Το Ιερό της Επιστροφίας Αφροδίτης βρισκόταν στο δυτικό μέρος της κορυφής του λόφου (κατά τον αρχαιολόγο Ιωάννη Θρεψιάδη, μέσα στην Ακρόπολη) της Καριάς των Μεγάρων. Το επίθετο δε, αυτό της θεάς, δηλώνει την συστροφή/ αποστροφή.
Ο Όμηρος θέλει την Αφροδίτη να είναι κόρη του Δία και της Ωκεανίδας Διώνης . Ο Ησίοδος στη Θεογονία του υποστηρίζει ότι ο Κρόνος ακρωτηρίασε τα γεννητικά όργανα του Ουρανού και τα πέταξε στον Ωκεανό. Η Θάλασσα κράτησε τα μέλη στην μεγάλη αγκαλιά της και γύρο από αυτά σχηματίστηκε αφρός από τον οποία αναδύθηκε η Θεά πάνω σε ένα μεγάλο κοχύλι το οποίο ο Ζέφυρος ταξίδεψε για καιρό στην απέραντη θάλασσα , πέρασε από τα Κύθηρα και κατέληξε στην Κύπρο.
Όσον αφορά στην αρχαία Ελλάδα της λατρείας της Αφροδίτης, υπάρχει ένα θέμα. Ενώ η θεά ήδη ασφαλώς επιβεβαιώνεται στην πρώιμη επική λογοτεχνία, το όνομά της είναι απόν από τη μυκηναϊκή θρησκεία, όπως τουλάχιστον μας γίνεται γνωστή από τις πινακίδες της Γραμμικής Β'.
Υπάρχουν πάρα πολλοί μύθοι/παραδώσεις όπου εμφανίζεται η πανώρια θεά έχοντας πάντοτε ως όπλα της τη σαγηνευτική ομορφιά και τον ακαταμάχητο ερωτικό πόθο. Τη συναντάμε αρχικά να πολεμά στη Γιγαντομαχία στο πλευρό των Ολυμπίων. Όπου με τα ασύγκριτα θέλγητρά της παρέσυρε δεκαπέντε Γίγαντες σε μια σπηλιά καθώς εκεί ήταν κρυμμένος ο Ηρακλής και τους εξόντωσε έναν - έναν με μεγάλη ευκολία.
Νυμφεύθηκε τον Ήφαιστο θεό της φωτιάς και της μεταλλουργίας . Πολλοί ακόμη είναι οι μύθοι για τις εξωσυζυγικές ερωτικές περιπέτειες της Αφροδίτης με τον θεό Άρη και άλλους. Εκτός όμως από αυτές τις ιδιότητες η θεά χρησιμοποιώντας τις ικανότητές της μπορούσε πολύ εύκολα να τιμωρήσει όποιον θεωρούσε πως άξιζε να τιμωρηθεί. Χαρακτηριστικά θα αναφέρουμε την εκδίκηση που θέλησε να πάρει από τον Ήλιο, επειδή αυτός αποκάλυψε στον άντρα της τον Ήφαιστο την σχέση της με τον Άρη. Επειδή δεν μπορούσε όμως να βλάψει τον παντοδύναμο Ήλιο αποφάσισε να τιμωρήσει την κόρη του, την Πασιφάη, την γυναίκα του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Την Πασιφάη η θεά κυρίεψε με ασυγκράτητο πάθος και έρωτα για έναν ταύρο. Όσο παράλογη και αν ακούγεται πως μία τέτοια ένωση θα μπορούσε να επιτευχθεί η Πασιφάη τα κατάφερε, χρησιμοποιώντας το ομοίωμα μίας δαμάλας. Από την ένωση τους γεννήθηκε ο Μινώταυρος ο οποίος αργότερα τοποθετήθηκε στον λαβύρινθο που κατασκεύασε ο Δαίδαλος για τον Μίνωα στην Κρήτη.
Έτσι αυτό το πλάσμα, το ουράνια ερωτικό, σε αρκετές αρχαίες παραδώσεις/θεωρίες/μύθους γίνεται εκδικητική και τιμωρός.
