Το κεντρικό Αχαϊκό ανάκτορο των Μεγάρων με κάποια από τα περιφεριακά ανάκτορα του
Οι Μυκηναίοι συναντήθηκαν με τον μινωικό πολιτισμό, που τους επηρέασε βαθιά και
συνετέλεσε στην κατασκευή και την αρχιτεκτονική των μυκηναϊκών ανακτόρων των
Μυκηνών, Τίρυνθας, Μεγάρων και των υπολοίπων. Τις πρώτες αψιμαχίες Μινωιτών και Αχαιών
διαδέχτηκε γρήγορα η συμφιλίωση και η ειρηνική συνύπαρξη.
Η πανάρχαια παράδοση για την θυγατέρα του βασιλιά Νίσου, Σκύλλα
και η πολιορκία του Μεγαρικού ανακτόρου από τον Μίνωα(1), δηλώνει σαφέστατα την Υστοροελλαδική ΙΙ Β εποχή, περίπου στους
χρόνους 1500 -1400 π.Χ..
Κάπως έτσι οι Αχαιοί διαδέχτηκαν τους Μινωίτες κι ως
ναυτική δύναμη στην ανατολική Μεσόγειο. Ενώ το Αχαϊκό κράτος, που λειτουργούσε
με ομοσπονδιακό σύστημα, αναγνωρίστηκε ως ισάξιο από την Αίγυπτο και τη Χιττιτική αυτοκρατορία. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός εξελίσσονταν
συνεχώς και έφτανε σε ανώτερα επίπεδα, και οι θέσεις των Αχαιών στο Αιγαίο
παγιώνονταν.
Ο έλεγχος του ανακτόρου της Μεγαρίδας φαίνεται ότι δεν συναντά
μεγάλες ανατροπές και συνεχίζει την διαδρομή του μέσα στο χρόνο έως και την
εξαφάνιση του Μυκηναϊκού πολιτισμού (2).
Κατά το 1380 – 1300 π.Χ. αρχίζει η ανάπτυξη τοπικών
ιδιαιτεροτήτων στο μυκηναϊκό κόσμο και η διάσπαση της πολιτισμικής ομοιομορφίας
της ανακτορικής περιόδου, προφανώς λόγω χειροτέρευσης της επικοινωνίας. Στο
πέρασμα όμως από τον 12ο στον 11ο π.Χ. αιώνα
παρατηρείται ένα δεύτερο, ισχυρότερο κύμα καταστροφών, από το οποίο δεν θα
συνέλθουν ποτέ τα μυκηναϊκά βασίλεια. Η Τίρυνθα, οι Μυκήνες και η Μιδέα
καταστρέφονται από ισχυρό σεισμό, ενώ η Πύλος και η Θήβα καίγονται και σχεδόν
εγκαταλείπονται.
Τρεις όμως κυρίως εξηγήσεις έχουν προταθεί για την κατάρρευση
των μυκηναϊκών βασιλείων και τη συνακόλουθη παρακμή του Μυκηναϊκού Πολιτισμού: η
φυσική καταστροφή, η εξωτερική εισβολή και οι εσωτερικές διαμάχες. Φυσικές
καταστροφές (σεισμοί, πυρκαγιές και ίσως κλιματικές αλλαγές) έχουν πιστοποιηθεί
αρχαιολογικά, στο πρώτο κύμα τους όμως άντεξε το σύστημα και τα ανάκτορα
ξαναχτίστηκαν. Η απειλή από εξωτερικούς εισβολείς μπορεί να είναι η αιτία για
την ενίσχυση των οχυρώσεων, όμως ο υλικός πολιτισμός της ΥΕ ΙΙΙΓ δείχνει
αδιάκοπη συνέχεια με την ανακτορική περίοδο πριν την καταστροφή. Ακόμα και αν
επιτέθηκαν τελικά εξωτερικοί εισβολείς, δεν εγκαταστάθηκαν στις περιοχές που
έλεγχαν οι Μυκηναίοι. Ξίφη του ιδιαίτερου τύπου Naue II και χονδροειδής
κεραμική κατασκευασμένη χωρίς τροχό, πολύ διαφορετική από τη μυκηναϊκή, έχουν
συνδεθεί με πιθανούς εισβολείς. Και τα δύο όμως εμφανίζονται ήδη πριν από τις
καταστροφές και όχι με την έλευση πληθυσμών που μπορεί να ευθύνονται για τις
καταστροφές.
Νέα ταφικά έθιμα (καύση νεκρών, κιβωτιόσχημοι τάφοι)
εμφανίζονται με χρονική απόσταση από το τέλος των 1250 -1190 π.Χ., στην
προχωρημένη εποχή των 1190 – 1060 π.Χ.. Ο μύθος της Καθόδου των Δωριέων, που έπλασαν οι Έλληνες της πρώτης
χιλιετίας π.Χ. για να εξηγήσουν
την καταγωγή τους, δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί αρχαιολογικά.
Οι Δωριείς όταν βρέθηκαν στη Μεγαρίδα, κατά τη διάρκεια
του 11ου αιώνα π.Χ., ήδη η χώρα αυτή αποτελούσε ένα ξεχωριστό Αχαϊκό βασίλειο
που τα σύνορά του κατά προσέγγιση παρέμεναν τα ίδια.
Κατάλοιπα Μυκηναϊκών τοίχων από το περιφεριακό ανάκτορο της Οινόης (Σχίνος) Μεγάρων
Συνεχίζεται….
