ΛΙΑΚΟΥΣ =ΑΛΥΚΟΥ ΚΩΜΗ (Μέρος δεύτερο, τελευταίο)

Πηγή εικόνας: http://arhanion.blogspot.gr/2010/08/blog-post_09.html

Στ. Γκίνης: Ο Πλούταρχος (45 μ.Χ.-120), πέρα από πρεσβύτερος των ιερέων του Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, ιστορικός και βιογράφος. Επί του Αυτοκράτορα Τραϊανού διατέλεσε procurator, επίτροπος δηλαδή της Αχαΐας, της άλλοτε Αχαϊκής Συμπολιτείας σαν Ρωμαίος ύπατος. Έτσι, από τις θέσεις αυτές που κατείχε γνώριζε πολύ καλά βέβαια και την ιστορία των Μεγάρων. Ίσως, είναι ο μόνος ιστορικός και στις πληροφορίες που αντλεί, από τις τρεις δευτερογενείς πηγές, για τους Σκίρωνα και Άλυκο, μας παρουσιάζει ανέκδοτα γεγονότα και περιγραφές περιστατικών που δεν περιλαμβάνονται σε καμία άλλη πηγή.  

Ερωτ.:  Δηλαδή, εάν δεν είχε διασωθεί το συγγραφικό έργο, βίοι παράλληλοι του Πλούταρχου, δεν θα γνωρίζαμε τούτα τα μέρη της Μεγαρικής ιστορίας;

Στ. Γκίνης: Πιθανών να μην γνωρίζαμε για τα περισσότερα, τουλάχιστον για τον Άλυκο και τη κώμη που έφερε το όνομά του δεν θα γνωρίζαμε τίποτα, θα λέγαμε απλά πως η λέξη Λιακούς έχει σχέση με τις ‘’ανύπαρκτες’’ κατοικίες της περιοχής! Εκτός κι αν κάποια φορά η αρχαιολογική σκαπάνη έφερνε στην επιφάνεια το ηρώο είτε τα θεμέλια της Μεγαρικής κώμης Άλυκους.

Ερωτ.:  Έχετε δίκιο γιατί και ο Παυσανίας που περιηγήθηκε στα Μέγαρα, καμιά πενηνταριά χρόνια μετά τον θάνατο του Πλούταρχου, αναφέρει πως ο γιος του Αλκάθου, ο Τίμαλκος, είχε σκοτωθεί από τον Θησέα όταν εκστράτευσε στις Αφίδνες με τους Διόσκουρους(1).

(Παυσ. Α’ 41. 3) […]Λένε ότι τον έχτισε ο Αλκάθους, όταν σκότωσε το λεγόμενο Κιθαιρώνιο λιοντάρι. Ανάμεσα σ' αυτούς που σκότωσε αυτό το λιοντάρι λένε πως ήταν κι ο Εύιππος, ο γιος του βασιλιά Μεγαρέα. Ο μεγαλύτερος γιος του βασιλιά Τίμαλκος είχε ήδη σκοτωθεί από τον Θησέα, όταν εκστράτευσε στην Άφιδνα με τους Διόσκουρους.

Στ. Γκίνης: Είδατε λοιπόν, πως μέσα από τις αναφορές της αρχαίας γραμματείας, για τις Μεγαρικές ιστορίσεις, μπορούμε να ανασυντάξουμε την ιστορία μας;

Ο Παυσανίας που δεν ήταν ιστορικός αλλά περιηγητής, δεν αναφέρθηκε στον Άλυκο, διότι απλά δεν πήγε στη κώμη που ήταν το ηρώο του, ούτε βέβαια αναφέρει κάτι σημαντικό για τον Σκίρωνα πέρα ότι ήταν πολέμαρχος/στρατηγός των Μεγάρων και όταν περνά την Σκιρωνίδα οδό. Μόνο τότε αναφέρει τον Αθηναϊκό μύθο περί Θησέα και του δήθεν ληστή Σκίρωνα! Ενώ, ο Πλούταρχος, σαν ιστορικός κάνει αναφορά και στις δύο ιστορικές τοποθετήσεις –Μεγαρέων και Αθηναίων- για τον Σκείρωνα (2). Έτσι, γνωρίζουμε και πως ο Σκίρων σκοτώθηκε μαζί με τον ήρωα Διοκλή σε μάχη στην Ελευσίνα από τον Θησέα και όχι ότι θέλουν να λέγουν οι Αθηναϊκοί μύθοι. Εκείνα τα προϊστορικά χρόνια που η ανθρωπότητα βρισκόταν στην αυγή του πολιτισμού της, θα πρέπει να γινόντουσαν σκληρές μάχες για το ποιο βασίλειο θα επικρατήσει έναντι του άλλου. Καθώς θα γνωρίζεται αυτά έγιναν την παλατιανή εποχή (ΥΕ ΙΙΙΑ1-ΥΕ ΙΙΙΒ2 Ανακτορική Περίοδος), τότε που δεν υπήρχαν πόλεις και κώμες-χωριά όπως εμείς τις γνωρίζουμε, αλλά επικρατούσαν τα Μυκηναϊκά ανάκτορα.  Για αυτό τον λόγο, και πολύ σωστά δεν αναφέρει ο Πλούταρχος κώμη-χωριό ‘’ΑΛΥΚΟΥΣ’’, παρά λέγει:  ‘’ἀφ᾽ οὗ καὶ τόπον τῆς Μεγαρικῆς Ἄλυκον καλεῖσθαι τοῦ σώματος ἐνταφέντος’’. Δηλαδή, στη Μεγαρίδα που ενταφίασαν τον Άλυκο, ο τόπος πίρε την ονομασία ‘’ΑΛΥΚΟΥΣ’’ από τον ήρωα(3).

