Τρίτη 28 Μαΐου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 5ο)










ΕΤΕΡΟΣ ΛΑΞΕΥΜΕΝΟΣ ΘΟΛΩΤΟΣ ΤΑΦΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΜΑΡΜΑΡΑ.


Σελ. 47, 48: […] Προς βορράν και εις απόστασην 5-6 λεπτών της ώρας από του ιερού (ο Δ. Φίλιος ‘’ιερό’’ εννοούσε στη θέση Μάρμαρα το αρχαίο οικοδόμημα που οι περισσότεροι αρχαιολόγοι πιστεύουν πως είναι το ιερό του Αφεσίου Διός), και αφού διέλθη τις μικράν τινα χαράδραν βλέπει επί οροπεδίου ουχί μεγάλης εκτάσεως λείψανα, εδώ και εκεί αρχαίων κτισμάτων(1) και παρ’ αυτών δεξαμενήν εν τω βράχω επίσης λελαξευμένης, μείζονα όμως της του ιερού και κάλλιον διατηρούμενην. Μαρτύρια ταύτα ότι το μέρος και πάλαι δεν ήτο ακατοίκητον. Αν όμως εχρησίμευον και ταύτα ως εξαρτήματα του ιερού ή τα ορώμενα είναι μάλλον λείψανα κώμης τινός των Μεγαρικών επέχω νάποφανθώ γνώμην, πάρατηρών τούτο μόνον ότι τα ερείπια δεν μοι εφάνησαν πολλά. Τούτων δε εν ιδίως είλκυσε την προσοχή μου και παρήγγειλα τους σκαφείς να καθαρίσωσιν αυτό από των επικείμενων προ πάντων λίθων και των καλυπτόντων αυτό προ πάντων υπό τους λίθους ολίγων χωμάτων. Τούτο δε γενομένου εδείχθη το κτίσμα οίον εν τω διαγράμματι εικονίζεται (Πιν. 5, αριθ.2). Αι τέσσαρες αυτού πλευραί ουδέν άλλο είναι ή ο βράχος αυτός εις σχήμα τοίχου λαξευθείς (2), κατά δε την μεσημβρινοδυτικήν γωνίαν υπάρχουσιν επίσης εν τω βραχώδει εδάφει λελαξευμέναι βαθμίδες και κατά την θέσιν την σημειωθείσαν δια του διαγράμματος α υχούτε και νυν επί βάσεως(3) εδραζομένη πωρίνη πλίνθος δίκην στήλης ύψους 2,30 Γ. Μ. περίπου. Αντιστοίχου στήλης κατά το μεσημβρινόν μέρος δεν ευρέθησαν ίχνη, καίπερ ανασκαφθέντος όλου του εμβαδού του κτίσματος εις το προσήκον βάθος. Αλλ’ ίσως πρέπει να δεχθώμεν ότι όμοια στήλη ίστατο ποτέ και κατ’ εκείνο το μέρος. Το κτίσμα αναντιρρήτως έχει τινά προς τάφον ομοιότητα, και κατά την γνώμην μου μόνον τάφος ή το ορθότερον καλούσι και νυν οι Μεγαρείς τους τοιούτους τάφους, ταφείον ήτο. Αλλά και τίνων χρόνων άδηλων. Ουδέν ευρέθη εν αυτώ ούτε κτέρισμα, ούτε άλλο οιονδήποτε αντικείμενον, πιθανώτατα διότι ο τάφος είχε προανοιχθή και ερευνηθή εκπαλαί. Τάφοι όμως τοιούτοι εν βράχω λελαξευμένοι υπάρχουσι και άλλοι πολλοί εν τη Μεγαρίδι[…]

Σημειώσεις του Δ. Φίλιου:
1. Πρβλ. Αρχ. Εφημ. 1887, σελ. 212.
2. Το έδαφος είναι και εδώ οίον αλλαχού δηλ, (…..δυσανάγνωστη λέξη) υποκάτω εις βάθος 2,00 Γ.Μ. υπό το σημερινόν έδαφος, επάνω δε βράχια παραχθέντα αναμφιβόλος ως ανωτέρου (σελ. 27) α. κ. Lapsius λέγει.
3. Η βάσις έχει μήκος 0, 85, πάχος, ήτοι ύψος 0, 30 και πλάτος όσον και η επ’ αυτής τετράγωνος στήλη, ήτοι 0,50, περίπου. Το όλον λοιπόν ύψος της στήλης μετά της βάσεως είναι 2,30 ενώ ο υψηλότερος τοίχος έχει ύψος μόλις 2,00 Γ.Μ., δεν κείται δε, ως βλέπει ο αναγνώστης και εν τω διαγράμματι, η στήλη κατά το μισόν του πλάτους κτίσματος.