Σημειώσεις:
(1) Ο Μύθος της Σκύλλας φαίνεται πως εκτυλίσσετε στο
τέλος της Μινωικής περιόδου. Την εποχή που ήδη είχαν τον έλεγχο του Μεγαρικού
ανακτόρου οι Αχαιοί. Διότι ο Απολλόδωρος, αλλά και ο Παυσανίας αναφέρουν τον
ερχομό του Μεγαρέα από την Βοιοτική Αμφικτυονία της Ογχηστού.
(Απολλόδωρος: Γ 15,8) ‘’… μετ’ ου πολύ
δε θαλασσοκρατόρων πολέμησε στόλω τας Αθήνας, και
Μέγαρα είλε Νίσου βασιλεύοντος του Πανδίονος, και Μεγαρέα τον
Ιππομένους εξ Ογχηστού Νίσω βοηθόν
ελθόντα απέκτεινεν. απέθανε δε
και Νίσος δια θυγατρός προδοσίαν. έχοντι γαρ αυτώ πορφυρέαν εν
μέση τη κεφαλή τρίχα ταύτης αφαιρεθείσης ην χρησμός τελευτήσαι·
η δε θυγάτηρ αυτού Σκύλλα ερασθείσα Μίνωος εξείλε την
τρίχα. Μίνως δε Μεγάρων κρατήσας και την κόρην της
πρύμνης των ποδών εκδήσας υποβρύχιον εποίησε’’.
Και στο μεγάλο ποίημα του ο Οβίδιος "Οι
Μεταμορφώσεις" μας λέει: ‘’Ο Νίσος είχε στο κρανίο του μία τρίχα
πορφυρού χρώματος, η οποία ήταν συνδεδεμένη με τη ζωή του. Η κόρη του Σκύλλα
όμως ερωτεύτηκε το Μίνωα και έτσι έκοψε την τρίχα. Το αποτέλεσμα ήταν ο Νίσος
να πεθάνει και τα Μέγαρα να καταληφθούν. Όταν όμως η Σκύλλα πήγε υπερήφανη για
το κατόρθωμά της στο Μίνωα, εκείνος την τιμώρησε για την προδοσία της. Την
έριξε στη θάλασσα είτε σύμφωνα με άλλη εκδοχή την έδεσε
στην πρύμνη του πλοίου του όταν σαλπάρισε προς την Αθήνα’’.
(2) Η θεωρία της εσωτερικής κατάρρευσης του συστήματος
λόγω διαμάχης ανάμεσα στα μυκηναϊκά βασίλεια ή στις διαφορετικές κοινωνικές
τάξεις εξηγεί γιατί με τις καταστροφές παράκμασε κυρίως ο πολιτισμός των
ηγετικών στρωμάτων της μυκηναϊκής κοινωνίας (ο αρχιτεκτονικός τύπος του
μεγάρου, ο διοικητικός μηχανισμός, η γραφή, το εμπόριο με την Δύση και την Ανατολή,
ανακτορικές τέχνες όπως η τοιχογραφία). Η ζωή σε χαμηλότερα επίπεδα συνεχίστηκε
βέβαια σχεδόν ανεπηρέαστη.
Το γενικό συμπέρασμα είναι λοιπόν πως οι παραπάνω αιτίες
ευθύνονται ως ένα βαθμό για την παρακμή του ανακτορικού μυκηναϊκού πολιτισμού,
με διαφορετική βαρύτητα σε κάθε συγκεκριμένη περιοχή. Καμία από αυτές τις
θεωρίες δεν μπορεί όμως να εξηγήσει το τέλος από μόνη της ή να εφαρμοστεί σε
ολόκληρο το μυκηναϊκό κόσμο.
Εδώ θα πρέπει να
σημειώσουμε ότι ο έλεγχος του Μεγαρικού ανακτόρου δεν παρουσίαζε την Κοινωνικοπολιτική
οργάνωση, δηλαδή, την εικόνα μιας πόλις –κράτους όπως τη γνωρίσαμε στα κατοπινά
χρόνια (όπως και όλα τα άλλα κεντρικά Μυκηναϊκά ανάκτορα). Υπήρχε το κεντρικό
ανάκτορο και ένας ανώτατος άρχοντας, ο άναξ, που η εξουσία του δεν στηριζόταν
σε προσωποπαγές δίκαιο και δυναστικές γενεαλογίες, αλλά στην ικανότητά του να
ρυθμίζει την αναδιανομή προϊόντων και υπηρεσιών στα όρια του βασιλείου του. Το
κεντρικό ανάκτορο διέθετε και διάφορα άλλα περιφερειακά ανακτορικά κέντρα όπως
σαν παράδειγμα, αυτά ήταν για τη Μεγαρίδα: Της Ελευσίνας που έλεγχε τη Θριάσια
πεδιάδα, της Σκίρας που είχε τον έλεγχο της νήσου Σαλαμίνας, των Αιγόσθενων, της
Οινόης, της Κρομμύωνας, των Παγών και μερικών άλλων διάσπαρτων στα Μεγαρικά εδάφη.
Πηγές:
Martin P. Nilsson, The Mycenaean Origin of Greek Mythology
(University of California Press, 1932).
Susan
Sherratt, “Potemkin Palaces and Route-based Economies,” in S. Voutsaki and J.
Killen, eds., Economy and Politics in the Mycenaean Palace States (Cambridge
Philological Society, 2001), 214-54.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου