ΜΕΓΑΡΙΔΑ ΧΩΡΑ (Μέρος 4ο)

Στα πρώτα κείμενα της μετάβασης προς την ιστορική περίοδο της αρχαίας 
Ελλάδας δηλαδή, στα ομηρικά έπη, η Μεγαρίδα δεν εμφανίζεται να λαμβάνει μέρος όπως οι περισσότερες ελληνικές ''χώρες". Τούτο είναι ένας γρίφος και μια πολύ μπλεγμένη ιστορία. Και αν παρακολουθήσουμε τους ‘’αναλυτικούς’’ θα διαπιστώσουμε πως το μπλέξιμο είναι μεγαλύτερο με τις διασκευές και τις επεκτάσεις που παρουσίασαν αυτά τα έπη. Διότι η παρουσία κάποιων αντιφάσεων, λογικών κενών ή χασμάτων στα κείμενα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας οδήγησε στην υπόθεση ότι τα σωζόμενα κείμενα δεν είναι ενιαίες ποιητικές συλλήψεις αλλά συνένωση περισσοτέρων έργων(1).

Καθώς ακόμα και από την αρχαία εποχή υπάρχουν ιστορικές αναφορές ότι τα ομηρικά κείμενα υπέστηκαν τροποποιήσεις: ( Στράβων στα Γεωγραφικά Θ’, κεφ. 1 στ. 10)  αναφέρει πως στον τρωικό πόλεμο έλαβαν μέρος οι Μεγαρικές κώμες: ‘’…Αἰγειρούσσης  Νισαίης τε Τριπόδων τε…’’ και  ( Διογένη Λαέρ. Α, β, 57.) ‘’…Τά τε Ὁμήρου ἐξ ὑποβολῆς γέγραφε ῥαψῳδεῖσθαι, οἷον ὅπου ὁ πρῶτος ἔληξεν, ἐκεῖθεν ἄρχεσθαι τὸν ἐχόμενον. Μᾶλλον οὖν Σόλων Ὄμηρον ἐφώτισεν ἢ Πεισίστρατος, ὥς φησι Διευχίδας ἐν πέμπτῳ Μεγαρικῶν…’’

Ο Διογένης ο Λαέρτιος λοιπόν, καταθέτει πως στο πέμπτο βιβλίο των ΜΕΓΑΡΙΚΩΝ, ο ιστορικός Διευχίδας είχε μαζέψει από όλους τους αρχαίους συγγραφείς τις κατηγορίες που στρέφονταν κατά των Αθηναίων. Επί Σόλωνα και αργότερα επί του Πεισίστρατου και των γιών αυτού, ώστε πλαστογράφησαν έτσι τα μέρη εκείνα που έδιναν τις μαρτυρίες για τους Δωριείς -βλ. Σπάρτη, Μέγαρα, Άργος κ.α.-  . Με στόχο την ανάγκη που είχαν το να βρεθεί μια ιδεολογία όπου στην οποία έπρεπε να στηριχθούν για να οργανώσουν το νέο κράτος της Αθήνας. Από αυτή την βασική αιτία άρχισε η “παραποίηση” των ομηρικών επών.

Τούτο το ιστορικό μπλέξιμο, όπου και οι σύγχρονοι ιστορικοί βεβαιώνουν(2) πιθανόν, μόνο ο χρόνος και με τις όποιες καινούργιες ανακαλύψεις/έρευνες θα μπορεί πλέον να το διαλευκάνει…

Στους ύστερους Γεωμετρικούς χρόνους, επί Δωριέων πρωτεύουσα (πόλη) της Μεγαρίδας,  γίνονται τα Μέγαρα,  που είναι κτισμένα πάνω σε δύο χαµηλούς λόφους (Αλκάθοου και Καρίας).

Η πόλη, όπως την εννοούμε σήμερα, είναι δημιούργημα της πρώιμης αρχαϊκής εποχής και σχετίζεται με την κατάργηση της βασιλείας και την άσκηση της εξουσίας από τους ευγενείς. Ήταν μία μακρά διαδικασία που ξεκίνησε στα μέσα του 10^ου π.Χ. αι. και ολοκληρώθηκε το α’ μισό του 7^ου π.Χ. αιώνα, όταν σχεδόν σε όλο τον ελληνικό κόσμο δεν υπήρχαν βασιλείς και ταυτίζεται με τους Δωριείς.