Από τις ανασκαφές του Δ. Φίλιου στη θέση Μάρμαρα του Καβαλλάρη.

Το σχεδιάγραμμα των ανασκαφέντων αρχαίων κτισμάτων στη θέση Μάρμαρα.




Κυριακή 26 Μαΐου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 4ο)



Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΙΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΡΩΝ

Με τον κόκκινο κύκλο, κατά προσέγγιση, σημειώνεται η αρχαία νεκρόπολη των Μεγάρων που πρώτος ο αρχαιολόγος Δ. Φίλιος αποκάλυψε.


Νοτιοδυτικά και αμέσως έξω από την τοιχισμένη πόλη –κράτος των αρχαίων Μεγάρων, δεξιά του πανάρχαιου δρόμου προς την Κόρινθο, οι Μεγαρείς είχαν την νεκρόπολή τους. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει κατά καιρούς φέρει στην επιφάνια πολλούς και σημαντικούς τάφους στην αυτή περιοχή. Η συστηματική αρχαιολογική έρευνα από τις τελευταίες ήδη δεκαετίες του 19ου μ.Χ. αιώ., αποκάλυψε ότι οι Μεγαρείς (πιθανών ακόμα κι από την Μυκηναϊκή περίοδο, λόγω που στην ίδια περιοχή εκεί ανεγερθεί το ηρώο/μνήμα του Μεγαρέα ήρωα Άλυκου, παρά τους αρχαίους συγγραφείς) διέθεταν οργανωμένη νεκρόπολη. 

Δεξιά απ’ αυτές τις δύο γέφυρες  που είναι κατασκευασμένες στις αρχές του 19ου αι. μ.Χ. (στις παρυφές του λόφου Κουρκούρι, επάνω στο χάραγμα του αρχαίου δρόμου προς την Κόρινθο) την δεκαετία του 1880, ο Έφορος Αρχαιοτήτων Ελευσίνας ανάσκαψε τους θολωτούς τάφους. Επίσης, αμέσως δεξιά και πάνω από τη γέφυρα του σιδηρόδρομου (στη θέση ΠΥΡΓΟΣ ΓΛΗΓΟΡΗ) έφερε στην επιφάνεια Μαυσωλείο επιφανούς ανδρός.      


Καθώς φαίνεται πάλι, κατά τους Αχαϊκούς χρόνους άρχισε να κοσμείται με ηρώα και μαυσωλεία. Από τα διάφορα ευρήματα (κτερίσματα, θέση νεκρών, κ.λ.) κατά καιρούς φανερώνεται ό,τι συνεχόμενη ενταφίαση γινόταν στη νεκρόπολη για πάνω από 1000 χρόνια. Στην ίδια περιοχή (σημερινό οικοδομικό τετράγωνο Αφοί Λουκά), πριν λίγα χρόνια είχαν ανακαλυφθεί αρκετοί αρχαίοι τάφοι από την αρχαιολόγο κ. Αυγερινού. Ενώ την δεκαετία του 1880-1890, στον χώρο αυτόν, ο αρχαιολόγος Δημήτριος Φίλιος είχε ανασκάψει δύο θολωτούς τάφους και ένα Μαυσωλείο επιφανούς ανδρός, πιθανών του περίφημου αυλήτου Τηλεφάνους. Ο Τηλεφάνης έζησε και μεγαλούργησε τον 4ο π. Χ. αιώνα και θεωρούνταν μεγάλος μουσικός. Υπήρξε περίφημος αυλητής από τα Μέγαρα, επονομαζόμενος μάλιστα Μεγαρίτης ή Μεγαρικός. Φαίνεται πως ήκμασε την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με τον Παυσανία (Α', 44, 6), όμως, στον τάφο του, που στήθηκε από την Κλεοπάτρα, θυγατέρα του Φιλίππου του Αμύντα, στο δρόμο από τα Μέγαρα προς την Κόρινθο (στη νεκρόπολη των Μεγάρων, όπως πρώτος το 1887 ο Δ. Φίλιος ανακάλυψε), αναφέρεται ως Σάμιος: "ιούσι δε εκ Μεγάρων ες Κόρινθον άλλοι τέ εισι τάφοι και αυλητού Σαμίου Τηλεφάνους" (στο δρόμο από τα Μέγαρα προς την Κόρινθο υπάρχουν και άλλοι τάφοι και εκείνος του Σάμιου αυλητή Τηλεφάνη). Κατά τον Πλούταρχο (Περί μουσ. 1138Α, 21), "ο Τηλεφάνης εναντιωνόταν στη χρήση των "συρίγγων" (1) στον αυλό σε τέτοιο βαθμό, που ποτέ δεν επέτρεψε στους κατασκευαστές αυλών να τις υιοθετούν στο όργανό του και ακόμη αρνιόταν να παίρνει μέρος στα Πύθια γι' αυτό το λόγο".

