ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Γ’ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΓΑΡΙΚΟΙ

                                                                       Αλέξανδρος Γ’

               Πηγή εικόνας: http://www.touristikostypos.com/2012/11/24/ekthesi-gia-to-mega-alexandro-stin-aystralia/

Είναι αρκετά και σημαντικά εκείνα που συνδέουν την Φιλοσοφική Μεγαρική Σχολή με τον Αλέξανδρο τον Μέγα. Περισσότερα δε είναι όσα εφάρμοσε (από τις αρχές της φιλοσοφίας των Μεγαρικών φιλοσόφων) για τον εκπολιτισμό της Ασίας.

1^ον . Ο Αλέξανδρος πίστευε σε εκείνη την φιλοσοφική αρχή του Ευκλείδη ότι: όταν παλεύουμε για έναν σκοπό πρέπει να προσέχουμε ώστε μοναδικό αντικείμενο των επιθυμιών μας να είναι το ‘’είναι’’ κι όχι το ‘’φαίνεσθαι’’ , δηλαδή, αν θελήσεις να κυβερνήσεις ένα κράτος (και στην περίπτωση του Αλεξάνδρου μια αυτοκρατορία) γιατί νιώθεις την ανάγκη να βελτιώσεις τη ζωή των πολιτών του, πλησιάζεις το ‘’είναι’’ στην προσφερόμενη εργασία τού βασιλιά, είτε του Κυβερνήτη. Αν όμως κίνητρό σου είναι το γόητρο, οι τιμές τις εξουσίας και   το προσωπικό κέρδος, τότε σε έλκυσε το ‘’φαίνεσθαι’’ της προσωπικής απολαβής. Έτσι, αναγνωρίζουμε  στην Αυτοκρατορία που έστησε ο Αλέξανδρος, ακολούθησε τα κατά του Ευκλείδου, ώστε απέδειξε πως είχε πολλές ελπίδες να φτάσει στο Αγαθό. Και όπως δείχνουν τα ιστορικά γεγονότα, ακολούθησε ‘’κατά γράμμα’’ τη σκέψη του Ευκλείδη.

2^ον . Οι βιογράφοι του αναφέρουν ότι την ‘’Πολιτεία’’ του Ζήνωνα (που υπήρξε μαθητής της Μεγαρικής Σχολής, του Στίλπωνα), κατάφερε να την εφαρμόσει στην πράξη. Καθώς αρνήθηκε να ασκήσει τις διδαχές του Αριστοτέλη πως: στους Έλληνες θα πρέπει να συμπεριφέρεται σαν βασιλιάς και στους υπόλοιπους σαν τύραννος.   

3^ον . Τον ακολουθούσε στην εκστρατεία της Ασιας, κατά επιθυμία του ίδιου, ο Μεγαρικός φιλόσοφος Πύρρων μαζί βέβαια και με άλλους φιλοσόφους.

4^ον . (Διογένης Λαέρτειος Βίοι Φιλοσόφων Β’ ) 106 Εὐκλείδης ἀπὸ Μεγάρων τῶν πρὸς Ἰσθμῷ, ἢ Γελῶος κατ' ἐνίους, ὥς φησιν Ἀλέξανδρος ἐν Διαδοχαῖς. 113 Στίλπων Μεγαρεὺς τῆς Ἑλλάδος διήκουσε μὲν τῶν ἀπ' Εὐκλείδου τινῶν· […] 114 Χωρὶς τοίνυν τούτων Φρασίδημον μὲν τὸν περιπατητικὸν καὶ φυσικῶν ἔμπειρον ὄντα προσηγάγετο, καὶ τὸν ῥητορικὸν Ἄλκιμον, ἁπάντων πρωτεύοντα τῶν ἐν τῇ Ἑλλάδι ῥητόρων, Κράτητά τε καὶ ἄλλους πλείστους ὅσους ἐθήρασεν· καὶ δὴ καὶ Ζήνωνα τὸν Φοίνικα μετὰ τούτων ἀφείλετο.

Έτσι, ας παρακολουθήσουμε μια μικρή ανασκόπηση από τα έργα και τις ημέρες του Μέγα Αλέξανδρου προς διαπίστωση των άνω προαναφερόμενων.

