρεία της Δήμητρας ξεκίνησαν και γινόντουσαν με όλη την μυστηριακή υπόστασή τους στη πόλη των Μεγάρων.    
Ως ακολούθως, φαίνεται πως στη γεωμετρική περίοδο τη θέση του ανακτόρου καταλαμβάνει ο χώρος του ιερού προς τις δύο θεότητες και δυτικά του λόφου, κατά μήκος της αρχαίας οδού προς τα Μέγαρα αρχαιολογικά φανερώνεται η ύπαρξη των ιδιωτικών οικιών της Μεγαρικής κώμης Σαισαρίας.
Την ίδια εποχή, περί τα μέσα του 7ου αι. π.Χ., η λατρεία των θεαίνων, μετά από την κατοχή των Αθηναίων, από μια αγροτική τοπική Μεγαρική εορτή που ήταν, μετατρέπεται (με την συνέργεια των ιερέων) σε ιερό και λατρευτικό χώρο όπου αποκτά ένα πανελλήνιο χαρακτήρα στο πρόσωπο της Δήμητρας και της κόρης.
Στα χρόνια του Σόλωνα (αρχές 6ου αι. π.Χ.) η Σαισαρία προσαρτάται οριστικά στην Αθήνα και τα Ελευσίνια Μυστήρια καθιερώνονται ως αθηναϊκή εορτή. Ενώ την εποχή του Πεισίστρατου (550-510 π.Χ.) το ιερό και τα διάφορα άλλα λατρευτικά οικήματα, δυτικά του λόφου, περιβάλλονται από ισχυρό τείχος με πύργους.
Την τελευταία δεκαετία του 6ου αι. π.χ. με τη δημοκρατική μεταρρύθμιση του Κλεισθένη (508-504 π.χ.) και τη διοικητική διαίρεση της πόλεως-κράτους των Αθηνών σε δέκα φυλές, η Ελευσίνα εντάσσεται στην Ιπποθοωντίδα και αποτελεί έκτοτε έναν από τους δήμους της φυλής αυτής.

                                                               Τέλος

Σημείωση της αρθρογράφου:
Δεν αναρτήθηκε βιβλιογραφία στη μελέτη για την Μεγαρική κώμη Σαισαρία (Ελευσίνα) διότι δεν χρειάζεται να υποστηριχτεί με βιβλιογραφία η αλήθεια που είναι σαφέστατα ηλίου φαεινότερη. Κάθε αρχαίο κείμενο που αναφέρεται στα Ελευσίνια μυστήρια, αποδεικνύει την αλήθεια. Αλλά και τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή μαρτυρούν την αληθινή ιστόρηση της κώμης αυτής.   


Τετάρτη 5 Δεκεμβρίου 2012

ΚΩΜΗ ΣΑΙΣΑΡΙΑ = ΕΛΕΥΣΙΝΑ. (Μέρος 2ον )



Αυτή η εικόνα του προπλάσματος δείχνει ποια ήταν η ‘’πόλη’’ της Ελευσίνας!
Πρόπλασμα του ιερού της Δήμητρος στην Ελευσίνα επάνω στο περιφερειακό, του κεντρικού ανακτόρου των Μεγάρων, Μυκηναϊκό ανάκτορο (που στην εποχή των Δωριέων ήταν μια αγροτική Μεγαρική κώμη ), με τον πεισιστράτειο οχυρωματικό περίβολο και το Τελεστήριον. 




