ΑΘΑΝΑΙΑ ΣΩΤΕΙΡΑ

Η αρχαία Μεσημβρία είναι η σημερινή Νεσέμπαρ πόλη της Βουλγαρίας στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, 20 χιλιόμετρα βόρεια του Μπουργκάς.

ΑΘΑΝΑΙΑ ΣΩΤΕΙΡΑ 

Γιατί η αρχαία Μεσημβρία είναι μια ακόμη Μεγαρική αποικία όπως ο Στράβων αναφέρει ότι ήταν αρχικώς και μόνο αποικία των Μεγαρέων.

Ανακαλύφθηκε μαρμάρινη επιγραφή  που αφιέρωναν έξη Μεγαρείς (πιθανών άποικοι) στρατηγοί στην θεά Αθηνά -Αθαναία- με το επίθετο ‘’Σώτειρα’’

Αρχική επιγραφή:

Νίκων Φιλήμονος Δεινομένης Νουμηνίου Ἑκαταῖος Μοιραγένειος Πυθίων Πολυνίκου Ἀθαναίων Ματροδώρου Ἡραίων Ἀλφίου Μεγαρέω στραταγήσαντες Ἀθαναίᾳ Σωτείραι.

Απόδοση νεοελληνική:

Ανάθεση των Μεγαρέω στρατηγών: Νίκωνος Φιλήμονος, Δεινομένου Νουμηνίου, Εκαταίου Μοιραγένειος, Πυθίωνος Πολυνίκου, Αθαναίωνος Ματροδώρου, Ηραίωνος Αλφίου. (περί 6ος αι. π.Χ.)

Η αφιέρωση των έξι στρατηγών πραγματοποιήθηκε μετά το πέρας της άσκησης του αξιώματός τους (‘’στραταγήσαντες’’).

Η θεά προσφωνείται ως "Ἀθαναίᾳ Σώτειρα". Υπέρ της προέλευσης της λατρείας της Αθηνάς από τα Μέγαρα καθώς συνηγορεί η ύπαρξη τριών ναών στην πόλη των Μεγάρων παλαιόθεν ιδρυμένων προς τιμήν της θεάς ‘’ΑΘΑΝΑ’’(Αθηνάς).  Ενώ η επίκληση ‘’Σώτειρα’’, παραπέμπει στις προστατευτικές ιδιότητες της θεάς ως προς την ασφάλεια της πόλης διότι:

 ‘’Εναντίον της Μεσημβρίας είχε εκστρατεύσει, ο βασιλεύς των Δακών, Βυρεβίστας, όταν στράφηκε κατά των ελληνικών πόλεων στα παράλια του δυτικού Ευξείνου Πόντου. Η Μεσημβρία ωστόσο, αντιτάχθηκε και εν τέλει απέτρεψε μία ενδεχόμενη κατάκτηση της πόλης με τους έξη προαναφερόμενους στρατηγήσαντες .’’

 Η Μεσημβρία ιδρύθηκε από αποίκους  των Μεγάρων όταν ο Δαρείος Α’ εκστράτευσε κατά των Σκυθών (περί το 514/3π.Χ.) ή από Βυζάντιους –Μεγαρείς- αποίκους όταν, μετά την αποτυχία της Ιωνικής Επανάστασης (494/3π.Χ.),εγκατέλειψαν τις πόλεις τους προκειμένου να αποφύγουν την περσική κυριαρχία. Σύμφωνα μία τρίτη εκδοχή, η Μεσημβρία ιδρύθηκε αποκλειστικά από Μεγαρείς αποίκους. Για την ίδρυση της Μεσημβρίας βλ. και Lenk, «Mesambria» [1] RE XV 1 (1931) 1072-1074. Για τις απόψεις που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την χρονολογία ίδρυσής της βλ. Χ. Βεληγιάννη-Τερζή, Οι Ελληνίδες Πόλεις και το βασίλειο των Οδρυσών από Αβδήρων πόλεως μέχρι Ίστρου ποταμού, Θεσσαλονίκη 2004, 56, σημ.151. Για τις μεγαρικές αποικίες βλ. Κ. Hanell, Megarische Studien, 116-136. J.Hind «Μegarian Colonisation in the Western Half of the Black Sea (Sister - and daughter- Cities of Herakleia», 131-152. R.P. Legon, Megara,the political history of a Greek city-state to 336B.C., London 1981, 71-85.

Dümmer, «Athena», RE II 2 (1896), 1969: Στην ακρόπολη των Μεγάρων υφίστατο ναός προς τιμήν της Αθηνάς Πολιάδος εντός του οποίου ιδρύθηκαν δύο ιερά: στο πρώτο λατρευόταν η Αθηνά «Αἰαντίς» ενώ στο δεύτερο η Αθηνά «Νίκη». Ένα ακόμα ιερό ιδρύθηκε στο ακρωτήριο των Μεγάρων όπου και λατρευόταν η Αθηνά «Αἲθυια».

D. Chiekova, Cultes et vie religieuse, 225. Μ. Κωνσταντινίδης, Η Μεσημβρία του Ευξείνου 75: η επίκληση «Σώτειρα» μαρτυρεί τον λυτρωμό της πόλης από μεγάλους κινδύνους, γεγονός ευνόητο για την Μεσημβρία η οποία γειτνίαζε με έθνη μη ελληνικά.