Ο Αλέξανδρος Γ’ ανακηρύχτηκε σε ηλικία 20 χρονών Αρχηγός των Ελλήνων,

πλην των Λακαιδεμονίων. Ένωσε κατόπιν όλες τις Ελληνικές πόλεις κάτω από μία εξουσία, ως ακολούθως το εκστρατευτικό σώμα καθώς περνούσε προς την Ασία αποτελούσε ένα ενιαίο συνολικό σώμα στο οποίο ηγούταν ο 20ετής βασιλιάς Αλέξανδρος.

Στη ροή της εκστρατείας κατάφερε να ενώσει όλους τους λαούς τους οποίους κατέκτησε κάτω από μία αρχή. Και όπως αναφέρει ο Πλούταρχος: Δίδαξε τους Υρκανούς να κάνουν νόμιμους γάμους, τους Αραχωσίους να καλλιεργούν την γη τους, τους Σογδιανούς έπεισε να τρέφουν και όχι να φονεύουν τους γέροντες γονείς τους, τους Πέρσες να σέβονται τις μητέρες τους και να μην τις νυμφεύονται. Δίδαξε στους Ινδούς να λατρεύουν τους Θεούς της Ελλάδας, τους Σκύθες να θάβουν τους νεκρούς τους αντί να τους τρώνε.

Έτσι, Αλέξανδρος Γ’ κατάφερε να "εξημερώσει" τον Ασιατικό πληθυσμό και να διαδώσει τον Ελληνικό πολιτισμό από τον Ελλήσποντο ως την Ινδία.

Προωθούσε την αντίληψη ότι η διάκριση Έλληνας από βάρβαρο δεν στηρίζεται στα διαφορετικά ρούχα, στη διαφορετική καταγωγή και στα διαφορετικά έθιμα, καθώς υποστήριζε ότι Έλληνας είναι ο ενάρετος, ενώ βάρβαρος είναι ο κάκιστος.

Ο Μέγας Αλέξανδρος θέλησε να καταλάβουν οι λαοί πως οι διαφορές μεταξύ τους είναι επιφανειακές και πως θα πρέπει να υπάρχει σεβασμός και κατανόηση στα διαφορετικά ήθη και έθιμα, στα διαφορετικά πιστεύω και καθώς αναφέρει ο Πλούταρχος: "Ο Αλέξανδρος πίστευε ότι όλοι οι άνθρωποι βασιλεύονται από το Ένα, το Όν (Θεός) γιατί η υπάρχουσα στον καθένα δύναμη " του άρχειν και εξουσιάζειν " είναι θεία. Ότι ο Θεός είναι κοινός πατέρας όλων ". 

Ο Αλέξανδρος επίσης είχε μεγάλη εκτίμηση στους φιλοσόφους και τους τιμούσε. Ο Πλούταρχος πάλι αναφέρει : "Είναι ίδιον ψυχής φιλοσόφου να αγαπά την σοφία και μάλιστα να θαυμάζει σοφούς άνδρας. Κανείς άλλος από τους βασιλείς δεν έμοιασε τον Αλέξανδρο ως προς αυτό. Είναι γνωστή η Αγάπη του για τον Αριστοτέλη και η εκτίμηση που είχε για τον μουσικό Ανάξαρχο. Στον Μεγαρικό Πύρρωνα τον Ηλείο, όταν τον είδε για πρώτη φορά, του έδωσε 10.000 χρυσά νομίσματα, στον Ξενοκράτη, μαθητή του Πλάτωνα, έστειλε 50 τάλαντα δώρο, τον Ονησίκριτο, μαθητή του Διογένη, διόρισε άρχοντα των κυβερνητών του στόλου". 

Αν και πάντα σαν βασιλιάς ο Αλέξανδρος έμπαινε πρώτος στην μάχη, δίνοντας το παράδειγμα στους στρατιώτες του. Δηλαδή ένας πραγματικός βασιλιάς που δεν ήξερε μόνο να διατάζει αλλά και να εκτελεί ο ίδιος τις διαταγές που έδινε. Θεωρούσε πως η μεγαλύτερη νίκη που μπορεί να πετύχει κάποιος είναι η νίκη στον εαυτό του για να μπορεί να τον ελέγχει. Αποτέλεσμα αυτής της νίκης του Αλέξανδρου είναι η εγκράτειά του προς τις ηδονές. Δεν δέχθηκε καμία γυναίκα δίπλα του παρά μόνο αυτήν που είχε παντρευτεί.