Όμως καμία από αυτές τις θεωρίες δεν κέρδισε τη γενική αποδοχή, κυρίως επειδή καμία δεν μπορεί να ερμηνεύσει παρά μόνον λιγοστές ιδιότητες της θεάς και πολύ λιγότερο τις αναρίθμητες λεπτομέρειες του μύθου και της λατρείας της.
Εκτός από Όμηρο και αυτές τις (σχετικά λίγες) ερωτικές συγκρούσεις, ο ρόλος της Αφροδίτης στο μύθο περιορίζεται στη βοήθεια των εραστών ή την τιμωρία εκείνων που απορρίπτουν την αγάπη.
Η πανέμορφη θεά, εκτός από προστάτιδα του ηδονικού και εξωσυζυγικού έρωτα, παρουσιάζεται μερικές φορές και ως προστάτιδα των νόμιμων ενώσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συμμετοχή της στην ανατροφή των ορφανών κοριτσιών του Πανδάρεου. Εξάλλου, η ίδια η προστάτιδα του νόμιμου έγγαμου βίου, η Ήρα, όταν ήθελε να σαγηνεύσει τον άστατο σύζυγό της, ζητούσε τη βοήθεια της Αφροδίτης. Χωρίς καθόλου να ντρέπεται, ζητούσε να της δανείσει το μαγικό ζωνάρι της όπου ήταν κρυμμένοι οι έρωτες, τα τρυφερά χάδια, οι επιθυμίες και τα γλυκόλογα. Η Αφροδίτη ήταν επίσης και θαλασσινή θεά. Αυτό δηλώνουν άλλωστε οι μύθοι για τη γέννησή της και οι ατέλειωτες περιπέτειές της στα ελληνικά νησιά. Εξάλλου, οι ιστορίες του Φάωνα και του Δεξικρέοντα δείχνουν ότι προστάτευε τους ναυτικούς. Επιπλέον, το άγαλμα της Αναδυόμενης στόλιζε τα περισσότερα λιμάνια της αρχαιότητας.
Στο Ιερό της Αφροδίτης, στη πόλη των Μεγάρων, που την τιμούσαν σαν ‘’Επιστροφία’’. Και ακριβώς με αυτήν την διττή της (και ίσως την πιο ολοκληρωμένη προσωπικότητα της) την λάτρεψαν οι αρχαίοι Μεγαρείς. Δηλαδή, της θεάς της φέρουσας όλα τα ανθρώπινα καλά: ομορφιά, ερωτική έλξη, βοήθεια στους εραστές κ.α. Όμως παράλληλα επωμιζόταν και τα ανθρώπινα κακά, γινόταν: η θεά της κακιάς, της τιμωρίας, της εκδίκησης κ.α..
Ανάμεσα στους αρχαίους πολιτισμούς είναι οι Μεγαρείς εκείνοι που περισσότερο από τους άλλους διατήρησαν τα πολύμορφα χαρακτηριστικά της αρχέγονης μητέρας-θεάς σαν λατρεία της στο Ιερό της Επιστροφίας. Πράγματι, είναι η εξαιρετική ποικιλομορφία στη λατρεία της Αφροδίτης, γεγονός που αντιστρατεύεται την προοπτική να βρεθεί ένας κοινός παρονομαστής στις πολύμορφες εκδηλώσεις της θεάς. Με τέτοια ποικιλομορφία είναι φυσικό το γεγονός ότι έγιναν διάφορες προσπάθειες να εξηγηθεί η λατρεία της θεάς μέσω ενός κοινού παρονομαστή. Έγιναν διαφορετικές υποθέσεις για τη θεά ως προσωποποίηση της Σελήνης, της Γης, μιας προϊστορικής φυλής των Αμαζόνων, του ασυνείδητου κ.λπ….
Πηγές:
Ομηρικός Ύμνος εις Αφροδίτην, 53ff
Farnell L., The Cults of the Greek States, Vol. II .New Rochelle, 1977.
Ομήρου Ιλιάδα, Οδύσσεια.
Παυσανίας ‘’Αττικά’’.
Harrison J. ‘’Προλεγόμενα στη μελέτη της ελληνικής θρησκείας’’. Ιάμβλιχος. Αθήνα, 1997.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου