Ναός Αφροδίτης Πράξης

Στο σχεδιάγραμμα της αρχαίας πόλης των Μεγάρων, με κεραμιδί χρώμα στο τόξο, σημειώνετε ο  ναός της Αφροδίτης Πράξης 

Στο κέντρο σχεδόν της αρχαίας Αγοράς των Μεγάρων και επάνω στην Ευθεία οδό υπήρχε ο ναός της Αφροδίτης της επονομαζόμενης ‘’Πράξης’’ καθώς ο Παυσανίας αναφέρει.   

‘’Πιο πέρα από το ιερό του Διονύσου, υπάρχει ναός της Αφροδίτης. Το άγαλμα της είναι από ελεφαντόδοντο και επονομάζεται Πράξη. Είναι το πιο αρχαίο άγαλμα που υπάρχει στον ναό. Η Πειθώ και η άλλη θεά η λεγόμενη Παρήγορη είναι έργα του Πραξιτέλη. Του Σκόπα έργα είναι ο Έρωτας, ο Ίμερος και ο Πόθος, και τα έργα των θεών αυτών είναι τόσο διαφορετικά όσο τα ονόματα τους.’’ (Παυσ. Α’ 43, 6.)

Υπάρχουν πάρα πολλοί μύθοι/παραδώσεις/λατρείες όπου εμφανίζεται η πανώρια θεά στον αρχαίο κόσμο, έχοντας πάντοτε ως όπλα της τη σαγηνευτική ομορφιά και τον ακαταμάχητο ερωτικό πόθο. Όμως, μια ξεχωριστή λατρεία προς τιμή της Αφροδίτης, με την ονομασία ‘’Ιερή Πράξη’’ τελούταν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Αθήνα, Κόρινθο κ.α.) καθώς και στη Κύπρο.

Μας είναι άγνωστο εάν και στη πόλη των Μεγάρων, που ήταν ο ναός με το επονομαζόμενο άγαλμα ‘’Πράξη’’ της Αφροδίτης, υπήρξε αυτή η αρχέγονη και ιδιαίτερη λατρεία που παραπέμπε στη σπορά της γης. Τα αγάλματα βέβαια, που συνυπήρχαν με αυτό της Αφροδίτης Πράξης, μέσα στον ναό της στη πόλη των Μεγάρων  (της Πειθώ, της Παρήγορις, του Έρωτα, του Ίμερου και του Πόθου), μας παραπέμπουν σε ένα λατρευτικό ‘’ερωτικό’’ ιερό χώρο , δίχως όμως να μπορούμε να επιβεβαιώσουμε είτε να αρνηθούμε μια παρόμοια  λατρεία…

Στη Κύπρο γίνονταν μια τριήμερη εορτή, η Ιερή Πράξη, προς τιμή της θεάς Παφίας Αφροδίτης. Όπου κατά τη δεύτερη μέρα των ιεροτελεστιών τελούνταν η ιερή πορνεία (*).

Αυτή η τελετουργία περιείχε την αναπαράσταση της αρχικής δημιουργίας για την εξασφάλιση της ανανέωσης της ζωής όπως πιστευόταν από τους περισσότερους αρχαίους λαούς. Διότι πριν την έλευση του Χριστιανισμού η σπορά της γης παρομοιαζόταν με την ερωτική πράξη.

                          Η Αφροδίτη με τον Έρωτα και τον Ίμερο, σαν φτερωτούς μικρούς θεούς να την στεφανώνουν 

Μάλιστα, ένα απόσπασμα από άγνωστο δράμα του Ευριπίδη δείχνει ότι η ερωτική ενέργεια της Αφροδίτης είναι αναγκαία για να ευοδωθεί η γονιμότητα της Φύσης ολόκληρης:

‘’Δε βλέπεις τι λογής θεά είναι η Aφροδίτη;
Ούτε να πεις μπορείς ούτε και να μετρήσεις
πόσο είναι μεγάλη κι ως πού φτάνει.
Εκείνη τρέφει εσέ κι εμέ και τους θνητούς τους πάντες.
Δεν θα το μάθεις μόνο με τα λόγια,
μ’ έργα τη δύναμη της θα σου δείξω·
Λαχταρά η Γη τη βροχή όταν ξερό τον τόπο έχει,
άκαρπη απ’ τη στέγνα του νερού και στερημένη.
Και λαχταρά ο σεβάσμιος Ουρανός, βροχή
γεμάτος, στη Γη να πέσει, χάρη στην Αφροδίτη.
Κι όταν οι δυο τους σ’ ένα ενωθούν,
όλα μας τα παράγουν κι όλα τα γεννούν,
απ’ όπου των θνητών το γένος ζει και θάλλει.’’