Με κόκκινο κύκλο πάλι, σημειώθηκε η νεκρόπολη των Μεγάρων στα επίσημα αρχαιολογικά έντυπα των ευρωπαίων.   


Στην πρόσφατη δε, ανασκαφή (από την αρχαιολόγο κ. Αυγερινού) ανάμεσα σε πολλά άλλα ευρήματα, ανακαλύφθηκε ακόμη μια μαρμάρινη σφίγγα με κεφάλι ανδρός, ενώ λίγο πιο πέρα βρέθηκε και μια μικρή σαρκοφάγος που έγραφε το όνομα ‘’ΜΗΛΑΣ’’. Δυστυχώς, και αυτά τα αρχαία μνημεία (όπως είναι σύνηθες στα Μέγαρα) θαφτήκαν κάτω από τόνους τσιμέντου και άσφαλτο…

Σημείωση:

Με τον όρο σύριγγα, στην προκειμένη περίπτωση, πρέπει να εννοηθεί το επιστόμιο του αυλού με μονό γλωσσίδι (Σ.τ.ΣΛ. αλλά μάλλον η οπή κοντά στο επιστόμιο που βοηθούσε στην παραγωγή των αρμονικών). Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. λ. σύριγξ . Και για τον Τηλεφάνη, Dinse Antig. Theb. 44.

Από τις πρόσφατες  ανασκαφές της κ. Αυγερινού, στη νεκρόπολη.

Σάββατο 25 Μαΐου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 3ον)

Η ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΟΝ ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΓΑΛΙΛΑΙΟ




Ο Δημήτριος Φίλιος ενήργησε αρχαιολογικές ανασκαφές στα Μέγαρα την δεκαετία 1880-1890, ακόμα, και πέρα από τα σημεία ενδιαφέροντος που οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν. Έτσι, παράλληλα με την μεγάλη ανασκαφή στη θέση ‘’ΠΥΡΓΟ ΤΟΥ ΓΛΗΓΟΡΗ’’ (θα αναφερθούμε εν καιρώ για τη σπουδαιότητα της αυτής ανασκαφής στην αρχαία νεκρόπολη των Μεγάρων). Ο ίδιος αναφέρει ότι διενέργησε (κοντά στο εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννη του Γαλιλαίου - Χορευταρά) ανασκαφή, επειδή οι κάτοικοι των Μεγάρων του είχαν πει, πως τα παλαιότερα χρόνια υπήρξε εκεί υπόγειος χώρος όπου εάν το καλούσε η ανάγκη οι Μεγαρείς κρυβόντουσαν.     

