ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ

Αναφέρεται από την αρχαία γραμματεία ότι ο Μενέδημος (339 π.Χ. - 265 π.Χ. περίπου), ήταν γιος του Κλεισθένη των Θεοπροπιδων, αριστοκρατικής καταγωγής και διατέλεσε πρόβουλος (1) της αρχαίας Ερέτριας. Κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής αποστολής έφθασε στην Αθήνα όπου γνώρισε και παρακολούθησε την Ακαδημία του Πλάτωνα. Κατόπιν όμως, πηγαίνοντας η Ερετριακή στρατιά στα Μέγαρα, έγινε η αιτία ώστε να γνωρίσει εκεί την εκπαίδευση του Στίλπωνος, του τότε σχολάρχη (προϊσταμένου) της Μεγαρικής Σχολής. Μάλιστα, απεχώρησε από το στράτευμα και έμεινε κοντά στον Στίλπωνα για αρκετό χρόνο. Στην Μεγαρική Σχολή υπήρξε συμμαθητής των: Κράτη του Θηβαίου και του Μένιππου από τα Γάδαρα που τον μύησαν στην κυνική σκέψη. Ενώ αργότερα πάλι συνδέθηκε με την Ηλειακή Σχολή, που είχε ιδρύσει ο Φαίδων. 

Όταν επέστρεψε στην Ερέτρια ίδρυσε την Ερετριακή Σχολή(2) αλλά παράλληλα είναι γνωστά και τα συμπόσια που έκανε σπίτι του με απώτερο σκοπό τις φιλοσοφικές συζητήσεις όπου εκτός από τους πνευματικούς ανθρώπους εκείνης της εποχής προσκαλούσε ποιητές και μουσικούς.

Ο φιλόσοφος είχε αποκτήσει από την Μεγαρική Σχολή δύο ηγετικά προσόντα, τη Λογική και την Διαλεκτική, με τα οποία επιβαλλόταν στους άλλους, ήταν λογικός και είχε εντρυφήσει στην διαλεκτική τόσο που έλαβε μέρος στις πολιτικές υποθέσεις της πόλης του, επί των διαδόχων του Αλεξάνδρου. Ειδικότερα μετά το 304π.Χ. όταν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής κυριάρχησε στην Εύβοια.

Ο Μενέδημος δεν άφησε συγγράμματα. Οι φιλοσοφικές θέσεις του και ο ρόλος του στις ακριβείς φιλοσοφικές θεωρίες δεν μπορούν να ταυτιστούν και να εκτιμηθούν με βεβαιότητα, δεδομένου ότι και οι αρχαίοι ιστορικοί παρέχουν συγκεχυμένες και αντιφατικές πληροφορίες. Οπωσδήποτε, η επίδραση τριών διαφορετικών κατευθύνσεων της αρχαίας ελληνικής σκέψης-της μεγαρικής, της κυνικής και της ηλειακής-, που ξεπήδησαν από τη σωκρατική διδασκαλία, στηρίζουν την υπόθεση ότι το κέντρο βάρους της φιλοσοφίας του έπεφτε σε θέματα κανονιστικής ηθικής.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει: 

‘’[Μενέδημος] Οὗτος τῶν ἀπὸ Φαίδωνος, Κλεισθένους τοῦ τῶν Θεοπροπιδῶν καλουμένων υἱός, ἀνδρὸς εὐγενοῦς μέν, ἀρχιτέκτονος δὲ καὶ πένητος: οἱ δὲ καὶ σκηνογράφον αὐτὸν εἶναί φασι καὶ μαθεῖν ἑκάτερα τὸν Μενέδημον: ὅθεν γράψαντος

αὐτοῦ ψήφισμά τι καθήψα τό τις Ἀλεξίνειος, εἰπὼν ὡς οὔτε σκηνὴν οὔτε ψήφισμα

προσήκει τῷ σοφῷ γράφειν. πεμφθεὶς δὲ φρουρὸς ὁ Μενέδημος ὑπὸ τῶν Ἐρετριέων εἰς Μέγαρα ἀνῆλθεν εἰς Ἀκαδημείαν πρὸς Πλάτωνα, καὶ θηραθεὶς κατέλιπε τὴν στρατείαν. 1 [126] Ἀσκληπιάδου δὲ τοῦ Φλιασίου περισπάσαντος αὐτὸν ἐγένετο ἐν

Μεγάροις παρὰ Στίλπωνι, οὗπερ ἀμφότεροι διήκουσαν: κἀντεῦθεν πλεύσαντες εἰς Ἦλιν Ἀγχιπύλῳ καὶ Μόσχῳ τοῖς ἀπὸ Φαίδωνος παρέβαλον. καὶ μέχρι μὲν τούτων, ὡς προείρηται ἐν τῷ περὶ

Φαίδωνος, Ἠλιακοὶ προσηγορεύοντο: Ἐρετρικοὶ δ᾽ ἐκλήθησαν ἀπὸ τῆς πατρίδος τοῦ

περὶ οὗ ὁ λόγος.

Φαίνεται δὴ ὁ Μενέδημος σεμνὸς ἱκανῶς γενέσθαι: ὅθεν αὐτὸν Κράτης παρῳδῶν

φησι:

Φλιάσιόν τ᾽ Ἀσκληπιάδην καὶ ταῦρον Ἐρέτρην.

ὁ δὲ Τίμων οὕτως:

ὄγκον ἀναστήσας ὠφρυωμένος ἀφροσι βόμβαξ.’’

Σημειώσεις:

1. ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ= εκείνος που επόπτευε και αποφάσιζε μιας δωδεκαμελούς επιτροπής διακεκριμένων πολιτών.

2.Ο Μεμέδημος αναφέρεται πρώτα στους μεγαρικούς, κατόπιν στους κυνικούς καθώς και στους εριστικούς φιλοσόφους. Σαν εριστικός λέγεται διότι μετά τον Στίλπωνα συνδέθηκε με την Ηλειακή Σχολή, που είχε ιδρύσει ο Φαίδων. Και διατέλεσε σχολάρχης της σχολής αυτής ώστε αργότερα, τη μετέφερε στην Ερέτρια, όπου έγινε γνωστή ως ‘’Ερετριακή Σχολή’’. 

Βιβλιογραφία:

Διογένης Λαέρτιος. Κεφ. Ιζ’. ‘’ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ’’.

Στοβαίος. Ανθολόγιο.

Πλούταρχος. Ηθικά VΙ.

Βασίλειος Α. Κύρκος. ‘’Ο ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΕΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ’’. (Ανασύσταση και Μαρτυρίες) ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΥΝΟΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. Αθήνα 1980

Φιλοσοφικό κοινωνιολογικό λεξικό, Τόμος Γ’. Καραβασίλας- Μπεντά. Εκδώσεις Κ. Καπόπουλος. Αθήνα, 1955.