ΜΕΓΑΡΙΤΙΚΟΣ ΜΑΗΣ

Στη πόλη των Μεγάρων και στις αρχές κάθε Μαΐου, ακούγονται στα διάφορα ‘’πηγαδάκια’’ οι φράσεις: ‘’πήγε η τάδε το Μάη στα πεθερικά της;’’ είτε: ‘’ήταν ωραίος ο Μάης που πήγε η τάδε στα πεθερικά;’’ ή, ‘’ποιος ήταν ο πιο ωραίος Μάης που πέρασε;’’ Εννοώντας βέβαια, εάν η τάδε αρραβωνιασμένη ακολούθησε το παμπάλαιο Μεγαρίτικο έθιμο, όπου θα πρέπει η κάθε αρραβωνιασμένη κοπέλα, τον πρώτο χρόνο του αρραβώνα της να πάει το ανθοστόλιστο στεφάνι με διάφορα άλλα δώρα στο σπίτι των πεθερικών της περνώντας με τις φίλες της από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης.  

Είναι ένα από τα ωραιότερα έθιμα και μια πανάρχαια παράδοση της Ελλάδας που αναβιώνει κάθε παραμονή Πρωτομαγιάς στα Μέγαρα. Καθώς βλέπεις παρέες – παρέες κοριτσιών (ντυμένες με τις Μεγαρίτικες φορεσιές) να περιδιαβαίνουν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένες με δώρα.   

Είναι πολύ δύσκολο να μπορέσει κάποιος να βρει τις ρίζες της παράδοσης ενός εθίμου αλλά και την αιτία που προκάλεσε το έθιμο, μιας και το ίδιο το έθιμο δείχνει να προέρχεται από τα βάθη των αιώνων. Και καθώς φαίνεται, οι παραδοσιακές γαμήλιες τελετές αποδείχτηκαν ανθεκτικές στις διαβρώσεις του χρόνου. Έτσι, αρκετά αρχαία στοιχεία τους επιβιώνουν στην εποχή μας, που δυστυχώς χαρακτηρίζεται από ραγδαίες εθιμικές αποσαθρώσεις και τελετουργικές απλουστεύσεις. Αναφορές για αυτά τα αρχαία προγαμιαία και γαμήλια έθιμα υπάρχουν στα έργα των ποιητών της αρχαίας Ελλάδος καθώς και σε ορισμένες απεικονίσεις επί των αγγείων.

Έτσι, στα Μέγαρα κάθε χρόνο, την παραμονή της πρωτομαγιάς, αναβιώνει το έθιμο του Μάη, καθώς πηγαίνει το Μαγιάτικο στεφάνι, μόνο με γυναικεία πομπή, και διάφορα άλλα συμβολικά δώρα η αρραβωνιασμένη κόρη στο σπίτι του αρραβωνιαστικού της. Το έθιμο αυτό θέλει την Μεγαρίτισσα αρραβωνιασμένη να είναι πεπλοφόρος και ντυμένη με την ξακουστή, πανέμορφη πλουμιστή Μεγαρίτικη στολή (τα Κατηφένια), να συνοδεύετε από τις φίλες της και να περνούν από τους κεντρικούς δρόμους των Μεγάρων. Δείχνοντας με καμάρι σε όλους την εκτίμηση που τρέφει η μέλλουσα νύφη για το καινούργιο της σπίτι, καθώς όλοι η συντροφιά κρατάει υπέροχα και διαλεκτά δώρα. Μπροστά πηγαίνει η νύφη, μαζί με την καλύτερη της φιλενάδα, κρατούν ένα μεγάλο πανέμορφο ανθοστόλιστο στεφάνι που θα κρεμαστεί στην εξώπορτα του μέλλοντα γαμπρού, ακολουθούν οι φίλες που κρατούν την καλάθα με την περίτεχνα ζυμωτή κεντημένη κουλούρα, τα ζωγραφισμένα αυγά και άλλα φαγώσιμα για την πεθερά, και ένα μικρό αγόρι (συνήθως στενός συγγενής) ντυμένος τσολιάς, να κρατά την κρυστάλλινη καράφα με εκλεκτό κρασί για τον πεθερό.        

Τούτη η Μεγαρική Μαγιάτικη παράδοση ομοιάζει κατά πολύ με την αναφορά της Σ΄ ραψωδίας - στίχοι 490496- της Ιλιάδας, που πολύ παραστατικά εξυμνεί μια ‘’προαύλια’’ γαμήλια πομπή: ‘’καθώς από τους δρόμους της πόλης περνούν οι συντροφιές που συνοδεύουν τις μέλλουσες νύφες, με λαμπάδες, με γαμήλια δώρα και τραγούδια, ενώ δυνατά ηχούν οι αυλοί και οι φόρμιγγες (αρχαϊκές λύρες), οι νέοι από τις διάφορες συντροφιές χορεύουν στροβιλιστά, και γυναίκες στέκονται όρθιες στα παράθυρα των σπιτιών όπου παρακολουθούν με θαυμασμό.’’

Στην αρχαία Ελλάδα το τελετουργικό του γά­μου συντελούταν σε τρεις φά­σεις, τα ‘’προαύλια’’ , τον ‘’κυρίως γάμο’’ και τα ‘’επαύλια’’, πληρο­φορία που διασώζει ο Πολυδεύκης (Ονομαστικόν Γ’ 39: ‘’η δε προ του γάμου θυσία προτέλεια και προαύλια ούτω δ’ αν καλοίτο και τα προ του γάμου δώρα [...] Προ­αύλια δε η προ του γάμου ημέρα και απαύλια η μετ’ αυτήν’’).

Την προηγουμένη του γάμου έπρεπε να τελεστούν τα προ­αύλια ή προτέλεια, τα οποία ξεκινούσαν με θυσίες. Πρώτα, η κόρη οδηγεί­ται από τους γονείς της στον ναό για να θυσιάσει στην Πολιάδα (Σουίδα: προτέλεια), μετά προσφέρονται θυσίες στον οικογενειακό βωμό και των δυο οίκων στους γαμήλιους θεούς (Πολυδεύκης, Ονομαστικόν Γ’ 38).’’ Η ατθίδα αφιερώνει στην Άρτεμη ή, στην Αθηνά ένα βόστρυχο από τα μαλλιά της και τα παιχνίδια που αγαπούσε ως παιδί (π.χ. ταμπούρλο, τόπι, κούκλες, κύμβαλο κτλ.’’). Στη συνεχεία, ακολουθούσε η τελετή της ‘’απολούσεως’’, του εξαγνισμού, με νερό που μεταφέρεται από την Καλλιρόη ή Εννεάκρουνο (Θουκυδίδης, 2.15) στη λουτροφόρο από την επιστήθια φίλη της κόρης, η οποία συνοδεύεται από κορίτσια και γυναίκες που κρατούν κεριά και από τον πιο στενό άρρενα συγγενή νεαρής ηλικίας που προπορεύεται όλων παίζοντας αυλό.