Στις σελίδες 52, 53, ο Δ. Φίλιος γράφει:
[…] Ενώ δε ταύτα απεκάλύπτομεν ενταύθα, έτεροι σκαφείς ηρεύνων τον τόπον τον πέριξ του εκκλησιδίου του Αγίου Ιωάννου βορειοδυτικώς και εις απόστασιν 300 περίπου βημάτων από των προπόδων της δυτικής Ακροπόλεως των Μεγάρων κειμένου, διότι μοι είχον ειπεί ότι εκεί εκρύπτοντο υπό την γήν αρχαίου τινός κτίσματος τα ερείπια. Αλλ’ η διήμερος εκεί σκαφή ουδέν άλλο ήνεγκεν εις φως, η τοίχων τινών πηλόκτιστων και ασβεστοκτισμάτων τα λείψανα. Ερείπια πιθανώς μεγαλειτέρας τινός Βυζαντινής εκκλησίας, να σκάψωμεν δ’ ενταύθα περισσότερον ούτε δυνατό ήτο, ούτε αναγκαίον εκρίθη παρ’ εμού. […]  


Παρασκευή 24 Μαΐου 2013

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ (μέρος 2ον)

Εικόνα αρχαίου θολωτού τάφου (Πελάνα)



Συνεχίζουμε και ερευνούμε τις αναφορές του Δ.Φίλιου, από την Εφημερίδα της Αρχαιολογικής Εταιρίας του έτους 1890:
Επιλέχθηκε λοιπόν, τούτη η αναφορά, για να θαυμάσουμε έναν αρχαίο θολωτό τάφο των Μεγάρων όπως παραστατικά τον καταγράφει ο αρχαιολόγος Δ. Φίλιος, ο οποίος και πρωτοστάτησε στην ανασκαφή του.  

Το απόσπασμα της αναφοράς του Δ. Φίλιου για τον αρχαίο Μεγαρικό θολωτό τάφο.


Σελ, 48, 49: […]Ενταύθα λοιπόν κατά την θέσιν την καλουμένην Κουρκούρι η θέα τάφου τινός εν τω βράχω λελαξευμένου εφείλκυσε μάλιστα την προσοχή μου. Ο τάφος είχε προανοιχθή παρά τινος χωρικού εξ Ειδυλλίας κατοίκου νυν Μεγάρων και πάλιν εν μέρει επιχωσθή παρήγγειλα λοιπόν τους σκαφείς να καθαρίσωσιν αυτόν και αύθις εντελώς, να σκάψωσι δε και προς δυσμάς αυτού μέρος, όποθεν, ως εικάζον, εγίνετο εις αυτόν η κατάβασις. Ο καθαρισμός εγένετο και ο τάφος πρόκειται νυν εις τα όμματα πάντων καθ’ όλον του το σχήμα πλην εννοείται της στέγης του, ήτις κατά ανοίξαντα αυτόν το πρώτον τυμβωρύχον ην θολωτή ο τάφος ελαξεύθη επί του βραχώδους εδάφους, αλλ’ επειδή τούτο δεν είναι αληθής βράχος, αλλ’ εκ των βραχωδών εκείνων στρωμάτων των εκ των Kalk-Rollen συμπηχθέντων κατ’ ακολουθίαν όχι πολύ στερεόν, ηναγκάσθηκαν οι λαξεύσαντες αυτόν να επιρρώσωσι τας πλευράς του κτίσαντες, όπου ήτο ανάγκη τοίχους εκ πωρίνων πλίνθων και τούτους ύστερον επήλειψαν δια χρίσματος, απλού όμως και άνευ γραφών. Έθηκαν δε εν αυτώ και δύο ως φαίνεται λάρνακας, ων μόνο η ετέρα νυν σώζεται (1) προς δυσμάς είχον λαξεύσει εν αυτώ τω βράχω τας βαθμίδας της κλίμακος, δι’ ης κατήρχετο εις αυτόν, προσθέντες και τεχχνητάς βαθμίδας ώστε να λάβη και διατηρήση των βαθμίδων. Ο τάφος μας αναμιμνήσκει αναντιρρήτος τους γνωστούς εκείνους θολωτούς τάφους της Κορίνθου. Ενός των οποίων διεσώθησαν εν μέρει και αι τοιχογραφίαι και αντιγραφείσαι υπό του ζωγράφου κ. Λύτρα δαπάναις της Εταιρίας κατετέθησαν εν Κεντρ. Αρχ. Μουσείω προς ευκολωτέραν παρά των βουλομένων μελέτην. Αλλ’ ο Μεγάροις τάφος δεν έφερε, έφερε όμως και φέρει και νυν έτι ενιαχού ήλους κατά τους τοίχους αφ’ ων τις οίδε τίνα ανηρτώντό ποτέ κτερίσματα τοιαύτα. Είναι αληθές, δεν ευρέθησαν άξια λόγου κατά τον τυμβωρύχον και την πιστοποιούσαν τους λόγους του δημοτική αρχήν την και παρεμποδίσασαν τότε την παραιτέρω του τάφου καταστροφήν. Ευρέθησαν όμως, ως μοι είπον, χρυσά τίνα φύλλα εις στέφανον πιθανώς ανήκοντα. […] Περί ετέρου δε τινος τάφου, ον ο ίδιος ανεκάλυψα, εν τω βράχω λελαξευμένου (μ. 2,00, πλ. 0,50, βάθους 0,70) περιττόν να κάμω μακρότερον λόγον ενταύθα, ούτε αυτός καθ’ αυτόν, ούτε τα τρία όλως κοινά αγγεία τα εν αυτώ ευρεθέντα εισί άξια λόγου. Αλλ’ η έρευνα των εδώ τόπων μ’ έφερεν εις την ανακάλυψιν σπουδαιοτέρου τινός κτίσματος, περί ου και έρχομαι να κάμω λόγον. […]    

