ΟΙ ΔΙΔΑΧΕΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ (Μέρος 1ον)

Η Μεγαρική σχολή ιδρύθηκε καθώς ο Ευκλείδης και άλλοι ακόλουθοι του Σωκράτη κατέφυγαν στη πατρίδα του, τα Μέγαρα. Εκείνη την εποχή το κράτος της Μεγαρίδας ήταν κυριολεκτικά ισοπεδωμένο, κώμες, πολίχνες και η πρωτεύουσα του είχαν δεχτεί την φοβερή μανία των Αθηναίων που όπως αναφέρει και ο Παυσανίας: ‘’[…]γιατί άρχισε ο πόλεμος των Πελοποννησίων κατά των Αθηναίων, κατά τον οποίο κάθε χρόνο οι Αθηναίοι ρήμαζαν με στόλο και στρατό τη χώρα των Μεγαρέων και τα δημόσια κτίρια κατέστρεψαν και τους ίδιους έφεραν στο έσχατο σημείο φτώχειας […]’’(Παυσ. Α’ 40, 4). Τούτες οι καταστροφικές επιδρομές ήταν υποκινούμενες υπό το Αθηναϊκό ‘’ψήφισμα του Χορίνου’’ όπου κοντά στα άλλα τρομερά μαρτύρια για τους Μεγαρείς, οι δέκα στρατηγοί των Αθηναίων από την στιγμή του ψηφίσματος θα έπρεπε να δεσμεύονται κάθε χρόνο, με τον όρκο ανάληψης των καθηκόντων τους, ότι θα έκαναν οπωσδήποτε και δύο επιδρομές το χρόνο στη Μεγαρίδα απαρεγκλίτως (Θουκυδιδης. 1 , 23.6).

Είχαν περάσει μόλις πέντε χρόνια που είχε εδραιωθεί η ειρήνη από τον Πελοποννησιακό πόλεμο όταν έφθασε στα Μέγαρα η στενή ομάδα των ακόλουθων/’’μαθητών’’ του Σωκράτη με επικεφαλής τον Μεγαρέα Ευκλείδη το 399π.Χ.. Δηλαδή, αμέσως μετά τον θάνατο του Μεγάλου φιλοσόφου ( Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Νικίειος Ειρήνη).

Το πιο λογικό είναι να κατέφυγαν στα Μέγαρα φοβούμενοι ότι το μίσος που έτρεφαν κάποιοι Αθηναϊκοί κύκλοι για τις διδαχές του Σωκράτη να στρεφόταν εναντίων τους.

Στη κατεστραμμένη Μεγαρίδα όπου αυτοί βρέθηκαν, φυσικό ήταν να μην υπήρχαν πολλές επιλογές εργασίας, ώστε το πιο πιθανόν είναι να άρχισαν να διδάσκουν.

Έτσι, θα πρέπει να σχηματίστηκε ο πρώτος πυρήνας της Μεγαρικής σχολής με προϊστάμενο τον Ευκλείδη. Ανάμεσα στους πιθανούς δασκάλους της σχολής ήταν και ο 30ετής πια Πλάτωνας καθώς μετά τρία χρόνια από την θανάτωση του Σωκράτη κατέφυγε στα Μέγαρα κοντά στους υπόλοιπους σωκρατικούς (John Burnet, 1903.  Επανέκδ. 1956 Universirty  Oxford Press). Δυστυχώς, όμως, η ιστορία δεν συγκράτησε τα ονόματα και των άλλων σωκρατικών που είχαν επιλέξει να ζήσουν στα Μέγαρα. Κάποιοι όμως ιστορικοί εικάζουν ότι ήταν οι ακόλουθοι από τον στενό κύκλο όπως: ο Αντισθένης, ο Φαίδωνας, ο Θεαίτητος, ο Αρίστιππος κ.α. ( Les Belles Lettres, Collection des Universites de France).  

Αν και κανένας δεν το αναφέρει, ουσιαστικά η Μεγαρική σχολή είναι η πρώτη σχολή που ιδρύεται, έχοντας τον αυτό ιδιωτικό ‘’πανεπηστιμιακό’’ και εσωτερικό χαρακτήρα, παγκοσμίως!  Δηλαδή, ανάμεσα στις διάφορες εκφράσεις μαθητείας για τη δομή και την οργάνωση της Φύσης προερχόμενες καθαρά από τους  Ίωνες φιλόσοφους, εξέχοντα θέση να έχουν η Ηθική και η Φιλοσοφία.

Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι ερευνούσαν την εξωτερική δομή της φύσης, της ζωής. Αντίθετα, ‘’οι μετασωκρατικοί’’ (Ευκλείδης, Πλάτων κ.λ.) στρέφουν  την  έρευνα από το εξωτερικό περιβάλλον προς το εσωτερικό του ανθρώπου. Ώστε η Φιλοσοφία και η Ηθική να κυριαρχούν των άλλων φιλοσοφικών σκέψεων. Το ενδιαφέρον για τη γνώση δεν έχει βέβαια χαθεί, απλά η έρευνα για τη γνώση αλλάζει αντικείμενο και στόχο. Προγενέστερα της Μεγαρικής σχολής, πρώτος ήταν ο ελεάτης Παρμενίδης που χώρισε το μεταφυσικό κόσμο από το φαινομενικό κόσμο των αισθήσεων (δάσκαλος του Ευκλείδη). Καθώς διατύπωσε τις διδασκαλίες του με έμμετρο ποιητικό λόγο και που το ύφος του είναι αποκαλυπτικό και μυστηριακό. Ο μυθολογικός κόσμος υποχωρεί μπροστά στον κόσμο της νόησης. Από την άποψη αυτή, ο Παρμενίδης είναι πρόδρομος της ευκλείδιας φιλοσοφίας επίσης της πλατωνικής ιδεοκρατίας και γενικά όλης της ‘’μεταφυσικής’’ φιλοσοφίας.