Από τους πρώτους στοίχους του ομηρικού ύμνου για τη Δήμητρα, είδαμε ότι το Νύσιο πεδίο που αναφέρεται πως από εκεί αρπάχτηκε η Περσεφόνη, μπορεί κάλλιστα να λογιστεί ότι ήταν ο τόπος της μικρής παράλιας πεδιάδας των Μεγάρων. Μάλιστα σε πλήρη συσχετισμό με την αναφορά του Παυσανία για την Ανακληθρίδα πέτρα, κοντά στο πρυτανείο τις Νίσας (παλαιότερη ονομασία της πόλις των Μεγάρων), να ενισχύει περισσότερο την άποψη τούτη.   
‘’[…)Κοντά στο πρυτανείο υπάρχει πέτρα, που την αποκαλούν  Ανακληθρίδα, επειδή —αν το πιστεύει κανείς— η Δήμητρα, περιπλανώμενη αναζητώντας την κόρη της, την κάλεσε επανειλημμένα με θρήνους[...] Οι γυναίκες των Μεγάρων επαναλαμβάνουν ακόμη και σήμερα τούτη την τελετή, που αναβιώνει το περιστατικό αυτό.’’ (Παυσ. Α’ 43,2)
Την πανάρχαια δεδομένη αγροτική λατρεία της θεάς Δήμητρας στα Μέγαρα, κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει.
Όμως, επί 6 αιώνες, η Σαισαρία, υπό κατοχή και με διαμορφωμένα έτσι τα μυστήρια της Έλευσις της θεάς, από τους Αθηναίους. Συνεπώς ολοκάθαρα φανερώνεται πως είχε τόσο πολύ καθιερωθεί αυτός ο μύθος, με τις κόρες του Κελεού, στη συνείδηση των αρχαίων. Καθώς έλεγε ότι συνάντησαν την Δήμητρα στο Άνθιο πηγάδι (έξω από την Σαισαρία στον αρχαίο δρόμο προς τα Μέγαρα), ώστε λογικά ο Παυσανίας αναρωτιόταν ‘’αν  το  πιστεύει κανείς’’;
Αλλά μαζί με την καταγεγραμμένη αμφιβολία του (διότι ο μύθος των: Παμφώ – Όμηρου, ήθελε τη Δήμητρα να παρουσιάζετε στο Άνθιο πηγάδι), αναφέρει ο Παυσανίας κι ένα σημαντικότατο στοιχείο για το πώς οι Αθηναίοι ‘’πείραξαν’’ τους  ομηρικούς ύμνους! Δηλαδή, η αμφιβολία του Παυσανία εκπηγάζει από τον ύμνο ενός μυθικού ποιητή του Αθηναίου Πάμφω (1). Διότι ο Πάμφως ήταν που παρουσίασε πρώτος σε στοίχο του τη Δήμητρα να κάθεται σ' αυτό το πηγάδι με μορφή γριάς, μετά την αρπαγή της κόρης της.’’ (Παυσ. Α΄39, 1)
Έτσι συνάγουμε το εξής συμπέρασμα: Οι αναφορές των αρχαίων αλλά και των σύγχρονων μελετητών για τον Παμφώ προέρχονται από τους μύθους. Ώστε πολλοί είναι εκείνοι που αναρωτιούνται εάν ο Παμφώς ήταν υπαρκτό πρόσωπο ή ‘’κατασκεύασμα’’ των Αθηναίων για να αιτιολογήσουν την αρπαγή του Ράριου/Θριάσιου πεδίου και της μικρής κώμης Σαισαρίας(2) από τους Μεγαρείς.   
   
Συνεχίζεται…

Σημειώσεις:

(1) Ο Πάμφως ο Αθηναίος, ήταν αρχαίος Έλληνας ποιητής λέγεται ότι ήταν νεότερος του Ωλήνα και πολύ προγενέστερος του Όμηρου συνεπώς θεωρείται σαν ένα μυθικό πρόσωπο. Ο Πάμφως αναφέρουν πως έγραψε κυρίως θρησκευτικούς ύμνους προς τη Δήμητρα που προοριζόταν για τα Ελευσίνια μυστήρια. Όμως ορισμένα αποσπάσματα που αναφέρονται ως προερχόμενα από τα ποιήματα του Πάμφου, θεωρεί ο Μάας ότι ανάγονται στην ελληνιστική εποχή. (Πάπυρος Λαρούς Μπριττάνικα τ. 48ος, σ. 48)