Συνεχίζεται... 


ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ

Το έντυπο που υπάρχει η πολυσέλιδη αναφορά για τις αρχαιολογικές ανασκαφές της τότε εποχής στη περιοχή των Μεγάρων.

Το απόσπασμα που σας παραθέτω. 


Σε πολυσέλιδο άρθρο  (ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΗ ΥΠΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ, ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΡΙΤΗ, 1890) και με τίτλο (ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ). Ο τότε Έφορος Αρχαιοτήτων της Ελευσίνας αρχαιολόγος/θεολόγος Δ. Φίλιος, παραθέτει  αναφορές για σημαντικές και σπουδαίες ανακαλύψεις που έγιναν επί των ημερών του στη περιοχή των Μεγάρων.
Έκτοτε, ο χρόνος κύλισε, τα περισσότερα ευρήματα καταστράφηκαν και όπως συνηθίζεται, χάθηκαν στη λησμονιά του χρόνου… Όπως καταλαβαίνεται, πέρασαν 123 ολάκερα χρόνια και κανένας δεν ενδιαφέρθηκε για τον ιστορικό πλούτο του περίλαμπρου πανάρχαιου κράτους των Μεγάρων! Ούτε καν να ασχοληθεί με τα πιο τρανταχτά, έντονα σημεία αυτής της μακραίωνης Μεγαρικής ιστορίας.  
Υπάρχουν πάρα πολλά και που θα ασχοληθούμε εν καιρώ μέσα από αυτήν την πολυσέλιδη έρευνα/αρθρογραφία του Δ. Φίλιου.
Σαν ελάχιστο δείγμα σας παραθέτω από το άρθρο, σελ. 26, της Αρχαιολογικής Εφημερίδας του 1890, την περιγραφή για τους Κουρμουλούς και τους προσωπικούς ενδοιασμούς που είχε ο Δ. Φίλιος. Δηλαδή εάν είναι όντως φυσικοί γήλοφοι είτε, η αρχαιολογία –εκείνη την εποχή- δεν είχε τα μέσα να ερευνήσει κατάλληλα.
Όπως και να έχει όμως, οι Κουρμουλοί φαίνεται πως πήραν το όνομά τους από την παραφορά της λατινικής λέξης tumulus (=τύμβος).   
Κάπως έτσι λοιπόν χάνεται η ιστορία…




[….] η δε έρευνα και τούτων εις το αυτό με ήγαγε συμπέρασμα, ότι δηλ. πάντες φυσικά ήσαν της γης υψώματα ει και, το ομολογώ, γεωλογικά τίνα φαινόμενα μοι ήσαν ακατάληπτα λ.χ. δεν ηδηνάμην να εξηγήσω τα εις την κορυφήν του μεγάλου Κουρμουλού υπάρχοντα και στρώμα πάχους, ήτοι βάθους, 2,00 Γ.Μ. αποτελούντα στρογγυλά χαλίκια εξ ασβεστόλιθου, ενώ το κύριον σώμα του λόφου εκ μαλακής τινος συνίστατο ύλης προς την κοινώς κιμιλίαν λεγομένην ομοίας (2), καθώς επίσης δεν ηδυνάμην να εννοήσω την κατά την κορυφήν του παρακείμενου ελλειψοειδούς λοφίσκου βραχοειδή (3) επιφάνειαν,  ενώ και τούτου το κύριον σώμα εκ της αυτής μαλακωτέρας ύλης απετελείτο. [… ]
                                                                            Εν Ελευσίνι τη 1η Απριλίου 1890.
                                                                                                 Δ. Φίλιος  



Οι σημειώσεις του άρθρου από τον Δ. Φίλιου :
(2) Την αυτήν γεωλογικήν σύστασιν έχουσιν, ως εκ συμπτώσεως ηδυνήθην να μάθω και οι λόφοι αμφοτέρων των Ακροπόλεων των Μεγάρων.
(3)Αύτη, ως φαίνεται, υπήρξε η αφορμή ίνα νομίση αυτόν ο Lolling (Αρχ. Εφημ. Ε, α, σελ. 208) ως καθ’ ολοκληρίαν εκ βράχου συνιστάμενον,όπερ όμως ήνεγκεν αυτόν εις το ορθόν συμπέρασμα ότε ο λοφίσκος εκείνος ην φυσικό ύψωμα γης. Τοιαύτη τις γεωλογική του εδάφους σύστασις είναι συχνοτάτη εν τοις Μεγάρων υψώμασι και δύναται ευκόλως ν’ απατήση και τον προσεκτικώτερον ενίοτε παρατηρητήν δυνάμενον να εκλάβη την βραχοειδή ταύτη επιφάνειαν και ως τείχους λείψανα, όταν το άλλο σώμα του υψώματος είναι καταφανές κατά την εκ της μαλακής εκείνης ύλης σύστασίν του.

Οι Κουρμουλοί, ένας σπάνιος τόπος που θα μπορούσε να προκαλέσει το ενδιαφέρον  εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων για να τον επισκεφτούν... Κανένας δεν ενδιαφέρθηκε... παρά μόνο οι διάφοροι βέβηλοι αρχαιοκάπηλοι και μηχανόβιοι...   


Συνεχίζεται….

Τετάρτη 22 Μαΐου 2013

Η ΟΧΥΡΟΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΜΕΓΑΡΩΝ





Η πανάρχαια πόλις-κράτος των Μεγάρων, από τα Μυκηναϊκά ήδη χρόνια, καθώς οι αρχαίοι συγγραφείς ομολογούν, ήταν οχυρωμένη. Ο Παυσανίας επίσης αναφέρει: ’’Αττικά, 41:6 Φαίνεται πως, όταν πέθανε ο Νίσος και τα πράγματα είχαν πάρει άσχημη τροπή για τους Μεγαρείς, ο Αλκάθους έφτασε από την Ήλιδα στα Μέγαρα. Απόδειξη είναι και το γεγονός ότι έχτισε απ' την αρχή τα τείχη, αφού τον αρχαίο περίβολο τον είχαν καταστρέψει οι Κρήτες…’’ 
Μάλιστα από τούτες τις αναφορές και τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, περί των οχυρώσεων, ο Αρχαιολόγος Ι. Τραυλός, το 1938, παρουσίασε κατά προσέγγιση τον χάρτη των Μεγάρων όπως περίπου ήταν τους κλασικούς χρόνους.
Στην εποχή μας, στο οικόπεδο της οδού Μυκηνών και στο αριθμό 142 (στους βόρειους πρόποδες της Ακρόπολης του Αλκάθοου), ανακαλύφθηκε πύργος πύλης της κλασικής οχύρωσης της πόλεως. Αν βέβαια, η αρχαιολογική ανακάλυψη αυτή, γινόταν σε οποιαδήποτε άλλη πόλη της πατρίδας μας ένα είναι σίγουρο ό,τι  για πολύ καιρό τα διάφορα επιστημονικά αρχαιολογικά έντυπα θα παρουσίαζαν με θαυμασμό το θέμα!
Όπως όταν βρέθηκε ο πύργος της πύλης των Αχαρνών στη διασταύρωση των οδών Αιόλου και Ευριπίδου των Αθηνών.Που είναι επισκέψιμη, επίσης τον χώρο επισκέπτονται αρχαιολάτρες και τουρίστες για να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική δομή. Αλλά μεγάλο βοήθημα είναι και η κατάλληλη ταμπέλα που έχει αναρτήσει ο Δήμος της Αθήνας για την ενημέρωση των επισκεπτών...
Στα Μέγαρα όμως, βρίσκεται εκεί βουβό το αρχαιολογικό εύρημα, πίσω από σκουριασμένες πρόχειρες περιφράξεις, ( όπωςμαρτυρούν οι φωτογραφίες ) μέσα σένα οικόπεδο γεμάτο αγριόχορτα στέκει το αρχαιολογικό σκάμα και περιμένει την ώρα που θα θαφτεί κάτω από τόνους τσιμέντο, όταν αποφασίσει ο ιδιοκτήτης να σηκώσει κάποιο οικοδόμημα.
Οι φωτογραφίες είναι από την χτεσινή μας επίσκεψη (21/5/2013) στον εγκαταλελειμμένο χώρο.
Πιθανών ο αρχαίος πύργος να ήταν μέρος αρχιτεκτονήματος που προστάτευε την πύλη των Παγών.      