Αν και πολλές φορές οι φίλοι του τον παρότρυναν να γευτεί την ηδονή με διάφορες γυναίκες ή αγόρια. Ήταν τόσο εγκρατής και μεγαλόψυχος που ανάγκασε τον Δαρείο, τον βασιλιά που ουσιαστικά κατέστρεψε, να δηλώσει: "Θεοί, προστάτες της γέννησης των ανθρώπων και της τύχης των βασιλέων, δώστε να μην εγκαταλείψω την τύχη των Περσών, αλλά αφού νικήσω να ανταμείψω τις ενέργειες του Αλέξανδρου, τις οποίες νικημένος δέχθηκα από αυτόν στους πιο αγαπημένους μου. Αν όμως έφτασε κάποιος χρόνος μοιραίος, από θεία εκδίκηση και μεταβολή να πάψει η βασιλεία των Περσών, κανείς άλλος άνθρωπος ας μην καθίσει στον θρόνο του Κύρου πλην του Αλέξανδρου ". Αυτή τη δήλωση την έκανε αφού έμαθε την μεγαλόψυχη συμπεριφορά του Αλέξανδρου προς την οικογένειά του που είχε αιχμαλωτίσει. Ο Αρριανός αναφέρει επίσης πως ο Αλέξανδρος εγκαθιστούσε τη Δημοκρατία ως πολίτευμα σε κάθε χώρα που κατακτούσε. Μια Δημοκρατία που βοηθούσε στη λειτουργία των τοπικών θεσμών κάθε πόλης, κάτω όμως από μια κοινή Αρχή. Καταργούσε τους υπερβολικούς φόρους και κατάφερνε να κατακτά εκπολιτίζοντας και όχι καταστρέφοντας.

Έτσι κατάφερε να εφαρμόσει το πολιτειακό σύστημα του Ζήνωνος(*). Δηλαδή, να μην κατοικούν οι άνθρωποι κατά πόλεις χωρισμένες, με διαφορετικούς νόμους, αλλά να θεωρούνται όλοι οι άνθρωποι συμπολίτες και πολίτες του ίδιου κράτους και να υπάρχει μία τάξη και ένα δίκαιο για όλους.

Δεν ακολούθησε τη συμβουλή του Αριστοτέλη: ‘’ να φέρεται στους Έλληνες σαν βασιλιάς και στους υπόλοιπους σαν τύραννος’’. Αλλά, θεωρώντας τον εαυτό του ως απεσταλμένο του θεού και ρυθμιστή εθνών, ένωσε όλους τους λαούς, με την πειθώ ή με τη βία και κατάφερε τη συνύπαρξη ανθρώπων με διαφορετικά ήθη και έθιμα, θρησκεία και νοοτροπία, έτσι ώστε να θεωρούν σαν συγγενείς τούς αγαθούς και τους κακούς σαν ξένους.

Σημείωση:

Ο Ζήνων πριν ασχοληθεί με την φιλοσοφία ήταν έμπορος. Έχασε την περιουσία του μετά από ένα ναυάγιο και βρέθηκε στην Αθήνα. Εκεί έγινε μαθητής του κυνικού Κράτητα και μετά του Στίλπωνα της Μεγαρικής Σχολής: (‘’Διήκουσε δέ, καθάπερ προείρηται, Κράτητος· εἶτα καὶ Στίλπωνος ἀκοῦσαί φασιν αὐτὸν καὶ Ξενοκράτους ἔτη δέκα.’’ Διογένης Λαέτρειος, Βίοι Φιλοσόφων, Ζήνων ).

Βιβλιογραφία:

Πλούταρχος. "Βίοι παράλληλοι. Αλέξανδρος" Εκδόσεις Πάπυρος.

Αρριανός. "Αλεξάνδρου Ανάβασις". Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος.

Πλούταρχος. "Ηθικά. Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής" Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος.

‘’Η περιπέτεια της φιλοσοφίας’’, Brian Magee, Στωικισμός: σελ. 46-47, Εκδόσεις Σαββάλας.

Κωνσταντίνος Βουδούρης, ‘’Ο Πυρρώνειος σκεπτικισμός ως γνωστική στάσις και ως τρόπος ζωής’’. Ηλειακαί μελέται 1. 1982

Α. Α.LONG, Η ελληνιστική φιλοσοφία: Στωικοί, Επικούρειοι, Σκεπτικοί. Μετάφραση Σ. Δημόπουλου και Μυρτώς Δραγώνα Μοναχού,εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1990.