Επανέρχομαι όμως στην ερώτησή σας περί την αναφορά του Παυσανία για τον Τίμαλκο τον γιό του Αλκάθοου. Θεωρώ σαν γεγονός πως όταν οι Διόσκουροι εισέβαλαν στην Αττική για το πώς λέει ο μύθος, να πάρουν την αδελφή τους Ελένη από τον Θησέα, τους ακολούθησαν οι Άλυκος και Τίμαλκος και ίσως να ηγούνταν Μεγαρικού στρατού. Διότι είναι γνωστό ότι υπήρχε μια σημαντική ιδιομορφία των μυκηναϊκών βασιλείων. Ένα σημαντικό σώμα ανώτατων πολεμιστών κοντά στον άνακτα το αποτελούσαν οι ακόλουθοι, οι σύντροφοι. Έτσι, ο βασιλιάς δεν φαίνεται να διεκδικούσε κύρος με την απόδοσή του στο πεδίο της μάχης, όπως οι ομηρικοί είτε οι μακεδόνες βασιλείς αργότερα. Η αρχηγία του στρατού τότε ήταν η υπόθεση ενός άλλου ανώτατου αξιωματούχου, του ‘’αρχηγού του λαού’’ -από το λαός + ἄγω-, που εμφανίζεται δεύτερος στην ιεραρχία. Και θα θυμάστε ό,τι η Μεγαρική ιστόρηση αναφέρει ό,τι ο Σκίρωνας ήταν στρατάρχης (πολέμαρχος) των Μεγαρέων. Επίσης οι γιοί του Αλκαθόου και του Σκίρωνα θα ήταν ενταγμένοι στο σώμα των ανώτατων πολεμιστών του Μεγαρέα άνακτα και συμμετείχαν στη μάχη τις Αφίδνας όπου έχασαν την ζωή τους. Έτσι ο Παυσανίας σαν περιηγητής που ήταν μεταφέρει στο χαρτί όσα είδε είτε του είπαν οι Μεγαρείς συνοδοί του. Θα συμπληρώσω βέβαια πως χάριν του Παυσανία που κατέγραψε τους μύθους, τις παραδόσεις και μέρος της Μεγαρικής ιστορίας, γνωρίζουμε πολλά περισσότερα για την ιστορία μας. Για να κλείσουμε λοιπόν το θέμα ‘’ΛΙΑΚΟΥΣ’’, η λέξη προέρχεται από τον αναγραμματισμό της λέξεως  ‘’ΑΛΥΚΟΥΣ’’ τον τόπο και αργότερα κώμη, που έθαψαν τον Άλυκο. Δηλαδή, στη πάροδο του χρόνου και πιθανόν με την επικράτηση της δωρικής γλώσσας, μεταφέρθηκε το μπροστινό γράμμα ‘Α’, μετά το τρίτο γράμμα και έτσι ο τόπος, η κώμη του Άλυκου έγινε η περιοχή Λιακούς. 
Ερωτ.: Θα πρέπει να ήταν διακεκριμένος ο Άλυκος ώστε να του κάνουν ηρώο σε ξεχωριστό τόπο οι Μεγαρείς, όπως του Λέλεγα, του Κάρα και του Πανδίων;
Στ. Γκίνης: Μάλιστα, βεβαία και υπήρξε μεγάλη ηρωική μορφή, διότι ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Ηρέας ιστορεί για τον Άλυκο από τις μαρτυρίες στα Έπη που είχαν γραφτεί για αυτόν!  Γράφει ο Πλούταρχος: […] Ἡρέας δ᾽ ὑπὸ Θησέως αὐτοῦ περὶ Ἀφίδνας ἀποθανεῖν τὸν Ἄλυκον ἱστόρηκε, καὶ μαρτύρια ταυτὶ τὰ ἔπη παρέχεται περὶ τοῦ Ἀλύκου·[…]  (Πλούταρχος, βίοι παράλληλοι, ‘’Θησέας – Ρωμύλος’’, 32.5)    

                                                                ΤΕΛΟΣ

Σημειώσεις:

1. (Παυσ. Α’ 41. 3) Ἀλκάθουν δέ φασι ποιῆσαι ἀποκτείναντα λέοντα τὸν καλούμενον Κιθαιρώνιον. ὑπὸ τούτου τοῦ λέοντος διαφθαρῆναι καὶ ἄλλους καὶ Μεγαρέως φασὶ τοῦ σφετέρου βασιλέως παῖδα Εὔιππον, τὸν δὲ πρεσβύτερον τῶν παίδων αὐτῷ Τίμαλκον ἔτι πρότερον ἀποθανεῖν ὑπὸ Θησέως, στρατεύοντα ἐς Ἄφιδναν σὺν τοῖς Διοσκούροις· 