Δευτέρα 13 Μαΐου 2013

ΜΕΓΑΡΙΤΙΚΟΣ ΜΑΗΣ




Στη πόλη των Μεγάρων και στις αρχές κάθε Μαΐου, ακούγονται στα διάφορα ‘’πηγαδάκια’’ οι φράσεις: ‘’πήγε η τάδε το Μάη στα πεθερικά της;’’ είτε: ‘’ήταν ωραίος ο Μάης που πήγε η τάδε στα πεθερικά;’’ ή, ‘’ποιος ήταν ο πιο ωραίος Μάης που πέρασε;’’ Εννοώντας βέβαια, εάν η τάδε αρραβωνιασμένη ακολούθησε το παμπάλαιο Μεγαρίτικο έθιμο, όπου θα πρέπει η κάθε αρραβωνιασμένη κοπέλα, τον πρώτο χρόνο του αρραβώνα της να πάει το ανθοστόλιστο στεφάνι με διάφορα άλλα δώρα στο σπίτι των πεθερικών της περνώντας με τις φίλες της από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης.  
Είναι ένα από τα ωραιότερα έθιμα και μια πανάρχαια παράδοση της Ελλάδας που αναβιώνει κάθε παραμονή Πρωτομαγιάς στα Μέγαρα. Καθώς βλέπεις παρέες – παρέες κοριτσιών (ντυμένες με τις Μεγαρίτικες φορεσιές) να περιδιαβαίνουν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένες με δώρα.   
Είναι πολύ δύσκολο να μπορέσει κάποιος να βρει τις ρίζες της παράδοσης ενός εθίμου αλλά και την αιτία που προκάλεσε το έθιμο, μιας και το ίδιο το έθιμο δείχνει να προέρχεται από τα βάθη των αιώνων. Και καθώς φαίνεται, οι παραδοσιακές γαμήλιες τελετές αποδείχτηκαν ανθεκτικές στις διαβρώσεις του χρόνου. Έτσι, αρκετά αρχαία στοιχεία τους επιβιώνουν στην εποχή μας, που δυστυχώς χαρακτηρίζεται από ραγδαίες εθιμικές αποσαθρώσεις και τελετουργικές απλουστεύσεις. Αναφορές για αυτά τα αρχαία προγαμιαία και γαμήλια έθιμα υπάρχουν στα έργα των ποιητών της αρχαίας Ελλάδος καθώς και σε ορισμένες απεικονίσεις επί των αγγείων.
Έτσι, στα Μέγαρα κάθε χρόνο, την παραμονή της πρωτομαγιάς, αναβιώνει το έθιμο του Μάη, καθώς πηγαίνει το Μαγιάτικο στεφάνι, μόνο με γυναικεία πομπή, και διάφορα άλλα συμβολικά δώρα η αρραβωνιασμένη κόρη στο σπίτι του αρραβωνιαστικού της. Το έθιμο αυτό θέλει την Μεγαρίτισσα αρραβωνιασμένη να είναι πεπλοφόρος και ντυμένη με την ξακουστή, πανέμορφη πλουμιστή Μεγαρίτικη στολή (τα Κατηφένια), να συνοδεύετε από τις φίλες της και να περνούν από τους κεντρικούς δρόμους των Μεγάρων. Δείχνοντας με καμάρι σε όλους την εκτίμηση που τρέφει η μέλλουσα νύφη για το καινούργιο της σπίτι, καθώς όλοι η συντροφιά κρατάει υπέροχα και διαλεκτά