(2) Πουθενά στην αρχαιότητα και ακόμα από τα πρώτα κείμενα της Ελληνικής γραφής, δεν αναφέρεται η Ελευσίνα σαν πόλη και επιπλέον να διατηρεί στρατό! Είτε, κοντά στο Μυκηναϊκό ανάκτορο (που κατόπιν εκτελούνταν τα Ελευσίνια μυστήρια), να βρίσκεται κάποια πόλις όπως ήταν (Δελφοί, Ολυμπία, Δήλος) ώστε να δικαιολογεί και τον άλλο μύθο των Αθηναίων, για τον πόλεμο ανάμεσα Ελευσίνιων και Αθηναίων. Που εμπλέκεται στα Ελευσίνια μυστήρια.
‘’Στη μάχη Ελευσίνιων και Αθηναίων σκοτώθηκε ο Ερεχθέας, ο βασιλιάς της Αθήνας, και ο Ιμμάραδος, γιος του Ευμόλπου. Ο πόλεμος έληξε και ορίστηκε συμφωνία οι Ελευσίνιοι να είναι στο εξής υπήκοοι της Αθήνας, αλλά να τελούν αυτοί τα Ελευσίνια μυστήρια[...]’’ (Παυσ. Α΄38, 3)
Ως ακολούθως, όσο κι αν ψάξει ο κάθε ιστορικός μελετητής είτε αρχαιολόγος,δεν θα μπορέσει να ανακαλύψει καμία ανεπτυγμένη πόλη στη περιοχή, παρά μόνο ελάχιστες ιδιωτικές κατοικίες μέσα στα όρια του αρχικού Μυκηναϊκού ανακτόρου, έως και την περίοδο που η Σαισαρία ήταν μια αγροτική κώμη των Μεγάρων ( ; - 650 π.Χ.).
Άλλωστε, και ο Παυσανίας (το δεύτερο μισό του 2ου μ.Χ. αιώνα που πέρασε από την περιοχή) δεν κάνει αναφορά σε κάποια πόλη με το όνομα Ελευσίνα!  Παρά προσπερνά τα τείχη που έφτιαξαν οι Αθηναίοι γύρω από το Μυκηναϊκό ανάκτορο όπου περιέκλειαν τους χώρους των μυστηρίων γράφοντας:  ‘’[…]Όνειρο μου απαγόρεψε να περιγράψω όσα υπάρχουν μέσα από το τείχος του ιερού. Και είναι φανερό ότι οι αμύητοι δεν πρέπει να πληροφορούνται για όσα απαγορεύεται να δουν[…]’’ (Παυσ. Α΄38, 7)
Αναφέρεται πάλι ό,τι ο δραματικός ποιητής ο Αισχύλος γεννήθηκε στην Ελευσίνα το 525 π.Χ., αφήνοντας μια αόριστη άποψη πως γεννήθηκε στην ‘’πόλη’’ Ελευσίνα. Πόσο λάθος όμως είναι τούτη η εντύπωση!  Ο Αισχύλος ήταν γόνος του ευγενούς Ίωνα γαιοκτήμονα Ευφορίωνα, από το γένος των Αθηναίων Κοδριδών. Δηλαδή, οι Κορδίδες ήταν οι απευθείας απόγονοι του Αθηναίου μυθικού βασιλιά Κόρδου.  Έτσι, όταν γεννήθηκε ο Αισχύλος (στο τσιφλίκι , θα τολμήσω να γράψω, προς κατανόηση των αναγνωστών), δεν γεννήθηκε στην ανύπαρκτη πόλη της Ελευσίνας αλλά κάπου εκεί κοντά στα κτήματα του πατέρα του. Και που τα είχαν καταλάβει οι Αθηναίοι, μετά από μακροχρόνιους πολέμους, από τους Μεγαρείς.  
   

Δευτέρα 3 Δεκεμβρίου 2012

ΚΩΜΗ ΣΑΙΣΑΡΙΑ = ΕΛΕΥΣΙΝΑ. (Μέρος 1ον )


Αρχαία ελληνική στήλη με την Δήμητρα να έχει τυλιγμένα φίδια στα χέρια της και να κρατά δημητριακούς καρπούς.
Πηγή εικόνας: http://ellinikiglossa-lexarithmoi.blogspot.gr/2010/09/blog-post_21.html





