Τριποδίσκοι, Νίσσα, Μέγαρα (3ον).

Η θεά Δήμητρα.  Πηγή εικόνας: http://www.mykonosticker.com/2012/08/3-videos.html

Οι συνεχείς επεξεργασίες των ελληνικών παραδόσεων και μύθων καθιστούν δύσκολο το διαχωρισμό σαφών "αναμνήσεων ιστορικών γεγονότων" και μυθοπλασίας όσον αφορά τις πληροφορίες που δίνουν οι αρχαίοι συγγραφείς για τους Μεγαρείς. Σαν παράδειγμα, ο Ηρόδοτος, καθώς έζησε στην Αθήνα και συνδέθηκε φιλικά με τους μεγάλους άνδρες της εποχής , τον Περικλή και το Σοφοκλή, εκείνο τον καιρό του Μεγαρικού ψηφίσματος, 433/2 π.Χ. (1) .

Έτσι, οι αναφορές του Ηρόδοτου για τα Μέγαρα είναι ελάχιστες και αυτές ‘’ελλιπείς’’!  Αυτό βέβαια δεν είναι τυχαίο, διότι η ακρίβεια του ‘’ιστορικού’’ έργου τού Ηροδότου έχει αμφισβητηθεί ήδη από την αρχαιότητα.

Όμως, μην μπορώντας να πράξει διαφορετικά κάνει μνεία για την πανάρχαια ιστορία της Μεγαρίδας αναφέροντας τον Βοιωτικό μύθο για την ονομασία της πόλις των Μεγάρων.

Ο Ηρόδοτος αποσιωπά επιδεικτικά το πανάρχαιο ξεχωριστό κράτος της Μεγαρίδος και αντικαθιστά την Αττική έως την Κρωμμύωνα(Αγ. Θεόδωρους). Κάνοντας έτσι πιο δύσκολο το έργο της έρευνας για τον σύγχρονο μελετητή, περί τα εθνικά φύλα που κατοικούσαν την περιοχή της Μεγαρίδος.

Για να κατανοήσουμε την ιστορική περιπλοκή του θέματος, ας παρακολουθήσουμε τι λέει για τους Πελασγούς:  Αναφέρει την ύπαρξη Πελασγικού έθνους στην Αττική και συμπληρώνει πως όταν ο Κροίσος θέλησε να μάθει ποιοι Έλληνες είναι οι πιο ισχυροί, βρήκε πως πρώτοι ήταν οι Λακεδαιμόνιοι και μετά οι Αθηναίοι, οι πρώτοι από τη φυλή των Δωριέων και οι δεύτεροι από των Ιώνων. "Πράγματι αυτοί οι λαοί ήσαν οι πλέον εξέχοντες, οι δεύτεροι μεν καταγωγής Πελασγικής, οι πρώτοι δε καταγωγής ελληνικής" ...τὸ Ἀττικὸν ἔθνος ἐὸν Πελασγικὸν.... (2)

Έτσι, οι Δωριείς –για τον Ηρόδοτο- είναι οι Πελασγοί ενώ οι Ίωνες ήταν Έλληνες. Και για να αιτιολογήσει το συμπέρασμα αυτό, υποστηρίζει για τους Αθηναίους πως πρώτοι ήρθαν σε επαφή με τους Κάβειρους της Σαμοθράκης, γράφοντας: ..’’ότι η λατρεία των Κάβειρων ήταν αυτόχθων μυστηριακή λατρεία των Πελασγών. Πιο συγκεκριμένα αναφέρει ότι στη Σαμοθράκη οπού τελούσαν τα Καβείρια κατοικούσαν Πελασγοί και ότι οι Αθηναίοι πρώτοι από όλους τους Έλληνες ήρθαν σε επαφή με τους Πελασγούς της Σαμοθράκης και όταν οι Πελασγοί μετοίκησαν στην Αττική άρχισαν να θεωρούνται και αυτοί Έλληνες’’ (3) …  Δηλαδή η θρησκεία των Πελασγών – Δωριέων που ήταν η Καβείρια, γιατί να μην είναι η πανάρχαια θρησκεία της Θήβας όπου ήταν Πελασγοί , και πως έγινε οι Αθηναίοι- Ίωνες και ήρθαν πρώτοι σε επαφή με αυτή τη θρησκεία;  

Η Καβείρια θρησκεία ήταν Πελασγικής προελεύσεως και τελούνταν στα ιερά των Καβείρων   ήταν σχεδόν εξαπλωμένη σε όλη την Ελλάδα όπως και στην Μικρά Ασία και αναφέρονται τα λιγότερα στοιχεία γι’ αυτή τη θρησκεία (4) .

