Το Τέμενος του Δία (Ολυμπιείο) στην αρχαία πόλη των Μεγάρων.

Φανταστική απεικόνιση του Ναού του Ολυμπιείου, μέσα στο Τέμενος, που αναφέρει ο Παυσανίας στα αρχαία Μέγαρα.

Τέμενος, στην αρχαία Ελλάδα, ήταν ένας χώρος με περίβολο που τις περισσότερες φορές ήταν αφιερωμένος στον πατέρα των αρχαίων θεών Δία. Τεμένη του Δία υπήρξαν στο Λύκαιο Όρος της Αρκαδίας, στα Μέγαρα, στην Αθήνα και σε άλλες ελληνικές πόλεις.  

Στο Τέμενος (που ήταν διαφορετικός λατρευτικός χώρος από το αρχαίο Ιερό) μπορούσαν να συνυπάρχουν βωμοί αφιερωμένοι σε αρκετές θεότητες και Ναοί. Σαν παράδειγμα μπορούμε να δούμε το Τέμενος της Αθηνάς στους Δελφούς, που εντός του βρέθηκαν  βωμοί αφιερωμένοι: στο Δία Πολιέα, στην Αθηνά Εργάνη, στην Αθηνά Ζωστηρία, στην Ειλείθυια και στην Υγεία, ακόμη κατάλοιπα κτιρίου, που έχει αποδοθεί στη λατρεία των ντόπιων ηρώων, Φυλάκου και Αυτόνοου και τρεις Ναοί που ήταν αφιερωμένοι στην Αθηνά.

Το Τέμενος του Δία στα αρχαία Μέγαρα ονομαζόταν ‘’Ολυμπιείο’’ και όπου πιθανών να ήταν αφιερωμένος ο ‘’κεντρικός’’ Ναός στον Ολύμπιο Δία είτε το μισοτελειωμένο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία που βρισκόταν στο Τέμενος. Καθώς αναφέρει ο Παυσανίας, ότι κατασκεύαζαν ο Μεγαρέας γλύπτης Θεόκοσμος μαζί με τον Φειδία, να απεικόνιζε τον Ολύμπιο Δία (εφόσον παρόμοιο υπήρξε στην αρχαία Ηλεία και το αυτό Ηλειακό άγαλμα συγκαταλεγόταν στα Επτά Θαύματα του Κόσμου).

Παρόλο όμως που ο Παυσανίας κάνει λεπτομερή αναφορά στο μισοτελειωμένο άγαλμα του Δία των Μεγάρων, εντυπωσιάζεται με τον Ναό του Δία, του Μεγαρικού Τεμένους, και τονίζει:  ‘’ότι τον Ναό αυτόν αξίζει να τον δει κανείς.’’  

Δυστυχώς, για τον Μεγαρικό Ναό που εντυπωσίασε τόσο τον Παυσανία, δεν υπάρχει καμία άλλη αναφορά… Και μόνο αυθαίρετα μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπήρξε ένας περικαλλής Δωρικός Ναός….     

Κυρίως κείμενο:

Παυσανίας Αττικά. 40, σ .4. ‘’Μετὰ ταῦτα ἐς τὸ τοῦ Διὸς τέμενος ἐσελθοῦσι καλούμενον Ὀλυμπιεῖον ναός ἐστι θέας ἄξιος· τὸ δὲ ἄγαλμα οὐκ ἐξειργάσθη τοῦ Διός, ἐπιλαβόντος τοῦ Πελοποννησίων πολέμου πρὸς Ἀθηναίους, ἐν ᾧ καὶ ναυσὶν ἀνὰ πᾶν ἔτος καὶ στρατῷ φθείροντες Μεγαρεῦσιν Ἀθηναῖοι τὴν χώραν τά τε κοινὰ ἐκάκωσαν καὶ ἰδίᾳ τοὺς οἴκους ἤγαγον ἐς τὸ ἔσχατον ἀσθενείας. τῷ δὲ ἀγάλματι τοῦ Διὸς πρόσωπον ἐλέφαντος καὶ χρυσοῦ, τὰ δὲ λοιπὰ πηλοῦ τέ ἐστι καὶ γύψου· ποιῆσαι δὲ αὐτὸ Θεόκοσμον λέγουσιν ἐπιχώριον, συνεργάσασθαι δέ οἱ Φειδίαν.’’ 

Ελεύθερη Μετάφραση:

Παυσανίας Αττικά. 40, σ. 4. Πέρα απ' αυτά, στο τέμενος του Δία, που λέγεται Ολυμπιείο, υπάρχει ναός που αξίζει να τον δει κανείς. Το άγαλμα όμως του Δία έμεινε μισοτελειωμένο, γιατί άρχισε ο πόλεμος των Πελοποννησίων κατά των Αθηναίων, κατά τον οποίο κάθε χρόνο οι. Αθηναίοι ρήμαζαν με στόλο και στρατό τη χώρα των Μεγαρέων και τα δημόσια κτίρια κατέστρεψαν και τους ίδιους έφεραν στο έσχατο σημείο φτώχειας. Το άγαλμα του Δία είναι από ελεφαντόδοντο και χρυσό μόνο στο πρόσωπο, ενώ το υπόλοιπο είναι από πηλό και γύψο. Λένε πως ήταν έργο του ντόπιου τεχνίτη Θεοκόσμου, που όμως συνεργάστηκε με τον Φειδία.

Βιβλιογραφία:

Παυσανίας ‘’Αττικά’’.

Edgar James Banks  "The seven wonders of the ancient world"