Ο Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς, στο λεξικό του αναφέρει ότι: ‘’τα πανάρχαια χρόνια η Ελευσίνα είχε το όνομα της προστάτισσας της, Σαισαρίας’’.
Σαιράρα είτε Σαισαρία, πολύ πιθανών να ήταν μια θεότητα που ο βασιλιάς του περιφερειακού Μυκηναϊκού ανακτόρου, όπου διοικητικά άνηκε στο κεντρικό των Μεγάρων, διατηρούσε βωμό στην αυλή του ανακτόρου και λατρευτικά τιμούσε με ανάλογες γιορτές. Ώστε έτσι, με την πάροδο του χρόνου ο μικρός παράλιος λόφος που βρισκόταν το αυτό ανάκτορο να ονομάστηκε Σαισαρία.
Την εποχή των Δωριέων το ανάκτορο της Σαισαρίας, είναι λογικό, να μετατράπηκε σε ναό της θεάς Δήμητρας. Καθώς το ίδιο συνέβηκε στα Μυκηναϊκά ανάκτορα της Μεγαρίδας, αλλά και ανά την Ελλάδα όπου κάποια από αυτά αφιερώθηκαν σε διάφορες θεότητες των ολύμπιων θεών. Και, ίσως, ο μυθικός Κελεός να σχετίζεται με κάποιον από τους τελευταίους Μυκηναίους βασιλιάδες της Σαισαρίας ώστε, ως εξής να συγχωνεύτηκε στους κατοπινούς Δωρικούς μύθους για τη Δήμητρα.
Η Σαισαρία τους πρώτους τέσσερις Δωρικούς αιώνες (περίπου 1050 -650 π.Χ.), παρέμενε μια Μεγαρική κώμη που με τον ναό της εξυπηρετούσε μόνο τις θρησκευτικές ανάγκες των εκεί κατοίκων. Και φυσικά δεν διέθετε τίποτα περισσότερα είτε ξεχωριστά απ’ ότι ήταν είτε είχαν τα αγροτικά Μεγαρικά μυστήρια. Δηλαδή, από όσα εκείνα που τους κατοπινούς αιώνες οι Αθηναίοι διαμόρφωσαν.
Η λατρεία της Δήμητρας σε όλη την Μεγαρίδα χώρα είχε ένα έντονο αγροτικό μυστηριακό χαρακτήρα με  αποκορυφωματικό κέντρο λατρείας το ιερό σπήλαιο στα Μέγαρα. Άλλωστε, ο Ομηρικός ύμνος προς την Δήμητρα, από την αρχή φανερώνεται ότι διαδραματίζεται εξελίσσοντας την μυθολογική του ροή στη σημερινή παραλία (Βαρέα) των Μεγάρων.
Και για τους στοχαστικούς φίλους, ας δούμε πως αρχίζει ο ύμνος:  
‘’Τη Δήμητρα τη σεβαστή καλλίκομη θεάν αρχίζω να εξυμνώ,
αυτήν και τη λυγεροπόδαρη τη θυγατέρα της ο Αϊδωνεύς
την άρπαξε[…] όταν μακριά από την χρυσοδρέπανη λαμπρόκαρπη τη Δήμητρα
έπαιζε με του Ωκεανού τις κόρες τις ορθόστηθες, δρέποντας ρόδα, κρόκους και άνθη
[…] και νάρκισσο που ως δόλωμα τον βλάστησε για το κορίτσι[…]και  σύμπασα η γη και το αλμυρό κύμα της θάλασσας.
Κι έκθαμβη αυτή τα δυο της χέρια τ’ άπλωσε το πάγκαλο άθυρμα να πιάσει, κι άνοιξε η γη τότε η πλατύδρομη στον Νύσιο όρμησε το πεδίον ο πολυδέγμων άρχοντας […]
Κι αφού την άρπαξε άθελά της… ‘’
Και ας δούμε με προσοχή τι λένε αυτοί οι πρώτοι στοίχοι.  
‘’Εξυμνώ τη Δήμητρα και την κόρη της που ο Αϊδωνεύς την άρπαξε όταν η κόρη έπαιζε με τις θυγατέρες του Ωκεανού μαζεύοντας άνθη της ακτής. Ώσπου η κόρη είδε έναν νάρκισσο και απλώνοντας τα χέρια της να τον πιάσει, τότε άνοιξε η γη στο Νύσιο πεδίο την άρπαξε άθελά της.’’
Δηλαδή, η Περσεφόνη έπαιζε κοντά στη θάλασσα (εύκολα αυτό το συμπέρασμα το συνάγουμε από τα λουλούδια που αναφέρει ο ύμνος(*), αλλά και από τις κόρες/κύματα του Ωκεανού). Όμως εκείνο, το αδιαφιλονίκητο όπου σαφέστατα δηλώνει την περιοχή είναι η αναφορά του Νύσιου πεδίου.  Όλοι βέβαια οι μελετητές και οι ιστορικοί που ασχολούνται με την πανάρχαια ιστορία της Ελλάδας, γνωρίζουν ότι τόσο τα αρχαία Μέγαρα αλλά παράλληλα και το επίνειό τους, στο Σαρωνικό κόλπο, λεγόντουσαν αντίστοιχα: Νίσα τα Μέγαρα και Νισαία το επίνειό της!  