Και στην αρχαία Κόρινθος παρουσιάζετε άλλη μια ιδιομορφία ως προς τις ελεύθερες ηθικές αρχές και την λατρεία περί της ‘’Ιερής Πράξης’’ . Η ανάπτυξη της ιερής πράξης  γινόταν γύρω από το ιερό της Αφροδίτης θεωρούταν δε πράξη ιερή και διαφυλασσόταν από τους Νόμους της πόλις – κράτους. Εκεί υποχρέωναν ανεξαιρέτως όλα τα κορίτσια πριν από το γάμο τους να χάσουν την ‘’τιμή’’ τους με έναν συνήθως άγνωστο, ο οποίος πλήρωνε γι’ αυτό. Η ‘’πληρωμή’’ αφιερωνόταν στο ιερό της Κορίνθου.

Ενώ στην Αθήνα από τον 6^ο π.Χ. αιώνα, με την νομιμοποίηση από τον Σόλωνα της πορνείας, οι εταίρες και οι ιερόδουλες είχαν προστάτη τη θεά Αφροδίτη και λάμβαναν μέρος με διάφορες χορηγίες αφιερώσεις στις λατρευτικές εορτές της θεάς.

Σημείωση:

(*)Οι γυναίκες που έπαιρναν μέρος στο μυστήριο της Παφίας Αφροδίτης έπρεπε να παραμείνουν άγρυπνες μέχρι την αυγή, και η αγρυπνία τους συνοδευόταν από μουσική και αναθυμιάσεις που τις διέγειραν ώστε να γίνει τέλεια η ιερή πράξη. Το πρωί της δεύτερης μέρας οι γυναίκες, φορώντας στεφάνι, κάθονταν στο ναό και περίμεναν τη στιγμή της επιλογής. Ήταν αναγκασμένες να περιμένουν, μέχρι που κάποιος άντρας θα έριχνε ένα νόμισμα στα γόνατά τους, λέγοντας: Επικαλούμαι για σένα τη θεά Μύλιττα. Το νόμισμα αφιερωνόταν στην Αφροδίτη. Ακολουθούσε η ερωτική πράξη, έξω από το ναό, ίσως στο ιερό άλσος. Οι πιστοί της Παφίας Αφροδίτης έπρεπε να μετάσχουν στην ιερή πορνεία τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους. Μετά, μπορούσαν να εκτελούν τη θρησκευτική αυτή υποχρέωση με συμβολικούς τρόπους. Η τελετή της ιερής πορνείας τέλειωνε με τελετουργικό μπάνιο στη θάλασσα, με τη συμμετοχή της αρχιέρειας, των ιερειών και όλων των γυναικών που έπαιρναν μέρος στις τελετές.

  
Πηγές:

Παυσ. Α’ 43, 6.

Farnell L., The Cults of the Greek States, Vol. II (New Rochelle, 1977)

Harrison J., Προλεγόμενα στη μελέτη της ελληνικής θρησκείας, Ιάμβλιχος, (Αθήνα, 1995-97).

Αλκίφρονας. Επιστολές από τις αρχαίες εταίρες, εκδόσεις Περίπλους.

Χαρίτα Μήνη. Στα Ίχνη της Αφροδίτης: Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία και Γλώσσα. Εκδόσεις Ελευσίς.

Απόσπασμα από άγνωστο δράμα του Ευριπίδη, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο 13 του Αθήναιου. Μετάφραση: Χ. Μήνη.

Σωκράτης Σκαρτσής. Aρχαία Ελληνική Ερωτική Ποίηση. Εκδόσεις, Kαστανιώτη. Aθήνα 1994

Ελληνική μυθολογία.

Ομηρικά έπη.

Ορφικοί ύμνοι.