Διότι η αμέσως επόμενη εξέλιξη ήταν η κατάργηση της βασιλείας από τους ευγενείς. Καθώς οι ευγενείς είχαν ήδη εμπειρία στη διαχείριση των δημοσίων πραγμάτων, οπότε στον κατάλληλο χρόνο μπόρεσαν να αμφισβητήσουν τη βασιλεία. Η ενέργειά τους ήταν αποτέλεσμα ενός συνδυασμού δύο παραγόντων: αφ’ ενός της εξασθένησης της βασιλείας και αφ’ ετέρου την ισχύ των ίδιων, αφού είχαν μεγάλη εμπειρία στη διοίκηση των κοινών και στον πόλεμο. Οπότε ανέλαβαν οι γέροντες (ευγενείς -Αισυμνήτες), όπου βέβαια επί βασιλέων υπήρξαν και κάποιες εγγενείς αρμοδιότητες στο αξίωμά τους: ήταν αρχηγοί του στρατού είχαν ιερατικά καθήκοντα, απευθυνόμενοι εξ ονόματος της κοινότητας σε υπερβατικές δυνάμεις είχαν δικαστικά καθήκοντα Στη διοίκηση των κοινών ζητημάτων βοηθιόνταν από ένα συμβούλιο ευγενών. Στα ομηρικά έπη ονομαζόταν γέροντες, απ’ όπου προήλθε και η γερουσία στη Σπάρτη. Ο βασιλιάς των ομηρικών επών, συνομιλεί και συναποφασίζει με τους γέροντες για τα δημόσια θέματα.

Ενώ μια Μεγαρική παράδοση που αναφέρει ο Παυσανίας έλεγε για την μετάβαση από την βασιλεία στους Αισυμνήτες : (Παυσ. Α’  43,3.) Οι Μεγαρείς, μετά το φόνο του βασιλιά Υπερίονα, έλαβαν την απόφαση να μην επιτρέψουν πια σε έναν μόνο να διήκει  τη χώρα τους, αλλά οι αποφάσεις για τα κοινά, να προέρχονται από τους εκλεγμένους άρχοντες της Μεγαρίδας. Μάλιστα έστειλαν και στο μαντείο αντιπροσωπία υπό τον Αίσυμνο (τον πιο σεβαστό σε όλους τους Μεγαρείς), για να ρωτήσουν το θεό με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να ευημερήσουν.  Το μαντείο απάντησε ότι θα ευημερήσουν αν οι αποφάσεις για τα συμφέροντα της χώρας τους ήταν προϊόν του αποτελέσματος της πλειοψηφίας.
Οι Μεγαρείς, συνεχίζει η παράδοση, δέχτηκαν το χρησμό και αποφάνθηκαν ότι θα πρέπει να συμμετάσχουν και οι νεκροί ήρωες. Τότε έφτιαξαν κτίσμα συμβουλίου/Βουλευτηρίου (δηλαδή ένα υποτυπώδες σύστημα πρώιμης Βουλής, μια οι άρχοντες των Μεγάρων αντιπροσώπευαν και τις πολίχνες της Μεγαρίδας χώρας), έτσι ώστε ο τάφος, των ηρώων τους, ήταν μέσα σε αυτό το κτίσμα. Και εκεί λάμβαναν τις όποιες σημαντικές αποφάσεις για την χώρα από κοινού. 

Συνεχείζεται…

Σημειώσεις:

(1) Οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας ονομάστηκαν ‘’αναλυτικοί’’ και οι απόψεις του μπορούν να διαιρεθούν σε επιμέρους τάσεις. Για την Ιλιάδα, μία από τις αναλυτικές θεωρίες ήταν η θεωρία της επέκτασης, που υποστηρίχθηκε κυρίως από τον Gottfried Hermann (1772-1848): σύμφωνα με αυτή, υπήρχε ένα παλαιό κείμενο, μια αρχική Ιλιάδα, που σταδιακά επεκτάθηκε και πήρε τη σημερινή μορφή. Η θεωρία των ασμάτων, που αναπτύχθηκε από τον Karl Lachmann, θεωρούσε την Ιλιάδα συνένωση μικρότερων επικών ασμάτων (ο Lachmann εντόπιζε περίπου δεκαέξι άσματα). Συγγενική ήταν η θεωρία της συγκόλλησης, με βασικό εκπρόσωπο τον A. Kirchhoff, κατά τον οποίο η Ιλιάδα δημιουργήθηκε από συνένωση μικρότερων επών. Ο ίδιος επιχείρησε ανάλογη ανάλυση και για την Οδύσσεια, για την οποία διατυπώθηκε και μια άλλη άποψη, η θεωρία του διασκευαστή, δηλαδή η άποψη ότι υπήρχε μια αρχική Οδύσσεια που επεκτάθηκε στη συνέχεια με προσθήκες ενός διασκευαστή που υστερούσε σε ποιητική αξία από τον ποιητή του αρχικού έργου.

(2) βλ. Γιάννης Κ. Κορδάτος, ’’ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΟ ΟΜΗΡΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ’’ (Μέρος 5)