Συνεχίζεται...  

Σημείωση:
Το λουλούδι νάρκισσος με τα κατά τόπους ελληνικά ονόματά του όπως: ζαμπάκι, τσαμπάκι, μανουσάκι ή βούτσινο καθώς απαντάται σε πολλές ποικιλίες. Είναι ο κατ΄ εξοχήν Νάρκισσος των αρχαίων Ελλήνων από το οποίο και κατασκεύαζαν το ‘’ναρκίσσινο μύρο’’. Τούτο το είδος φθάνει σε ύψος τα 40 εκατοστά ο δε ανθοφόρος κλώνος του φέρει δέσμη 8-10 άνθη λευκά με το ανώτερο σημείο της στεφάνης κιτρινωπό. Τακτικά δε φυτρώνει στο λόφο της Νισαίας αλλά και στη γύρω περιοχή της παραλίας των Μεγάρων.

Παρασκευή 30 Νοεμβρίου 2012

ΥΠΟ ΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ.



Η Μακεδονική κυριαρχία υπό του Μέγα Αλεξάνδρου.
Πηγή εικόνας: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:MacedonEmpire.jpg 


Η πόλις – κράτος των Μεγάρων μαζί με την Κέρκυρα, την Κόρινθο, το Κοινό της Ακαρνανίας, την Αθήνα, το Κοινό της Αχαΐας, το Κοινό της Εύβοιας και το Κοινό των Βοιωτών στις 2 Αυγούστου του 338 π.Χ., αντιτάχτηκαν απέναντι των Μακεδόνων, στη Χαιρώνεια, βλέποντας τα σχέδια επεκτατισμού τούτων προς τη Νότια Ελλάδα.
Η πολεμική σύγκρουση ήταν σκληρή και για τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Καθώς η συγκεκριμένη μάχη χαρακτηρίστηκε από ιδιαίτερη σκληρότητα και ανδρεία για τους δυο στρατούς. Ύστερα από την πάροδο αρκετού χρόνου στην πεδιάδα της Χαιρώνειας, η νίκη άρχισε να γέρνει προς το μακεδονικό στρατόπεδο χάρη στη σπουδαία τακτική που εφάρμοσε ο Φίλιππος Β’ .       
Έτσι, ο Φίλιππος Β’ κατόρθωσε μετά από πολλά έτη αιματηρών εκστρατειών και έντονων διπλωματικών διαβουλεύσεων να καθυποτάξει και τους τελευταίους πυλώνες αντίστασης στα σχέδια του για επικράτηση στον ελλαδικό χώρο. Η νικηφόρα μάχη του Μακεδονικού στρατού, στη Χαιρώνεια το 338 π.Χ., σηματοδοτεί ουσιαστικά την αφετηρία της μακεδονικής κυριαρχίας στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας για σχεδόν έναν αιώνα.
Εκείνη την εποχή, το κράτος των Μεγάρων, είχε αρχίσει να ανασυντάσσεται μετά τις ‘’βιβλικές’’ καταστροφές που υπέστη από την πόλη –κράτος της Αθήνας κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Όπως πολύ παραστατικά αναφέρει ο Παυσανίας:  ’’ … γιατί άρχισε ο πόλεμος των Πελοποννησίων κατά των Αθηναίων, κατά τον οποίο κάθε χρόνο οι. Αθηναίοι ρήμαζαν με στόλο και στρατό τη χώρα των Μεγαρέων και τα δημόσια κτίρια κατέστρεψαν και τους ίδιους έφεραν στο έσχατο σημείο φτώχειας…’’(Παυσ. Α’ 40, 4). 
Όμως, η Μεγαρίδα είχε σχετικά επανέλθει και πάλι σε κάποια κοινωνικοοικονομική άνθιση ώστε η φιλοσοφική ''Διαλεκτική Σχολή'', που είχε ιδρύσει ο Μεγαρέας μαθητής του Σωκράτη, Ευκλείδης, να έχει μια ακμάζουσα δυναμική στον τότε γνωστό κόσμο.
Την περίοδο του πολέμου της Χαιρώνειας στη διεύθυνση της Μεγαρικής σχολής ήταν ο φιλόσοφος Στίλπων(1). Ο Στίλπων που ήταν και δεινός ρήτορας θα πρέπει να έπεισε συνεπώς τους Μεγαρείς να υποταχθούν στη κυριαρχία των Μακεδόνων. Έτσι, οι Μεγαρείς έκαναν Πρώτο Πολίτη της χώρας τους, τον Μέγα Αλέξανδρο, γιό του Φίλλιπου Β’ και Κύριο των Μεγάρων, τον Πτολεμαίο τον επικαλούμενο ‘’Σωτήρ’’.  Οπού καθώς φαίνεται, οι δύο αυτοί Άντρες, έτρεφαν μεγάλη εκτίμηση στις φιλοσοφικές απόψεις του Στίλπωνα και τιμή στη χώρα των Μεγαρέων.
Οι Μεγαρείς, κάτω από την Μακεδονική κυριαρχία του Πτολεμαίου είδαν το κράτος τους να αποκτά την παλαιά του αίγλη. Είναι επομένως, πολύ λογικό το επακόλουθο, Μεγαρείς στρατιώτες να ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο στην μεγάλη εκστρατεία του προς τη Ανατολή.  
Όμως, η Μεγαρίδα που γνώρισε μια ακμαία πολιτιστική και κοινωνικοοικονομική άνθιση την εποχή των Μακεδόνων. Βρέθηκε και πάλι σε δεινή θέση, ανάμεσα στα πυρά των πολεμικών συρράξεων των διαδόχων του Αλεξάνδρου. Ώστε με την κατάληψη της χώρας από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή, να ισοπεδώνει κυριολεκτικά τα Μέγαρα το 295π.Χ. (Πλούταρχος, ‘’Βίοι Παράλληλοι: Δημήτριος’’). 
Έκτοτε, καθώς αναφέρει ο Πολύβιος: Ο Δημήτριος ο Πολιορκητής και οι απόγονοί του, τοποθετώντας φρουρές ή τυράννους, δεν άφησαν σχεδόν καμία ελληνική πόλη ουσιαστικά ελεύθερη και αυτόνομη. Έτσι, μέσα σε αυτό το τυραννικό ρευστό καθεστώς αντιμετώπισαν οι Έλληνες νικηφόρα την κάθοδο προς την Ελλάδα του στρατού των Γαλάτων το 279 π.Χ. (2) με κάποιες συμμαχίες ελληνικών πόλεων που είχαν γίνει. Αλλά, τελικά υποτάχθηκαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (197 – 146 π.Χ.). Όπου και πάλι η Μεγαρίδα χώρα ισοπεδώνεται...