δώρα. Μπροστά πηγαίνει η νύφη, μαζί με την καλύτερη της φιλενάδα, κρατούν ένα μεγάλο πανέμορφο ανθοστόλιστο στεφάνι που θα κρεμαστεί στην εξώπορτα του μέλλοντα γαμπρού, ακολουθούν οι φίλες που κρατούν την καλάθα με την περίτεχνα ζυμωτή κεντημένη κουλούρα, τα ζωγραφισμένα αυγά και άλλα φαγώσιμα για την πεθερά, και ένα μικρό αγόρι (συνήθως στενός συγγενής) ντυμένος τσολιάς, να κρατά την κρυστάλλινη καράφα με εκλεκτό κρασί για τον πεθερό.        
Τούτη η Μεγαρική Μαγιάτικη παράδοση ομοιάζει κατά πολύ με την αναφορά της Σ΄ ραψωδίας - στίχοι 490496- της Ιλιάδας, που πολύ παραστατικά εξυμνεί μια ‘’προαύλια’’ γαμήλια πομπή: ‘’καθώς από τους δρόμους της πόλης περνούν οι συντροφιές που συνοδεύουν τις μέλλουσες νύφες, με λαμπάδες, με γαμήλια δώρα και τραγούδια, ενώ δυνατά ηχούν οι αυλοί και οι φόρμιγγες (αρχαϊκές λύρες), οι νέοι από τις διάφορες συντροφιές χορεύουν στροβιλιστά, και γυναίκες στέκονται όρθιες στα παράθυρα των σπιτιών όπου παρακολουθούν με θαυμασμό.’’
Στην αρχαία Ελλάδα το τελετουργικό του γά­μου συντελούταν σε τρεις φά­σεις, τα ‘’προαύλια’’ , τον ‘’κυρίως γάμο’’ και τα ‘’επαύλια’’, πληρο­φορία που διασώζει ο Πολυδεύκης (Ονομαστικόν Γ’ 39: ‘’η δε προ του γάμου θυσία προτέλεια και προαύλια ούτω δ’ αν καλοίτο και τα προ του γάμου δώρα [...] Προ­αύλια δε η προ του γάμου ημέρα και απαύλια η μετ’ αυτήν’’).
Την προηγουμένη του γάμου έπρεπε να τελεστούν τα προ­αύλια ή προτέλεια, τα οποία ξεκινούσαν με θυσίες. Πρώτα, η κόρη οδηγεί­ται από τους γονείς της στον ναό για να θυσιάσει στην Πολιάδα (Σουίδα: προτέλεια), μετά προσφέρονται θυσίες στον οικογενειακό βωμό και των δυο οίκων στους γαμήλιους θεούς (Πολυδεύκης, Ονομαστικόν Γ’ 38).’’ Η ατθίδα αφιερώνει στην Άρτεμη ή, στην Αθηνά ένα βόστρυχο από τα μαλλιά της και τα παιχνίδια που αγαπούσε ως παιδί (π.χ. ταμπούρλο, τόπι, κούκλες, κύμβαλο κτλ.’’). Στη συνεχεία, ακολουθούσε η τελετή της ‘’απολούσεως’’, του εξαγνισμού, με νερό που μεταφέρεται από την Καλλιρόη ή Εννεάκρουνο (Θουκυδίδης, 2.15) στη λουτροφόρο από την επιστήθια φίλη της κόρης, η οποία συνοδεύεται από κορίτσια και γυναίκες που κρατούν κεριά και από τον πιο στενό άρρενα συγγενή νεαρής ηλικίας που προπορεύεται όλων παίζοντας αυλό.