ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ (Μέρος 1ον )

Ο Ευκλείδης γεννήθηκε στα Μέγαρα από αριστοκρατική οικογένεια γύρω στα 450 π.Χ. Υπήρξε μαθητής του Σωκράτη, ένας από εκείνους τους αγαπημένους, και μάλιστα ήταν ένας από τους ελάχιστους που παραβρισκόταν τη στιγμή του θανάτου του. Μετά τον θάνατο του Σωκράτη επέστρεψε στα Μέγαρα και ίδρυσε τη γνωστή φιλοσοφική Μεγαρική σχολή.

Είναι σημαντικό να τεθεί υπόψη του αναγνώστη ό,τι επί την εποχή του Ευκλείδη η Μεγαρική σχολή  δεν είχε κανένα από τα φιλοσοφικά ‘’επώνυμα’’ που τις απέδωσαν τα κατοπινά χρόνια (όπως ‘’Διαλεκτική’’ είτε ’’Εριστική’’). Ετούτες οι φιλοσοφικές αποκλείσεις παρουσιάστηκαν καθώς διασπάστηκε η αρχική σκέψη από τους επόμενους προϊστάμενους της σχολής.

Μέχρι τον Μεσαίωνα, ο Ευκλείδης ο Μεγαρικός ήταν το ίδιο πρόσωπο με τον ‘’παντελώς άγνωστο’’ μαθηματικό που αργότερα εμφανίστηκε και που ονομάσθηκε ‘’Αλεξανδρινός’’. Όπου όμως, δίχως να υπάρχουν κάπου, έστω και κάποια ελλιπή βιογραφικά στοιχεία αυτού. Οι μετέπειτα ερευνητές (όχι βέβαια όλοι), είπαν πως ήταν λανθασμένη μια τέτοια ταύτιση και διαχώρισαν σε δύο πρόσωπα τον Ευκλείδη και με χρονική διαφορά, έναν αιώνα. Δηλαδή, άλλος είναι (για αυτούς) ο Ευκλείδης ο Μεγαρικός φιλόσοφος και άλλος ο Ευκλείδης ο μαθηματικός!

Τούτη όμως, την διαχώριση είναι άγνωστο τι την προκάλεσε…Εφ όσων, η αρχαία γραμματεία και τα υπάρχοντα στοιχεία δεν επαρκούν ώστε να θεμελιώσουν ένα ξεχωριστό και διαφορετικό πρόσωπο από εκείνου του μοναδικού Μεγαρέα φιλοσόφου. Μόνο οι Άραβες όπου θέλοντας να οικειοποιήσουν τα ‘’Στοιχεία’’ έγραψαν πως: ο Ευκλείδης που είχε συγκεντρώσει όλα τα προγενέστερα θεωρήματα της γεωμετρίας και κατά κύρια θέση από τον Θέων, ήταν από την Ταρσό…

Ο Πρόκλος ο Διάδοχος (412-485μ.Χ.), που υπήρξε νεοπλατωνικός φιλόσοφος και προϊστάμενος της νεοπλατωνικής σχολής επί 30 χρόνια, στο έργο του:  ‘’Τὸ Ὑπόμνημα εἰς τὸ πρώτον τῶν Εὐκλείδου Στοιχείων’’( καθώς τούτο το έργο, μέχρι σήμερα να είναι ἡ σημαντικότερη πηγή μας για την πρώιμη ιστορία της Γεωμετρίας των Ελλήνων), αναφέρει ξεκάθαρα τον Ευκλείδη τον Μεγαρικό στην συνέχεια του Αρχιμήδη και μάλιστα αποσαφηνίζει υποστηρίζοντας σθεναρά ότι αναφορές του Ευκλείδη προστέθηκαν στο βιβλίο του Αρχιμήδη σε μεταγενέστερο στάδιο. Δηλαδή, ακριβώς το ίδιο που έγινε και με τα γεωμετρικά θεωρήματα της σπουδαίας Μεγαρικής μαθηματικής φιλοσόφου, της Νικαρέτης, που εντάχθηκαν στο έργο ‘’Στοιχεία’’ του Ευκλείδη του δήθεν Αλεξανδρινού.

Διότι ο Ευκλείδης ο Αλεξανδρινός δεν θα πρέπει να ήταν ένα ιστορικό πρόσωπο.  Οι 13 τόμοι ‘’Στοιχεία’’, είναι πιο λογικό να γράφτηκαν από μια ομάδα μαθηματικών της Αλεξάνδρειας και που δανειστικέ το όνομα ‘’Ευκλείδης’’ από τον ιστορικό Ευκλείδη των Μεγάρων που είχε ζήσει περίπου 100 χρόνια νωρίτερα και που ο Πρόκλος ο Διάδοχος τον αναφέρει και σαν μαθηματικό.

Στην πραγματικότητα Ευκλείδης ήταν ένα πολύ κοινό όνομα σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα και αυτό είναι μια επιπλέον επιπλοκή που καθιστά δύσκολο το να ανακαλύψουμε πληροφορίες –εάν υφίσταντο- σχετικά με τον Ευκλείδη της Αλεξάνδρειας και, εάν ήταν όντως υπαρκτό πρόσωπο, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλές αναφορές σε άνδρες που ονομάζονται Ευκλείδης στη λογοτεχνία της περιόδου αυτής.

Ο Μεγαρικός φιλόσοφος Ευκλείδης έζησε κατά προσέγγιση 80 χρόνια, 450-380π.Χ.. Ακολούθησε πιστά τον Σωκράτη για περίπου 15 με 20 χρόνια και είναι εκείνος όπου δίδασκε με κατεύθυνση κυρίως της λογικής – γνωσιοθεωρητικής, από τους υπόλοιπους μαθητές του Σωκράτη που ίδρυσαν σχολές. Όπως οι: Αντισθένης, Αρίστιππος, Πλάτωνας και ο Φαίδωνας.     

   

Συνεχίζεται...

Βιβλιογραφία:

Βασιλειανή έκδοση. ‘’Τα στοιχεία του Ευκλείδου’’. Βασιλεία, 1533

Πρόκλος ο Διάδοχος. ‘’Σχόλια στο πρώτο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη’’.

Ε. Σταμάτη. ‘’ΕΥΚΛΕΙΔΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΒΙΒΛΙΑ 1,2,3,4’’ Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, 1975

‘’Ο Σωκράτης. Ένα ιστορικό πρόβλημα’’. Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών 61/Β (1986)

Ρ.Τ. Γουάϊλλις. ‘’Νεοπλατωνισμός’’. Εκδ. ΑΡΧΕΤΥΠO, ISBN 960-7928-65-2

Guthrie, William Keith Chambers, Ὁ Σωκράτης, μτφρ. Νικολαΐδης Τάσος Ἀθήνα, Μορφωτικὸ Ἵδρυμα Ἐθνικῆς Τραπέζης, 1991

Κώδικας Βατικανού ὓπ΄ ἄριθ. 190, όστις περιέχει τα Στοιχειά του Εὐκλείδου.

J. Christoph scriba, Peter Schreiber: 5000 γεωμετρία χρόνια. Ιστορία, τον πολιτισμό, τους ανθρώπους , Springer, Βερολίνο, 2005, ISBN 3-540-22471-8 (σ.49-65) - Τα Στοιχεία του Ευκλείδη και άλλων γραπτών κειμένων, καθώς και για την περαιτέρω πορεία του βιβλίου και την υποδοχή του στο πλαίσιο της περαιτέρω ανάπτυξης της γεωμετρίας.

Ηλεκτρονική πηγή::

http://grmath.blogspot.gr/2012/09/1234.html