Σημειώσεις:
(1)  Ο Στίλπων ήταν ένας σημαντικός Έλληνας φιλόσοφος, που γεννήθηκε στα Μέγαρα το 360 π.Χ.  Όπως αναφέρει ο Ηρακλείδης: ‘’Τόσο πολύ τους ξεπέρα­σε όλους στην επινοητικότητα και τη φιλοσοφία, ώστε λίγο έλειψε να στρέψει όλη η Ελλάδα σ´ αυτόν την προσοχή της και να μεγαρίσει.’’   
Για τον Στίλπων, ο Φίλιππος ο Μεγαρικός αναφέρει επί λέξει τα εξής: ‘’Από τον Θεόφραστο απέσπασε τον Μητρόδωρο τον θεωρητικό και τον Τιμαγόρα από τη Γέλα. Από τον Αριστοτέλη τον Κυρηναϊκό, τον Κλείταρχο και τον Σιμμία. Από τους διαλεκτικούς, απέσπασε τον Παιώνειο από τον Αριστείδη, ενώ τον Δίφιλο τον Βοσποριανό του Ευφάντου και τον Μύρμηκα του Εξαινέτου, που πήγαν για να τον αντικρούσουν, τους έκανε φανατικούς οπαδούς του’’.
Αδιαφιλονίκητα ήταν μία μεγάλη φιλοσοφική μορφή της εποχής του.

(2)Οι Μεγαρείς με αρχηγό τον Μεγαρέα πολέμαρχο Ιππόνικο, βρέθηκαν ενεργεί στις μάχες με τους υπόλοιπους Έλληνες κατά την κάθοδο των Γαλάτων.