ΠΥΡΓΟΣ ΚΥΝΟΣΟΥΡΑΣ (ΚΑΡΥΔΙ)

Ο ιστορικός μελετητής N.G.L Hammond, στην μελέτη/ εργασία του: ‘’ The main road from Beotia to the Peloponnese through the northern Megarid’’.  Γράφει με θαυμασμό για την φυσική και την ιστορική σημασία του πανάρχαιου δρόμου της ΒΑ Μεγαρίδος και είναι ο πρώτος που αναπτύσσει το όνομα ‘’Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΠΥΡΓΩΝ’’ για το συγκεκριμένο κομμάτι του δρόμου, Αιγόσθενα ( Όρος Πατέρας) – Παλαιόπυργος (Γεράνεια Όρη).

Για τους περισσότερους σήμερα, είναι άγνωστος ο πανάρχαιος δρόμος που έμελε να συμβάλει με τη παρουσία του σε πολλά μεγάλα ιστορικά γεγονότα της νότιας Ελλάδας, ώστε προσέφερε συνεχώς τις οδικές υπηρεσίες του απ’ τα προϊστορικά χρόνια μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 19 αιώνα μ.Χ.

Τούτος λοιπόν, θα τολμούσα να γράψω, καλός γνώστης της Ελληνικής ιστορίας, ασχολήθηκε μελετώντας καιρό, επί του πανάρχαιου και κύριου δρόμου ‘’το δρόμο των πύργων’’ στη Μεγαρίδα. Φέρνοντας στο φως ξεχασμένα ιστορικά στοιχεία καθώς μάλιστα τεκμηριώνει πολλές από τις απόψεις/μαρτυρίες του Μελέτη Μπεναρδή που υπάρχουν στο βιβλίο του: ‘’ΜΕΓΑΡΕΙΣ & ΔΕΡΒΕΝΟΧΩΡΙΤΑΙ- ΨΗΓΜΑΤΑ ΜΕΓΑΡΙΚΩΝ (Β’), Αθήνα 1936.

Ο Nikolas Hammond Από την κορυφή του Καρυδίου  (Πατέρας) ως τον Παλιόπυργο (Γεράνεια) ανακαλύπτει και καταγράφει αναλυτικά έξη αρχαίους πύργους του 5ου και 4ου π.Χ. αμυντικού συστήματος, στον αρχαίο δρόμο της Ανατολικής Μεγαρίδος που τον ονομάζει ‘’ο δρόμος των πύργων’’, για τον λόγο που σε μικρή απόσταση υπάρχουν έξη πύργοι.

Ο πύργος της Κυνόσουρας είναι ο πρώτος πύργος και παρουσιάζει την χαρακτηριστική μορφή των αρχαίων Μεγαρικών πύργων.  

Οι αρχαίοι πύργοι, αυτά τα χαρακτηριστικά μνημεία που βρίσκονται στον ιστορικό δρόμο, ήταν μικρά οχυρά κτήρια που σκοπό είχαν να προστατέψουν τους πληθυσμούς από κάθε είδος επιβουλή. Οι Μεγαρικοί πύργοι με τους περίκλειστους χώρους άνηκαν και στις δύο ομάδες (στρατιωτικοί, αγροτικοί), και δεν ήταν μεμονωμένα κτίσματα, αλλά κοντά σε αυτούς και σε ακτίνα μέχρι 500μ αναπτύσσονταν οικισμοί.  Στους φραγμένους με ψηλούς μαντρότοιχους, χώρους των πύργων υπήρξαν υδατοδεξαμενές  και χώροι αποθήκευσης αγαθών για την εξυπηρέτηση φρουράς και περιοίκων.

Από αυτό τον οδικό άξονα προσπάθησαν να περάσουν οι πέρσες το 480-479 π.Χ, αλλά και με την συμβολή των Μεγαρέων νικήθηκαν στις Πλαταιές. Χαρακτηριστικό ακόμη είναι το γεγονός που αναφέρει ο Ξενοφών (5,4,16), για τον Σπαρτιάτη βασιλιά Κλεόμβροτο τον χειμώνα του 379 π.Χ. Ο Κλεόμβροτος, επιστρέφοντας απ’ τη Βοιωτία στον Ισθμό δεν ακολούθησε τον κύριο δρόμο αλλά επέλεξε τον δευτερευούσης αξίας παραλιακό δρόμο (στο Κορινθιακό κόλπο), με αποτέλεσμα ο μανιασμένος αέρας να ρίξει πολλά υποζύγια στη θάλασσα και όσοι στρατιώτες κρατούσαν ασπίδες κινδύνευσαν κι αυτοί να γκρεμοτσακιστούν στη Κυνόσουρα. Έτσι, άφησαν τις ασπίδες στο έδαφος γεμίζοντάς τες με πέτρες, κατέβηκαν στα Αιγόσθενα όπου και πέρασαν τη νύχτα, το πρωί ανέβηκαν στη Κυνόσουρα πήραν τις ασπίδες και συνέχισαν για τον Ισθμό. Από εδώ βέβαια πέρασε ο στρατός του Φίλιππου, το 338 π.Χ., όταν νίκησε τους Αθηναίους, Μεγαρείς και τους άλλους, στη μάχη της Χειρωνείας. Το 146 π.Χ. πάλι, που υποδουλώνεται όλη η Ελλάδα στους Ρωμαίους, ο Ρωμαίος στρατηγός Μάτελλος εξόντωσε στη Χαιρώνεια ένα στρατιωτικό τμήμα από 1.000 Αρκάδες, και που μετά την ήττα του στρατού της Αχαϊκής συμπολιτείας στη Σκάρφεια της Λοκρίδας, απ’ τον ίδιο δρόμο προχώρησε για την Πελοπόννησο.
Τούτος ο δρόμος επί τουρκοκρατίας θεωρούταν ο ποιο ασφαλής και επάνω σε αυτό τον δρόμο είχαν αναπτυχθεί τα περισσότερα Δερβενοχώρια των Μεγάρων που η συνεισφορά τους υπήρξε σημαντική στον αγώνα της επανάστασης του 1821.