2. (Πλούταρχος, βίοι παράλληλοι, ‘’Θησέας – Ρωμύλος’’, 10.1) Σκείρωνα δὲ πρὸ τῆς Μεγαρικῆς ἀνεῖλε ῥίψας κατὰ τῶν πετρῶν, ὡς μὲν ὁ πολὺς λόγος λῃστεύοντα τοὺς παριόντας, ὡς δ᾽ ἔνιοι λέγουσιν ὕβρει καὶ τρυφῇ προτείνοντα τὼ πόδε τοῖς ξένοις καὶ κελεύοντα νίπτειν, εἶτα λακτίζοντα καὶ ἀπωθοῦντα νίπτοντας εἰς τὴν θάλατταν. [10.2] οἱ δὲ Μεγαρόθεν συγγραφεῖς, ὁμόσε τῇ φήμῃ βαδίζοντες καὶ τῷ πολλῷ χρόνῳ, κατὰ Σιμωνίδην, πολεμοῦντες, οὔτε ὑβριστὴν οὔτε λῃστὴν γεγονέναι τὸν Σκείρωνά φασιν, ἀλλὰ λῃστῶν μὲν κολαστήν, ἀγαθῶν δὲ καὶ δικαίων οἰκεῖον ἀνδρῶν καὶ φίλον. Αἰακόν τε γὰρ Ἑλλήνων ὁσιώτατον νομίζεσθαι, καὶ Κυχρέα τιμὰς θεῶν ἔχειν Ἀθήνησι τὸν Σαλαμίνιον, τὴν δὲ Πηλέως καὶ Τελαμῶνος ἀρετὴν ὑπ᾽ οὐδενὸς ἀγνοεῖσθαι. [10.3] Σκείρωνα τοίνυν Κυχρέως μὲν γενέσθαι γαμβρόν, Αἰακοῦ δὲ πενθερόν, Πηλέως δὲ καὶ Τελαμῶνος πάππον, ἐξ Ἐνδηίδος γεγονότων τῆς Σκείρωνος καὶ Χαρικλοῦς θυγατρός. οὔκουν εἰκὸς εἶναι τῷ κακίστῳ τοὺς ἀρίστους εἰς κοινωνίαν γένους ἐλθεῖν, τὰ μέγιστα καὶ τιμιώτατα λαμβάνοντας καὶ διδόντας. ἀλλὰ Θησέα φασὶν οὐχ ὅτε τὸ πρῶτον ἐβάδιζεν εἰς Ἀθήνας, ἀλλ᾽ ὕστερον Ἐλευσῖνά τε λαβεῖν Μεγαρέων ἐχόντων, παρακρουσάμενον Διοκλέα τὸν ἄρχοντα, καὶ Σκείρωνα ἀποκτεῖναι. ταῦτα μὲν οὖν ἔχει τοιαύτας ἀντιλογίας.

3. (Πλούταρχος, βίοι παράλληλοι, ‘’Θησέας – Ρωμύλος’’, 32.5) ἐνταῦθά φασι καὶ Ἄλυκον πεσεῖν τὸν Σκείρωνος υἱόν, συστρατευόμενον τότε τοῖς Διοσκούροις, ἀφ᾽ οὗ καὶ τόπον τῆς Μεγαρικῆς Ἄλυκον καλεῖσθαι τοῦ σώματος ἐνταφέντος. Ἡρέας δ᾽ ὑπὸ Θησέως αὐτοῦ περὶ Ἀφίδνας ἀποθανεῖν τὸν Ἄλυκον ἱστόρηκε, καὶ μαρτύρια ταυτὶ τὰ ἔπη παρέχεται περὶ τοῦ Ἀλύκου· τὸν ἐν εὐρυχόρῳ ποτ᾽ Ἀφίδνῃ μαρνάμενον Θησεὺς Ἑλένης ἕνεκ᾽ ἠϋκόμοιο κτεῖνεν. Οὐ μὴν εἰκὸς αὐτοῦ Θησέως παρόντος ἁλῶναι τήν τε μητέρα καὶ τὰς Ἀφίδνας.

Η βιβλιογραφία που αναφέρεται στο άρθρο- συζήτηση με τον καθηγητή κον Στέλιο Γκίνη είναι:

Πλούταρχος, Βίοι Παράληλοι, ‘’Θησέας – Ρωμύλος’’.

Παυσανίας, Αττικά.

Κ. Δημακοπούλου (επιμ.), Ο Μυκηναϊκός Κόσμος. Πέντε αιώνες πρώιμου ελληνικού πολιτισμού. 1600-1100 π.Χ., Αθήνα 1988/

J. Chadwick, Ο μυκηναϊκός κόσμος, μετάφραση Κ. Ν. Πετρόπουλος, Gutenberg: Αθήνα 1999.