Κύριο χαρακτηριστικό όμως των Θεοτήτων της Καβείριας λατρείας ήταν ότι λατρεύονταν δια μυστηρίων, δηλαδή κατόπιν μύησης, στις οποίες δεν έλειπε ποτέ η Δήμητρα. Οι θεοί αυτοί ήταν τέσσερις ή κατ΄ άλλους τρεις και ταυτίσθηκαν άλλοτε με τον Δία, την Αθηνά, την Δήμητρα και άλλοτε με τον Ήφαιστο ως «Αξιόκερσος», την Δήμητρα ως «Αξίερος» την Περσεφόνη ως «Αξιόκερσα» και τον Ερμή ως «Καδμίλος» ή «Κασμίλος».

Σύμφωνα όμως με τον Παυσανία, η Καβείρια Δήμητρα ξεκίνησε τις τελετές των Καβείρων της Θήβας ως δώρο προς τον Προμηθέα, ο οποίος ήταν ένας από τους Κάβειρους, και το γιο του, τον Αιτναίο.

Ο Βίκερ και ο Μάρεϋ, δέχονται πως το όνομα των Καβειρίων ότι είναι ελληνικό και προέρχεται από το ρήμα καίω.

Σημειώσεις:

1.  Ο Ηρόδοτος (485 - 421/415 π.Χ.), εξορισμένος από την πατρίδα του την Αλικαρνασσό για πολιτικούς λόγους, το 455 π.Χ., και μετά από πολλές περιηγήσεις βρέθηκε στην Αθήνα γύρω στα 435/2 π.Χ. όπου οι φιλικές σχέσεις του με τον Περικλή σίγουρα επέδρασαν στις αφηγήσεις του έργου του.

2.  Ο Αθηναίος Αντικλείδης, Αλεξανδρινός ιστορικός, παραδίδει κατά μαρτυρία του Στράβωνα (E κεφ. B) πως οι Πελασγοί εκείνοι που ζούσαν στη Μακεδονία και στην Αττική ήταν εκείνοι που κατοίκησαν και στα γύρω από την Ίμβρο και τη Λήμνο μέρη και πως μερικοί απ' αυτούς υπό τον Λύδο τον Τυρρηνό μετανάστευσαν στην Ιταλία, που απετέλεσαν και στη συνέχεια το έθνος των Τυρρηνών ή Ετρούσκων.

3.  Πότε μετοίκησαν στην Αττική οι Πελασγοί;  Εφόσον η Θεσσαλία, η Βοιωτία και η Αττική θεωρούνταν από τα πανάρχαια χρόνια ήδη παραδοσιακά ως περιοχές στις οποίες κατοικούσαν Πελασγοί!  Σαφέστατα οι αναφορές αυτές του Ηρόδοτου έχουν επηρεαστεί από την Αθηναϊκή αίγλη, τον πολιτισμό και τον πλούτο που συνάντησε στην Αθήνα τον καιρό εκείνο και δεν εμβάθυνε την αναζήτησή της έρευνάς του στις ιστορίσεις των Αττικών και Μεγαρικών μύθων.  

4.  Η μυστηριακή λατρεία τον Καβείρων είναι εκείνη η πανάρχαια Ελληνική θρησκεία που απορρέει από τα βάθη του χρόνου και σχετίζεται άμεσα με τους Πελασγούς. Η ταύτιση πάντοτε της θεάς Δήμητρας με τη ‘’Μεγάλη Θεά’’ και τα διάφορα μυστήρια των Καβείρων δεν θα πρέπει να αφήσει αδιάφορο τον σύγχρονο μελετητή/ιστορικό ως προς τα υπόγεια ‘’Μέγαρα’’ της ίδιας θεάς στη πόλη των Μεγάρων.

Πηγές:

Παυσανίας, 9.25.5-10

Ηρόδοτος, Ιστορίαι, Βιβλίο Α', 57 - [...]τὸ Ἀττικὸν ἔθνος ἐὸν Πελασγικὸν[...]

Walter Burkert, Greek Religion, Harvard University Press, 1985. ISBN 0-674-36281-0.